8971156ՌՃԲ - 1652։
բոլորգիր մեծ։
Ա-ԻԸx12։
թուղթ։
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, դռնակով, աստառը մութ կապոյտ լաթ. ինկած են երեք փականքները։
շատ լաւ։
Ղազար վարդապետ Ղայսերցի։
երկսիւն մեծ երկաթագիր, մէկական սկիզբըն ու աւարտին. սիւնակին լայնքն է 9 սմ., եւ երկու մագաղաթներու բովանդակութիւնը միասնաբար է՝ ՂԿ. ժԴ 5-13։ Կողքերուն երեսը նայող մագաղաթին գրութիւնը չափազանց մաշած եւ գունաթափ է։
կարմիր։
4ա, կարմիր գրիչով, շատ նուրբ եւ մանր զարդերով։
չունի։
թղ. 1ա-2ա, 3բ, 335բ-336բ։
Բնագրին գրչութեամբ. Թղ. 335ա. «Զմեղապարտ գծողս եւ ըզծնօղսն յիշել աղաչեմ. ի խոշորութիւն եւ սխալանացս թողութիւն արարէք, քանզի առաջին յուսած գիրս է։ «Արդ, ես անապատացեալս ի բարեաց եւ զյետինս ի բանասիրաց, նուաստ ծառայ բանի սպասաւոր Ղազարոս Ղայսարցի, ստացայ զգիրս պատմութեան Մովսէս Խորենացւոյ, ի հայրապետութեան երիցս երանեալ Տեառն Փիլիպպոսիս, որ է հայր եւ խնամածու եւ ուսուցիչ մեր. եւ ի թագաւորութեան Փոքր Շահապազին, ի դառն եւ ի նեղ ժամանակիս, ի թուականութեանս Հայոց ՌՃ եւ Բ ամին (1652), ի յերկիրս Արարատեան. ստացայ զսա յիշատակ այս ինձ եւ ծնօղաց իմոց եւ ամենայն արեան մերձաւորացն։ Որք պատահիս տեսանելով կամ գաղափար առնելով, խնդրեմ ի ձէնջ մի բերան Աստուած ողորմի ասացէք, եւ ձեզ ողորմի Քրիստոս Աստուած մեր ի միւսանգամ գալստեանն. ամէն։
կը պակսին։ Բովանդակութիւն. Ա. Մովսէս Խորենացի, Պատմութիւն Հայոց, Բ. Ստեփանոս Տարօնեցի, Պատմութիւն. Ա. Մովսէս Խորենացի, Պատմութիւն Հայոց. 1. Թղ. 4ա. «Մովսէսի Խորենացւոյ յաղագս մերոյ սկզբան յայսմ բանիցս Սահակայ Բագրատունւոյ խնդրեալ. Զանսպառ խաղացմունս աստուածայնոցն ի քեզ շնորհացն եւ զանդուլ հոգւոյն ի վերայ քո իմացուածոցդ շարժմունս ծանեայ ի ձեռն գեղեցիկ խնդրոյս» (Գլ. Ա-ԼԳ)։ - Վերջ թղ. 41բ. «Կատարեցան գիրք առաջին ծնընդաբանութեան Հայոց Սեծաց ի պարսից առասպելԹղ. 41բ. «ԼԴ. Յաղագս Բիւրասպի Աժդահակայ. Բայց զինչ արդեւք տարփանք եւ Բիւրասպի Աժդահակայ»։ Թղ. 42ա. «Ստորագրութիւն որ ինչ սակս Բիւրասպեա(յ) հաւաստին. Զպղատոնականն համարձակագոյն»։ Թղ. 43բ. «Ցանկ երկրորդ գրոց. Ա. Միջակ պատմութեան հայոց» (Ա-ՁԹ)։ Վերջ թղ. 46ա. «Բովանդակեցան ցանկք երկրորդ գրոց միջակ պատմութեանց» Թղ. 46բ. «Մովսէսի Խորենացոյ բան միջակ պատմութեան մերոց նախնեաց. Գիրք երկրորդ. Ա. Գրեմ քեզ այժմ որ ինչ առանձինն մերոյ աշխարհիս գործք երկրորդ առնելով գիրս» (Գլ. Ա-ՁԹ)։ - Վերջ թղ. 120բ. «Բովանդակեցան գիրք երկրորդ յառաջադիմութիւն Հայոց»։ Թղ. 120բ. «Ցանգ երրորդ հատածի. Ա. Աւարտմանն՝ Հայոց պատմութեան» (Գլ. ԱԹղ. 120բ. «Մովսէսի Խորենացոյ աւարտաբանութիւն մերոյ հայրենեաց. Ոչ հնախաւսութիւնք եղեալ մերոյ աշխարհիս եւ ոչ ընդ ամենայն յունականսն անցանել ատակել սակս կարճութեան ժամանակի» (Գլ. Ա-ԿԸ)։ - Վերջ թղ. 185բ. «Յորմէ պահեսցէ զմեզ Քրիստոս Աստուած եւ զամենայն ոյք երկրպագեն նմա ճշմարտութեամբ, եւ նմա փառք ամենայն եղականացս. ամէն»։ Բ. Ստեփանոս Տարօնեցի, Պատմու2. Թղ. 186ա. «Թէ ոյք եղեն պատմագիրք յայլազգեաց եւ նախասացութիւն. Ա. Որք յաստուածայինս պատուեալ շնորհէ պիետիկոսք եւ հռօմբ Հայաստանեաց եւ հարց ազգաց, նախանձ բառոյ ի մէջ առեալ»։ Թղ. 211ա. «Ստեփանոսի Տարօնեցոյ պատմութիւն բանի պատմագրական տառից հանդէս ցանկք երկրորդ գլխոյ» (Գլ. Ա-Զ)։ Թղ. 211ա. «(Ա). Յաղագս թագաւորութեան Տրդատայ եւ որ ի նմանէ թագաւորք Արշակունիք եւ լուսաւորութեանց Հայոց ի ձեռն սրբոյն Գրիգորի եւ որ (ի) նմանէ հայրապետք Հայաստանեացս. Սկիզբն սկըզբան պատմութեանս ի նախաստեղծ մարդոյն նախահօրն մերում Ադամա(յ)»։ Թղ. 261ա. «Ստեփանոսի Տարօնեցոյ պատմութիւն ժամանակաց ինքնախօսութիւն երրորդ (հ)անդէս. Ա. Բան նախասացութեան» (Գլ. Ա-ԽԸ) ցանկ։ Թղ. 263ա. «Ստեփանոսի Տարօնեցոյ բան նախասաց(ութեան) եւ յաղագս թագաւորելոյն Աշոտի Բագրատունւոյ. Զմիշտ եւ զանըսպառ խաղացմունս ի մեզ աստուածայնոյ շնորհաց ի գերագոյն էութենէ»։ - Վերջ թղ. 333ա. «Զորոց զաշխարհն բաժանեալ հակառակութեամբ ի միջի իւրեանց արքայն Հայոց Գագիկ եւ Փատլուն ամիրայն Գանձակայ»։ Թղ. 333ա. «Բան վաղճան(ի) փառատրական սպառուած յիշատակս. Անբաւ են խորք հրաշից սքանչելագործ հրաշագործութեանցն Աստուծոյ»։ - Վերջ թղ. 334ա. «Եւ ես գտեալ ընդ ձեզ ողորմութիւն արժանացայց երգել զերգս աւրհնութեան եռանձնեան եւ միասնական սուրբ Երրորդութեանն, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն»։ Թղ. 334ա. «(Յիշատակարան գրչին Պատմութեան Ստ. ի Տարօնեցւոյ). Արդարութեան եւ իմանալի արեգակն ի գարնանաբեր ծոցածաւալ ծագողութեան եւ յադին աստուածակերտ ծառաստան տանս Ազքանազեան Թորգ(ո)մապ(ետ) գրոհի, ի ձեռն երկաքանչիւրոց դասուց սրբազանից եւթանասնից եւ երկոտասանց, զԲարդուղիմէոս եւ զԹադէոս հոգիակիր տածողութեամբ սերմանեցին ըզբանն կենաց, ակնարկելով քաջ հովուապետին Քրիստոսի, զարթուցանել զտէր ագարակին ի խորափիտ գբին, որոյ արեան վտակօք շաչման ձայնէր առ նահատակն արի որ ննջեսդ, զի մի՛ թշնամին որոմնացան յանդըգնեսցի զիւրն։ Վասն որոյ ելանէր բազմատանջ հայր հաստահեղուս հիմամբ արեամբ վկայիցն, որոյ շաղեալ էր երկիրն այնու շինեալ զսուրբ կաթողիկէ, անդուստ եւ այսր, որ է արք աստուածայինք հովուապետեալք, եւ ի կատարել ընթացից արեգականն ընդ իւր տարաւ զնչոյլս լուսոյ իւրոյ եւ չքացաւ գիշերավարն եւ արուսեակն ոչ երեւի։ Բայց ես միգապատեալս որ զնոցայցն յիշատակ երկրորդեցի ձեզ, ով ծնունդք սըըբութեան, ողորմութիւն ի ձեռս ձեր է, զի ես հատայ տապարատանջ, այլ ձեր է օր փրկութեան եւ ժամանակ ընդունի, ողորմեցարուք շանս սովամահի, տո՛ւք ողորմութիւն ինձ եւ եղբարց իմոց եւ ծնօղաց, եւ Քրիստոս Աստուած ի մեծի սոսկալի աւուրն զնա արասցէ, սրբոց առաքելոցն եւ մարգարէիցն եւ մարտիրոսացն մասին արժանի արասցէ. ամէն»։