911

ՊԱՏՄԱԳԻՐՔ ՀԱՅՈՑ Խ

ՌՃԽԵ = 1696 - ՌՃԽԵ = 1696

ID

Number

911

Old record number

288

Title

ՊԱՏՄԱԳԻՐՔ ՀԱՅՈՑ Խ

Start date

ՌՃԽԵ = 1696

End date

ՌՃԽԵ = 1696

Date details

ՌՃԽԵ - 1696։

Copy place

Թոխաթ։

Reference

Type

Number of pages

155

Dimension

20,5x29,5

Layout

խառն, միասիւն (12x21) եւ երկսիւն (5,7x 20,5)։

Writing details

բոլորգիր։

Codicology

Ա-ԺԳ x12 (Ա. 11 թղ.)։

Principal subject

Subject details

թուղթ տոկուն։

Number of lines

36։

Binding

գեղեցիկ դրոշմանիշ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, դոնակով, աստառը նուրբ վարդագոյն մետաքս. կորսուած են չորս փականքները, մնացած են համապատասխան չորս մետաղէ աստղազարդ գամերը առաջին կողքին վրայ։

State of preservation

շատ լաւ ու անթերի։ - ԽՈՐԱ ԳԻՐՔ

Copyist

Միքայէլ, որդի Բարղամի։

Owner

Սահակ վարդապետ, որ նուէր ստացած է Մինաս Արքեպս. Ամթեցիէ։

Commanditaire

Illuminator

հաւանաբար գրիչը։

Binder

անյայտ։

Parchment flyleaf

չունի։

Lettrines

սակաւք, կարմիր եւ կապոյտ, թռչնագիր։

Initials

կարմիր։

Marginal illuminations

սակաւք, բացի վերջին Յիշատակարանի զարդէն (թղ. 152բ), որ բազմագոյն է։

Images

չունի։

Canon tables 1

2ա, կարմիր եւ կապոյտ, ժէ դարու յատկանշական ոնով։

Canon tables 2

չունի։

Title text

Blank pages

1ա-բ, 58բ-65բ, 70բ-78ա, 89բ-90ա, 91բ-92ա, 153ա-155բ։

Colophon

Բնագրին գրչութեամբ. 1. Թղ. 152բ. «Յիշատակարան գրոցս։ Փառք... որ իւրով անչափ ողորմութեամբն եւ աննուազ առատաձեռնութեամբն աջողեալ զգործս ձեռաց մերոց եւ ետ կարողութիւն հասանել յաւարտ մատենիս պատմութեան որ կոչի Քռենիկոն. եւ զհետ ի ծրագրել եւ զյիշատակ բարեգործի եւ աստուածարելոյ անձին եւ յաստուածայինս խրախուսելոյ Մինասայ աստուածաբանութեան վարդապետի եւ ճշմարտաբանութեան քարոզողի Յամթեցւոյ, վերադիտողի սուրբ Երուսաղեմայ քաղաքի մեծի եւ յաջորդի Եւդոկիակերտի քաղաքի, եւ ըստ գրասէր բարուց իւրոց որ ըստացեալ է ի մէնջ եւ յայլոց գրեանս յոլովագոյնս, ընդ որոց ստացաւ եւ զպատմութիւնս Եւսեբեայ, որ կոչի Քռենիկոն։ Եւ շնորհեալ զսա ընծայ եւ պարգեւս Սահակայ աստուածաբանութեան վարդապետի արհիեպիսկոպոսի Տիգրանակերտի, ի յիշատակ իւրն եւ ազանց իւրոց ամենայնի։ «Որ եւ կամ եղեւ րաբունապետիս Մինասայ գրել զկնի գաւազանացն ժողովածոյին Եւսեբեայ եւ զգաւազանսն թագաւորացն Հայոց եւ զհայրապետացն, զհաւաքեալն ի Սամուէլէ քահանայէ Յանեցւոյ, զառաջինսն թողլով եւ սկսանելով ի Տրդատայ թագաւորէ եւ ի սրբոյն Գրիգորէ Լուսաւորչէ, որ եւ հասեալ կայ մինչեւ ի ՊՀԲ թուականն Հայոց, ի յուսումն եւ ի յիմացումն զժամանակս ըզանցեալս՝ հմտասիրաց։ «Եւ ետ զսա յիշատակ ի ձեռն Սահակայ աստուածաբան վարդապետի, յաղագս հոգւոյ իւրոյ եւ հոգեւոր ուսուցչին Մարկոս վարդապետի Շէնքուշցւոյ. նաեւ ծնողացն իւրոց մահտեսի Առաքելին եւ Հռեփսիմէին եւ հանոյն իւրոյ՝ մահտեսի Պէհրէ եւ ամենայն արեան մերձաւորաց։ «Արդ գրեալ եւ աւարտեալ եղեւ գիրս ի թըւականին Հայոց ՌՃԽԵ (1696) ամին, ի ժամանակս կաթուղիկոսութեանն Սուրբ Էջմիածնի Տեառն Նահապետի, առ ոտս սոյն Տեառնս Մինասայ արքեպիսկոպոսի Նէոկեսարի նահանգի, ընդ հովանեաւ սուրբ եկեղեցեացս Սրբոյն Սարգսի եւ Սրբոյն Ստե փաննոսի, ի քաղաքս Թոխաթ, ձեռամբ նըուաստ եւ անարժան Միքայէլի, Բարղամ գրչի որդւոյ։ «Արդ յերես անկեալ աղաչեմ զհանդիպողսդ սմա, խնդրել սրտի մտօք զթողութիւն պարտեաց վերոյ գրեալ րաբունեացն, համայն ազնեօք, բարեկամօք եւ թշնամեօք. եւ դուք ի Քրիստոսէ լիցիք յիշեալ. ամէն, Հայր 2. Թղ. 116բ. «Իսկ յետ աստի կամ եղեւ րաբունապետին Մինասայ Ամթեցւոյ, վերադիտողի Սաղիմայ սրբոյ քաղաքի, գրել զգաւազանսն թագաւորաց, զհոռոմական եւ զպարսկական եւ զհայկական. եւ զթիւն ի ծննդենէն Քրիստոսի եւ զհայրապետացն Հայոց, զհաւաքեալսն ի Սամուէլէ քահանայէ Յանեցւոյ»։

Informations

Հ. Ներսէս Վրդ. Սարգիսեան 1845-52 տարիներու դէպի Հայաստան ուղեւորութեան ընթացքին՝ նուէր ստացած է Մշոյ Ս. Կարապետ վանքի առաջնորդ Զաքարիա Վարդապետէն։ Բովանդակութիւն Ա. Եւսեբիոս Կեսարացի, ժամանակագրութիւն, Բ. Սամուէլ Անեցի, ժամանակագրութիւն. Ա. Եւսեբիոս Կեսարացի, ժամանակագրութիւն. 1. Թղ. 2ա. «Եւսեբեայ Պամփիւլացւոց եպիսկոպոսի արարեալ զգիրս պատմագրաց, հատորս տասն, որում ինն հատորն պատմէ զՔրիստոսի մարդեղութենէն եւ զառաքելոցն սրբոց նաեւ զանենայն եկեղեցական պատմութեանց. իսկ այս առաջինս յԱդամայ եւ ի լինելութենէն աշխարհի ձառէ, որ եւ կոչի քռենիկոն. Ընդ պէսպէս մատեանս առաջնոց պատմութեանց անցի, զոր քաղդէացիք եւ ասորեստանեայք յիշատակեն, զոր գրեն մի ըստ միոջէ եւ եգիպտացիք, զոր եւ յոյնք վիպեն հաւաստեաւ, որպէս թէ մարթ իցէ, ընդ որովք փակեալ կային ժամանակք թագաւորաց եւ ոլոմպիադաց, որ թարգմանի ըմբշամարտաց»։ - Վերջ թղ. 116բ. «Աստանօր աւարտումն եղեւ Քրենիկոս գրոցն Եւսեբեայ» (տե՛ս նաեւ ստորեւ դրուած Յիշատակարան թիւ 2)։ Հմմտ. «Եւսեբի Պամփիլեայ Կեսարացւոյ Ժամանակականք երկմասնեայ», Վենետիկ, 1813։ Ձեռագիրս տպագիրին նման ունի ժամանակագրական աղիւսակները։ Բ. Սամուէլ Անեցի, ժամանակագրու2. Թղ. 117ա. «Սամուէլի քահանայի Յանեցւոյ, սկսեալ ի ծննդենէն Քրիստոսի յառաջին ամէն, զոր կարգաւ գրեցից բուն թրւական եւ զթագաւորս»։ Կու տայ բազմասիւն աղիւսակներ, ժամանակագրական տուեալներով, եւ կը հասնի մինչեւ (թղ. 152ա) 2ԿԹ (1320) թուականը. «Փոխի մահուամբ առ Քրիստոս թագաւորն Օշին եւ եդաւ ի Դրազարկն, եւ օծաւ որդի նորա Լեւոն թագաւոր տասնամեայ։ Տէր Կոստանդին Լամբրօնացին չոգաւ ի Սըսր առ մելիք Նասրն եւ արար խաղաղութիւն ընդ թագաւորին Լեւոնի տղայոյ»։

Content