1092

ՆԵՐՍԷՍ ՇՆՈՐՀԱԼԻ Լ

ՌԾԵ = 1606 - ՌԾԵ = 1606

ID

Number

1092

Old record number

1085

Title

ՆԵՐՍԷՍ ՇՆՈՐՀԱԼԻ Լ

Start date

ՌԾԵ = 1606

End date

ՌԾԵ = 1606

Date details

ՌԾԵ - 1606։

Copy place

անյայտ։

Reference

Type

Number of pages

172

Dimension

15,5x21

Layout

երկսիւն (11x16), (իւրաքանչիւրը 5,5x16)։

Writing details

նօտր՝ որ կը մօտենայ բոլորգրի։

Codicology

Ա-ԺԵx12 (ԺԵ՝ 4 թղ.)։

Principal subject

Subject details

թուղթ։

Number of lines

30։

Binding

դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ. կորած են դռնակը եւ երեք փականքները։

State of preservation

բաւարար։

Copyist

Owner

Մկրտիչ վարդապետ։

Commanditaire

Illuminator

Binder

Parchment flyleaf

չունի։

Lettrines

եւ այլ զարդեր չունի։

Initials

կարմիր թռչնագիր։

Marginal illuminations

անվարժ ձեռք մը լուսանցնքներուն վրայ գծած է մանուկի պատկերներ։

Images

Canon tables 1

Canon tables 2

Title text

կարմիր։

Blank pages

չունի։

Colophon

Թղ. 172բ. «Փառք...։ Գրեցաւ Ընթ(հ)անրականս ի թվականիս Հայոց ՌԾԳ (1606). գրուած էր այս գիրգս, ապա Մկըրտիչ վարդապետս խնդրեցաւ քարոզգիրք գնել, այս գիրգս նասիպ եղաւ իւրն Ատանացի Պողոսս տէլալութիւն արար այս գրգիս բերաւ ծախեց Մկրտիչ վարդապետիս. սա հալալ ընչից իւրոց գնեց զայս գիրգս ալաշխանուեայլան, Ատանուն խաւճանին վկայ, խաւճայ Խաչատուրն, Մալպուլանենց խոճայ Սարգիսն, խոճայ Յուսուֆն, խոճայ Մանուկն, եւ առհասարակ քրիստոսադաւան ամէն խօճանին։ Աստուած վկայ որ զայս ըզգիրգըս ժ. ղռշ. առաւ։ Ով որ այլեւայլ անէ յափշտակելոյ եւ խլելոյ, մասն եւ բաժին Յուդայէ առցէ համաբարբառէն զատ առուաւ ժ. զռշ., ի վայելումն անձին իւրոյ եւ իւր հոգոյն յիշատակ կարդալոյ, քարոզելոյ։ Սախին պէ սախըն հէնց իմացէք որ զայս գիրգս հալալ ըստուք պազարօք առուաւ իշխաններուն հրամանաւն. բաւ»։

Informations

Պոլիսէն դրկած է մեր միաբաններէն Հ. Փիլիպպոս Վրդ. Թերճիման-Ասլանեան, ստացած ենք 8 Սեպտ. 1824ին բովանդակութիւն. 1. Թղ. 1բ-2ա. Յանկ մատենիս։ 2. Թղ. 3ա. «Թուխթ Ընդհանրական Ներսէսի Կաթողիկոսի Հայոց առ համաւրէն համասեռ ազինս, որոց տեսչութիւն հաւատացաւ նմա ի Տեառնէ. Ներսէս ծառայ Աստուծոյ Յիսուսի Քրիստոսի, ողորմութեամբ նորին Կաթողիկոս Հայոց, ընթանուր հաւատացելոց Աստուծոյ հայկականացդ սեռից որք յարեւելս»։ - Վերջ թղ. 35ա. «Ահայ ես եւ մանկունք իմ զոր ետուր ցիս եւ դասեսցուք ընդ աջեայսն ի յաւիտենական կեանսն ձեաւք հանդերձ, ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն»։ 3. Թղ. 35ա. «Յաղագս Տեառն Աստուծոյ մարմնանալոյն. Դարձեալ երկրորդ թղթի աստ որ ի ձէնջ գրեալ էր զոմանց, որք զԵւտիքեայ անիծելոյն եւ զայլոց հնոց հերձուածողաց շիջեալ բոցն վերստին արծարծեն ասելով զմարմնոյ Տեառն մերոյ եթէ ոչ էր ի բնութենէ մարդկան»։ - Վերջ թղ. 36բ. «Յառաջ տպաւորեցան ի սկզբանէ ի լինելութիւն մարդոյն մինչեւ ցգալուստն Քրիստոսի, եւ այս վասն նորին խորհրդոյ այսքան եւս շատ Սա հատուած մըն է Ներսէս Շնորհալիի Միջագետքի հայ քահանայից ուղղած նամակին։ 4. Թղ. 36բ. «Յաղագս երկուց կատարեալ բնութեանց միացելոյ. Ասասցուք եւ յաղագս այնոցիկ որ զբանին էութիւն միայն ասեն թանձրացեալ, այլ ոչ զմարդկայինս առեալ բնութիւն»։ - Վերջ թղ. 40բ. «Զի եւ աստի կենաւքս խաղաղացեալ հոգւով արժանի եղիջիք հասանել ուղիղ հաւատով եւ բարի գործովք յանքոյթ եւ ի խաղաղ նաւահանգիստն խոստացելոյ բարեացն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, յորում փառք եւ զաւրութիւն»։ 5. Թղ. 41ա. «Սրբոյն Գրիգորի եւ հայոց վերադիտողի Վկայասիրի բան յորդորական վասն մոլորման զատկին. Ի թուականութեան Հայոց ՇԼԱ, ի սուրբ զատկէն մոլորեցան տասն ազգ հաւատացելոց, եւ հայք եւ ասորիք միայն մնացին հաստատուն եւ հոռոմք եւ փռանկք հետեւեցան Իռիոնի»։ - Վերջ թղ. 42ա.. «Իսկ հաւատացեալք ի հաւատս մեր աւրհնեալ եղիցին յերկնաւորաց եւ յերկրաւորաց ի մէնջ եւ յԱստուծոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն»։ 6. Թղ. 42ա. «Կարգաւորութիւն սուրբ եւ ուղղայփառ Հայաստանեաց եկեղեցւոյ, որով յամաւթ առնէ զհերձուածօղսն. Սուրբն Լուսաւորիչ Գրիգորիոս Հայաստանեայց, զոր ինչ եգիտ կարգ եւ կանովնադըրութիւնս եկեղեցւոյ յառաքելոցն»։ - Վերջ անդ. «Եւ ըզջուրն Հռովմայ հայրապետն Մարտինոս, որ նստաւ ի Հռովմ յետ ժողովոյն Քաղկեդոնի, նայ խառնեաց ի պատարագն եւ զխմորն ոչ կարաց, որպէս ասէ Սոկրատ հրաշաբան պատմագիրն»։ 7. Թղ. 42ա. «Պատնէն որով զորովայնամոլ արբեցաւղսն յամաւթ առնես. Որք ծառայեն որովայնի հակառակք են աստուածեղէն գրոց, առնուն զտէրունական բանն ի կորուստ անձանց իւրեանց»։ - Վերջ թղ. 43ա. «Այլ քաջալերեա՛ զի գրեսցեն եւ կարդասցեն եւ խնդրեսցեն թողութիւն մեղաց քոց եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս. ամէն»։ 8. Թղ. 43ա. «Յաղագս եկեղեցւոյ. Լուարուք դարձեալ զի ոմանք ի մոլար քահանայից զծածկեալ գարշահոտ պղծութիւն անիծելոյն Սմբատայ թոնդրակեցւոյ վերստին շարժեն»։ - Վերջ թղ. 43բ. «Քանզի եւս ապայ որ ճշմարտութիւն է այնմ ստուերի փառացն Աստուծոյ տեղի եւ բնակարան հաւատով իմացեալ լինի, քանզի առաւել քան զտաճարն է Սա հատուած մըն է Ներսէս Շնորհալիի միջագետքի հայ քահանայից ուղղած նամա9. Թղ. 43բ. «Յաղագս աւրհնութեան խաչի. Առաքեալքն սուրբ եւ հոգեկիր հարքն որ յետ առաքելոցն այսպէս առնէին զկազմեալ խաչ քառաթեւ»։ - Վերջ թղ. 45ա. «Եւ ի նմանէ ակնկալցի ընդունել զփոխարէն վրիժուցն, ընդ խաչահանուաց իւրոց կամ աստ կամ ի հանդերձեալ գալստեանն»։ Սա եւս հատուած մըն է Ներսէս Շնորհալիի Միջագետքի հայ քահանայից ուղղած նամակին։ 10. Թղ. 45ա. «Վասն եկեղեցի աւրհնելոյ. Իսկ յաղագս աւրհնութեան եկեղեցոյ որ ասի, որպէս լուայ ի հակառակաց անտի, եթէ չէ ինչ ի պէտս, զի ոչ յառաջնոցն»։ - Վերջ թղ. 45բ. «Եւ քրիստոնէաբար թաղումն ի նոցանէ սոքա ճշմարիտ կարգք եկեղեցւոյ ի փառք Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ»։ Հատուած մըն է Ներսէս Շնորհալիի Միջագետքի հայ քահանայից ուղղած նամակին։ 11. Թղ. 45բ. «Թուխթ Տեառն Գրիգորիսի Կաթողիկոսի Հայոց, գրեալ եղբաւր նորին Ներսէսի եպիսկոպոսի հրամանաւ նորին ի Միջագետս ասորոց կոչեցեալ նահանգի, յաղագս որ անդ մերոյ ազգի քահանայից հակառակաբանելոյ ատելաբար ընդ միմեանս, ոմանց ասել աստուածութեանն (...) ի խընդրոյ որում աստուածայսիրի Առիւծ կոչեցեալ իշխան ի Թլկուրան աւանի. Որ թէպէտեւ տէրունական հրամանն յորդորէ զմարդիկ քննել զգիրս, եւ առաքեալն Պաւղոս խրատէ միտ դնել ընթերցուածոց մխիթարութեան»։ Նամակը ամբողջ չէ, այլ մասեր մը առանձին գլուխներով փոխադրուած են վերեւ։ 12. Թղ. 57ա. «Թուխթ Ներսէսի արքեպիսկոպոսի Կիլիկեցւոյ Տարսոնի, պատասխանի Յուսկան արգելական ճգնաւորի մեծն Անտիոք, յորում լուծանէ զհարցումն կղերիկոսացն Անտիոքու, եւ վասն որ ի հայք աստուածային շնորհի ճշմարտութեան ի վերայ քահանայական կարգի եւ ժողովրդականաց ուղիղ հաւատովն որ ի Քրիստոս. Գիր քոյոյ պատուականութեանդ, երանելի այրդ Աստուծոյ, եհաս առ իմս չափաւորութիւն, յորում զխնդիր աստուածապահ քաղաքիդ ժողովոյ»։ 13. Թղ. 62ա. «Տեառն Ներսէսի արքեպիսկոպոսի Տարսոնի Կիլիկեցոյ, յորժան չոգաք դեսպանութեամբ ի թագաւորէն հայոց մեծաց Լեւոնէ ի Կոստանդինուպաւլիս, հարցումն պատրիարգին եւ պատասխանի սրբոյն Ներսէսի. Իբրեւ յառաջեաց սուրբն Ներսէս առաջի թագաւորին յունաց եւ ետ ողջոյն, մատուցին զպատուէրս եւ զհրամանս եւ ըզթուղթս Տեառն Գրիգորիսի հայոց կաթողիկոսին եւ զթագաւորին հայոց Լեւոնի»։ 14. Թղ. 64բ. «Բան Ներսէսի առ եպիսկոպոսունս եւ վարդապետս եւ համօրէն դասս եկեղեցւոյ, որք յաւուրս տաւնի արմաւենեայն ժողովեալք ի կողմանէ Տեառն Գրիգորիսի Կաթողիկոսի եղբաւր նորին, ի ձեռնադրութիւն զնա կաթողիկոսութեան Հայոց. Առ ձեզ են բանք իմ դասք սրբազանից, քահանայապետաց եւ քահանայից եւ իմաստուն վարդապետաց»։ 15. Թղ. 69ա. «Նորին Տեառն Ներսէսի գրեալ պատասխանի թղթոյն պատրիարգին ասորոց Տեառն Միխայէլի. Զզուարթուն եւ զարիագոյն հովուապետիտ ի զաստուածապատիւ պատրիարգիդ զՏէր Սիխայէլի»։ 16. Թղ. 69բ. «Նորին Ներսէսի Կլայեցւոյ թուղթ ի Կոստանդինուպաւլսի առ ոմն Պօղոս քահանայ հայկազնի, ի Տարսոնէ Կիլիկեցոյ (...). Պաւղոսի համանուն վեհին եւ քաղաքակցի, երանի թէ եւ գործակցի յաւետարանն Քրիստոսի»։ 17. Թղ. 70ա. «Նորին Տեառն Ներսէսի եպիսկոպոսս եւ վարդապետս Հայաստանեայց, վասն սիրոյ եւ միաբանութեան ընդ յոյնս. Ներսէս նուաստ ծառայ Քրիստոսի եւ կամաւք նորին Կաթողիկոս Հայոց, սրբազան եպիսկոպոսաց մերոց եւ իմաստուն վարդապետաց, որ յաշխարհս Հայաստանեայց ընդ կողմանս»։ 18. Թղ. 70բ. «Պատճառ խնդրոյ միաբանութեան թագաւորին հռոմոց էմմանուէլի եւ սրբոց կաթողիկոսացն հայոց, թուղթքն զոր գրեցին առ միմեանս. Մարգարէն Դաւիթ յաստուածային երգս Սաղմոսացն աւրհնաբանէ եթէ յիշատակ յաւիտենից եղիցի արդարն»։ Թղ. 72ա. «Գիր հաւատոյ խոստովանութեան Հայաստանեայց եկեղեցւոյ, գրեալ ի Ներսէսէ արքեպիսկոպոսէ, ի խնդրոյ գերապատիւ փեսային ինքնակալ թագաւորին Հռոմոց էմմանուէլի Ալեքսի մեծի պռտօստռատորի. Բանիւք դուզնաքեայ իմն խաւսելով ի լսելիս խոհեմագունիդ եւ աստուածասիրի անձին յաղագս մերոյ հաւատոյ»։ 19. Թղ. 78բ. «Թուղթ առաջին թագաւորին հոռոմոց էմմանուէլի առ սրբազան կաթողիկոսն Հայոց Տէր Գրիգորիս. Մանուէլ ծիրանածնունդ արքայ կարաւղ եւ բարձր միշտ, աւգոստոս ինքնակալ հոռոմոց կոմնինոս եւ Քրիստոսի հաւատարիմ թագաւոր, առ շնորհի նորին պատուական եւ սրբազան կաթողիկոս հայոց Տէր Գրիգորիս ողջոյն սիրոյ յառաքեմք. Պարտ է ամենեցուն որք ի ձեռն աստուածային մկրտութեանն զՔրիստոս սգեցեալ են»։ 20. Թղ. 79բ. «Պատասխանի առաջին թղթոյն թագաւորին հոռոմոց Էմմանուէլի, գրեալ Ներսէսի Կաթողիկոսի Հայոց. (Քրիստոս)ապսակեալ ինքնակալ ծիրանածին եւ օգոստափառ սուրբ թագաւորի, երկնաւորին յերկրի անուանակրի եւ աթոռակալի, գիր պատուական հրամանի որ առ հայրն մեր ըստ հոգւոյ եւ եղբայրն ըստ մարմնոյ Գրիգորիս կաթողիկոս, եհաս առ մեր նուաստութիւնս»։ 21. Թղ. 83բ. «Սահմանք հաւատոյ Հայաստանեայց եկեղեցւոյ գրեալ է ի սրբոյն Ներսիսէ Կաթողիկոսէ Հայոց, ի խնդրոյ աստուածասէր թագաւորի հոռոմոց Էմմանուէլի. Թէպէտեւ աղքատութիւն մտաց եւ բանի ոչ տայ թոյլ ի բարձրագոյնս քան զմեզ համար ձակել ձեռնարկութեամբ արկանել ի համատարած ծով գիտութեան ձերոյ»։ 22. Թղ. 87բ. «Նորին Ներսէսի յաղագս աւանդութեանց եկեղեցւոյ. Ասասցուք սակաւուք եւ յաղագս աւանդութեանց եկեղեցւոյ, զոր ունիմք ի հարց առաջնոց եւ ընդդէմ կարծիս ոչ ունողացն զնոյն»։ 23. Թղ. 92բ. «Թուղթ պատրիարգին Կոստանդնուպաւլսի առ Գրիգոր Կաթողիկոս Հայոց, համարձակութեամբ ամենայն ժողովոյն հոռոմոց. այս Գրիգոր որ զկնի Տեառն Ներսէսի յաջորդեաց զաթոռն. Միքայէլ, ողորմութեամբն Աստուծոյ արքեպիսկոպոս Կոստանդնուպաւլսի, նոր Հռովմայ եւ տիեզերական պատրիարգ Տեառն Գրիգորի սուրբ սիրելւոյ պատուական կաթողիկոսի ամենայն Հայոց, ուրախ լեր ի Տէր. սիրեցեալ ի մէ(նջ) կաթողիկոս պատուական»։ Թղ. 94բ. «Զայսոսիկ զնամակս ընկալեալ կաթողիկոսն հայոց Գրիգոր եւ ընթերցեալ խորհրդակցութեամբ եպիսկոպոսաց եւ վարդապետաց, ուրախ եղեւ յոյժ...»։ 24. Թղ. 94բ. «Թուղթ Գրիգորի Կաթողիկոսի Հայոց, ձայնակցութեամբ ընդհանուր ժողովոյ, պատասխանի թագաւորին հոռոմոց, յորում եւ ուղղափառ դաւանութիւն ըստ խնդրոյ արքային, ձայնակցութեամբ եւ ձեռնագրով ամենայն Հայաստանեաց եպիսկոպոսաց. Քրիստոսիւ զաւրացեալ եւ նովաւ պսակեալ արքայից արքայ, կարաւղ եւ բարձր միշտ, աւգոստոս եւ ինքնակալ թագաւոր հոռոմոց Մանուէլ կոմնինոս, Գրիգորիոս նուաստ ծառայ Քրիստոսի եւ որ ընդ ինեւ սուրբ ժողովս»։ 25. Թղ. 100ա. «Թուղթ Գրիգորի Կաթողիկոսի Հայոց եւ ընդհանուր Հայաստանեայցս ժողովոյ, գրեալ ի կաթողիկէ եկեղեցին հոռոմոց, եւ որ ի նմա սուրբ ժողովն, պատասխանի թղթոյն Միքայէլի պատրիարգին, որ նախ քան զայս փոխեցաւ յաշխարհէ ի Քրիստոս. Սրբոյ եւ մեծի Աստուծոյ եկեղեցոյդ որ ի գլուխ տիեզերաց ի թագաւորական մայրաքաղաքս Կոստանդնուպաւլիս, տերանց եւ պաշտաւնակից եղբարց, նախաթոռ պատրիարգաց սրբոց»։ Թղ. 103ա. «Եւ աղաչեցին ամենայն ժողովն փութապէս առաքել զգրեալս, զի մի ասեն պատահեսցի յարքայէն մահուամբ խափանումն առաջի արկեալ խորհրդոյս...»։ 26. Թղ. 104ա. «Ներսէսի Կլայեցոյ եղբաւր Գրիգորիսի Հայոց Կաթողիկոսի, պատասխանի թղթոյ որումն Յակովբայ ասորոց վարդապետի ի մայրաքաղաքն Մելտենոյ Հայոց. Ի զգալի դիտաւորութիւն գրաւորական քում նամակի, ընդ ծնեալս բանի, տեսի եւ զհայրդ բանիս»։ 27. Թղ. 109ա. «Նորին Տեառն Ներսէսի պատասխանի գրոյ ուրումն որ գրեալ էր առ նա բանս զկծանաց յանդուգն. Ընկալայ զոր ի քէն գիր սիրոյ եւ յանդիմանութեան ըստ իմաստնոյն, զի բարի ասէ ընդունել զվէրս սիրելոյ քան զհամբոյրս թշնամւոյ»։ 28. Թղ. 110ա. «Նորին Ներսէսի առ նոյն ժպիրհ. Նիւթականս հաւր ի նիւթոյ նուազեալս շիջանի, իսկ հոգոջ ներգոյացեալ բոց հպարտութեամբ եւ բարկութեամբ, ոչ ունելով նիւթ, վառի եւ բորբոքի»։ 29. Թղ. 110բ. «Նորին Ներսէսի առ նոյն յիմարութեամբ եւ հպարտութեամբ լրբեալ ոմն. Մարմնոյ բժշկաց ճարտարութիւն գովի, ճանաչել զոյժ հիւանդին»։ 30. Թղ. 111բ. «Նորին Տեառն Ներսէսի առ վարդապետն Գէորգ. Զբանաւորապէս իմաստնոյ անձին եւ զմեր պարզաբար սիրողի ոգւոյ զԳէոգեայ»։ 31. Թղ. 111բ. «Նորին առ նոյն Գէորգ վարդապետի. Ըստ գերաշխարհայնոցն սիրոյ տարփման յաստուածայինսն համեմատեալ սիրելոյ»։ 32. Թղ. 112ա. «Նորին Ներսէսի առ նոյն վարդապետի Գէորգա(յ). Ի քում գիտելի նետից յետ նախկի գրելոյն հարան յանձին»։ 33. Թղ. 112ա. «Եսայեայ վարդապետի վասն մոլորման զատկին. Եւ արդ սուրբ հաւրս այսոքիկ բանք եւ այսպիսի սպառնալիք, որ երկերիւր ամաւ կամ եւս աւելի յառաջ գոլով քան զմեզ, եւ բազում ժամանակս առ յունականսն ի թագաւորանիստ քաղաքն կացեալ եւ նոցին ամենայն իրի տեղեկացեալ»։ - Վերջ թղ. 118բ. «Իսկ որք ոչ կամիցին լըսել, մեք անպարտ եմք սակս այսորիկ, իւրաքանչիւր ոք յիւր միտս հաճեսցի, եւ Քրրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանըս. ամէն»։ 34. Թղ. 119ա. «Յաղագս Եփեսոսի երկրորդ ժողովոյն. Երկրորդ ժողովն Եփեսոսի վասն Փլաբիանոսի եւ վասն Եւտիքի եղեւ, զի միմեանց հակառակ էին եւ երկոքեանն չար, որպէս Արիոս եւ Սաբէլ»։ Թղ. 119բ. «Յաղագս Քաղկեդոնի ժողովոյն. ժողովն Քաղկեդովնի շինելով չարապէս ի վերայ հիմանն Նեստորի»։ Թղ. 120բ. «Այլուստ եւ այս. Հարցից ցքեզ որ երկու բնութիւն սահմանես ի Քրիստոս, երկու բնութիւնքն երկրպագելիք թէ ոչ, զի թէ երկուցն երկրպագես՝ հանդիպի քեզ երրորդութիւնն չորրորդութիւն լինել»։ 35. Թղ. 121ա. «Ընդդէմ այնոցիկ որ բաժակին մոյին. Բաժակն աւրհնութեան զոր աւրհնեմք ասէ առաքեալ, ոչ ապաքէն հաղորդութիւն է արեանն Քրիստոսի, եւ այլուր, եւ զբաժակն յետ ընթրեացն առ եւ ասէ. Այս բաժակ նոր ուխտ է իմով արեամբ»։ Վերջ թղ. 124բ. «Սիայն մարդասէրն Աստուած գթասցի ի գինս արեան իւրոյ եւ խաղաղացուսցէ զեկեղեցի իւր եւ ինքն եղիցի աւրհնեալ յաւիտենաս. ամէն»։ 36. Թղ. 124բ. «Ընդդիմաբանութիւն սակս ջրոյն խառնման ի սուրբ խորհուրդն, ի թվիս հայոց ՉԾէ. Որդիք մարդկան մինչեւ յե՞րբ էք խըստասիրտք, ընդէր սիրէք զնանրութիւն եւ խնդրէք զստութիւն, ասէ ուրեմըն յիւրում բանսն երանելին Դաւիթ, եւ ես զնոյն առբերելով վերաձայնեցից յիմումս ժամանակի»։ - Վերջ թղ. 125բ. «Եւ արդ եդից յայսմ վայրի առաջի լսասիրաց սեղան լի հոգեւոր խահիւք, զհրալից բանս սրբոյ դիտապետի Գրիգորի Վկայասիրի»։ 37. Թղ. 125բ. «Յաղագս միաւորութեան եւ բնութեան եւ դիմի եւ անձնաւորութեան. Միաւորութիւն է ստոյգ եւ ճշմարիտ եւ համանիւթ մասնաւոր որոշելոց, որոց ոչինչ տարայնիւթ ընդդէմ երեւի»։ - Վերջ թղ. 128ա. «Եւ ի բազումս բաժանեալ եւ զմի եղէնութիւն բաժակին, ամենեցուն բաշխել նշանակաւ զմիութիւն բազմացուցանէ եւ կայ մնայ զամենասուրբն աստուածգործութիւն այսոքիւկ կատարել»։ 38. Թղ. 128ա. «Թուղթ Ստեփանոսի Սիւնեաց եպիսկոպոսի եւ իմաստասիրի, պատասխանի թղթոյն Գերմանոսի Պատրիարգի Կոստանդնուպօլսոյ. Յոգնապատիւ հռչակելի փառաւորութեամբ յառաքելականդ ժամանեալ ծայրագոյն նախագոհութեան, Տէր Գերմանոս, վերատեսուչ հոգւոց, մեծանուն եւ թագաւորական քաղաքիդ Կոստանդնուպօլսի եւ տիեզերական հայրապետ»։ 39. Թղ. 137ա. «Մովսէս վարդապետի Եզնկացոյ գրեալ է պատասխանի ի Տրապիզոն առ հատուածեալ երէցն Գրիգոր. Բնաւից բարեաց պարգեւատուն զճշմարտութիւն միշտ աւետարանէ սիրելեաց իւրոց, ոչ միայն գործով կատարեալ այլ եւ բանիւ խաւսել»։ 40. Թղ. 141ա. «Բանք հրանելոյն Խոսրովայ (Անձեւացեաց եպ.ի). Տեղի աղաւթից գիրք սուրբ զեկեղեցի մեզ ուսուցին, որ առաւել լսելիս լինիցին աղաւթք, զի եթէ ի հնումն Սողովմոնի տաճարն Աստուծոյ զիւրաքանչիւրոցն զհայցուածսն լնուլ եւ առնուլ յուսայ, եւ Դաւիթ ինքն գլխովին»։ 41. Թղ. 146ա. «Թուղթ Հայոց Կաթողիկոսին Կոստանդեայ զոր գրեաց ի Հռոմկլայ առ թագաւորն Հեթում, պատասխանի թղթոյն որ ի պապէն բերաւ առ թագաւորն Հեթում, թվին հայոց ՈՂէ, գրեցաւ (ի) ձեռն վարդապետին Վարդանայ. Քրիստոսապսակեալ սուրբ թագաւորի ամենայն Հայոց Հեթմոյ, ի Տէր խնդալ. Յառաքեալ գրոյդ քո զքոյին հրամանս զոր հրամայեալ էիք քաղցը եւ կակուղ առնել պատասխանի թղթին պապուն եւ նրբատես առնդ»։ 42. Թղ. 149ա. «Վկայութիւնք վասն ծընընդեան Քրիստոսի եւ մկրտութեան, զի պարտ է տաւնել ի միում աւուր ի Յունուարի Զ. Ի Կղեմայ յառաքելասահման կանոնաց. Կարգեցին առաքեալքն տեառն զաւր ծննդեան տեառն ի Զ. Յունուարի։ Մակարա եւ Երուսաղեմայ հայրապետն. Կանոնք եւ սահմանք եկեղեցւոյ զաւուրս Ը. պահեսցեն ծերք...»։ Թղ. 152ա. «Վկայութիւնք ընդդէմ նոցա ոյք ասեն թէ տէրն ոչ եկեր զգառն հինգշաբաթոջ երեկոյին»։ Թղ. 154բ. «Վկայութիւնք զի պարտ է ասել զԽաչեցարն ամենայն աւր ի դէմս ՈրԹղ. 158ա. «Վասն զատկի մատաղի զի բարի է եւ վասն այլոց մատաղաց»։ Թղ. 158բ. «Վասն աղի աւրհնութեան»։ 43. Թղ. 159ա. «Վասն դժոխոց եւ դառնագոյն տանջանաց նորա. Չար է անուն դըժոխոց ի լսելիս մարդկան եւ անբարի է յիշատակ նորա ի լսելիս որդւոց Ադամայ»։ 44. Թղ. 159բ. «Վասն թագաւորաց Հայոց զոր կարգեաց Մովսէս Խորենացի»։ 45. Թղ. 162բ. «Վանական վարդապետի ասացեալ բան հաւատալի. Կենսաբուխ սուրբ աւետարանն զԹադդէոս զառաքեալն հայոց յերկոտասանիցն ասէ»։ 46. Թղ. 164ա. «Այլ բան Վանականին Վարդանայ գրեալ. Զի՞նչ է ճրագալուցին լուծանելն, Կիւրեղ Աղեքսանդրացին գրէ»։ 47. Թղ. 164բ. «Յաղագս աստիճանաց եկեղեցւոյ թէ ուր եցոյց Քրիստոս. Քրիստոս զեկեղեցական աստիճանս թէ որպէս եցոյց եւ յորում տեղւոջ, իմասցուք. պատասխանի. ի ժամ մկրտութեան եցոյց»։ 48. Թղ. 165ա. «Անանիացի Շիրակունոյ համարողի թիւք որչափութեան տանց հին եւ նոր կատակարանաց. Գիր Մովսէսի օրէնսդրի, ա. Ծնընդոցն, տունք են դռյէ. բ. Ելիցըն, ունի տուն գռն» (ա-ժը)։ Թղ. 165բ. «Նորին թիւք որչափութեանց նոր կատակարանաց. Աւետարանչացն. ա. Մաթէոսի, տունք բռո. Մարկոսի...»։ 49. Թղ. 165բ. «Անունք ականց եւ գունաւորութիւնք նոցին. ա. Զմրուխտն կանաչ է եւ լուսաւոր. բ. Սարդիոն շիկագոյն արիւնատեսիլ» (ա-լգ)։ 50. Թղ. 166ա. «Անանիայի Շիրագկունւոյ համարողի յաղագս կշռորդաց եւ կշռոց» (ա-ժը)։ 51. Թղ. 167ա. «Յաղագս չափոյ չափուց Անանիայի Շիրակունոյ համարողի» (ա-ժթ)։ 52. Թղ. 168ա. «Անանիայի Շիրակունոյ յաղագս կատարման համարողութեան եւ կերպից հարցման. Զամենայն ասացի մասունս թէպէտ եւ սակաւ ի բազմաց» (ա-իդ)։ Թղ. 170բ. «Լուծումն առաջին հարցմանըն» (ա-իդ), 63. Թղ. 171ա. «Յաղագս ժողովոցն սուրբ որ եղեն ի Նիկիայ եւ այլսն. Զկնի երեք հարիւր եւ ժե. ամի յարութեան Տեառն, եղեւ ժողովն ի Նիկիայ, յեւթն ամի թագաւորութեանն Կոստանդիանոսի, եւ պատրիարգունք էին անդ»։ - Վերջ թղ. 172բ. «Իսկ ութերորդ ժողովն եղեւ ի թագաւորութեան միւս Կոստանդեայ յաղագս զպատկերս անարգելոյ, Եղիայ՝ Երուսաղեմի, Ադրիանոս՝ Հռոմայ, Տարատոս՝ Կոստանդինու(պօլսոյ), Թէոդորոս Անտիոքու, եւ երեքհարիւր եւ կե եպիսկոպոս, եւ նզովեցին զոչ պատուողս պատկերաց»։

Content