1607258դատելով արտաքին պարագաներէն՝ ժԴ-ԺԵ դար։
բոլորգիր։
կը սկսի Ի թերթով եւ յաջորդաբար մինչեւ էջ 356՝ ունի Ի-ԼԴ, իւրաքանչիւրը 12 թուղթ. բայց որովհետեւ միջանկեալ ինկած թուղթեր կան, Ի, ԻԱ, ԻԴ եւ Լ՝ ունին 11 թղ., ԻԲ՝ 9 թուղթ։ Ապա էջ 359-484՝ ունի Ա-Եx12 (Ա՝ 10 թղ., Գ՝ 16 թղ.)։
թուղթ բամպակեայ։
կիսակաշի ստուարաթուղթ, կազմուած է Ս. Ղազար՝ անցեալ դարուն։ - ՄԱԳԱՂԱԹԵԱՅ ՊԱՀՊԱՆԱԿի փոխարէն ունի բնագրին նման թուղթ մը, որ կիսով չափ մկնակեր, խիտ բոլորգրով։
ոչ բաւարար. ընդհանուրին մէջ Ձեռագիրս մաշած է եւ էջ 1-70 արտաքին լուսանցքը մկնակեր՝ վնասելով նաեւ գրադաշտին. միջանկեալ ունի պակաս թուղթեր, ինչպէս նաեւ լուսանցքները կտրուած եւ փոքրկացած էջեր։
եւ այլ զարդեր չունի։
կարմրատառ։
է վերջին աւելցուած երկու թուղթերը, որոնք հաւանաբար նորոգողին կողմէ են, ուր գրուած է նորոգութեան յիշատակարանը։
Բնագրէն տարբեր գրչութեամբ. Էջ 486. «(Փառք) ամենասուրբ երր (որդութեան)ն Հաւր եւ Որդոյ (եւ Հոգւոյն) սրբոյ, այժմ (մ)իշտ եւ (յաւիտ)եան։ «(..)ես եկի Երերան վանքն (..)սրատ գիրքս, զի եղն(.. .)իթեալ էր, իմ հոգոյս (հա)մար նորոգեցի. թվկ. ՌԽԹ (1600) էր։ (Ով) որ կարդայք բերան (Աստուա)ծ ողորմի ա(սա)յցէք, Աստուած ձեզ ողորմե(սցի). «Ով եղբ(արք), թողութիւն արէք (..)էր փթեաց, ոչ հա(...)ագիր ունէր եւ ոչ ս(..) տէրտն, զի կարն մեր այս էր, այտչափ կա(րա)ցինք նորոգել. ով մեզ յիշէ՝ Աստուած զինքն (յ)իշէ, իւր միւսանգա(մ) գայլուստեանն. ամէն։ (..)ղորմի վար(..) եւ աշխատ(..)եաց հոգ(..)յն ամէն. եղիցի, եղիցի»։
«Եբեր Հ. Ներսէս Վրդ. Սարգիսեան, ի Վասպուրական աշխարհէն, յամի Տեառն 1852»։ Հ. Ներսէս Սարգիսեան Ձեռագրիս առաջին մասը (էջ 16-356) ընդօրինակած է եւ զետեղած Մատենադարան՝ Մատեանս կը բովանդակէ Յովհաննէս Ոսկեբերանի ընծայուած Մեկնութիւն Արարածոց (էջ 1-356), որու կը յաջորդեն չորս Ճառեր (§§ 17-20)՝ հետեւեալ կարգով. 1. Էջ 1. «Արարածոց մեկնութիւն, սրբոյն Յովհան(նու) Ոսկեբերանի Կոստանտինուպաւլսի եպիսկոպետի, ի սկզբան քառասնորդաց ասացեալ յ(աղու)հացամուտն եւ թէ վասն ո՞յր յերկնից եւ յերկր(է սկ)իզբն արար Մովսէս պատմութեան. Փափագ հեշտ ցանկութիւն է նաւորդաց գարունն (..)տ ըղձալի եւ մեծ փափագանք (եր)կրագործաց յաւու(րն գա)րնայնոյ, այլ ոչ նաւորդաց (եւ ե)կրագործաց մշակաց. այսպէս ցանկութիւն է գարունն...»։ Մկնակեր ըլլալով՝ կիսատ է բնագիրս։ Ոչ նոյն՝ այլ նման սկզբնաւորութեամբ է Ոսկեբերանի ճառը որ կը գտնուի Ճառընտիր Գ., թղ. 193ա (հմմտ. Սարգիսեան Հ. Բ., Յուցակ Ձեռագրաց, հտ. Բ., էջ 83), եւ կամ հրատարակուածը՝ (Յ. Ոսկեբերանի «Ճառք», Վենետիկ, 1861, էջ 56)։ 2. Էջ 16. «(..)է ի սկզբանէ արար Աստուած զերկին եւ զերկիր. մինչեւ յայն ..)է եղեւ երեկոյ եւ եղեւ (..) աւր մի. Գանձուց իմն մեծապ(..) նմանեալ են գ(..) եւ զոր աւրինակ (..)ց ես ի գանձուցն (..)նէ բազում մեծութիւնս գործ(.. .)պէս եւ աստուածեղէն գրոց պատգ(.. .)կաւ բանից է գտանել բազ(..) զաւրութիւն եւ անչափ 3. Էջ 37. «Եւ ասաց Աստուած. Եղիցի հաստատութիւն ի մէջ ջուրցդ, մինչեւ ցայն վայր, թէ եղեւ երեկոյ եւ եղեւ վաղորդայն աւր երկրորդ. Տեսի զձեզ, սիրելիք, մեծաւ ցանկութեամբ զամենայն աւ(..)այսր ժողովեալ. մեծ ուրախութիւն (..)ի մտաց իմոց եւ ոչ դադարեմ (..)ել զմարդասէրն Աստուած վասն յառաջադիմութեան ձերոյ...»։ 4. Էջ 60. «Եւ ասաց Աստուած. Ժողովեսցին ջուրք որ ի ներքոյ երկնից ի ժողով մի եւ երեւեսցի ցամաք. Եկայք այսաւր զերանելւոյն Մովսէսի զբանն իբրեւ զխորտիկս յաւրինեալս առաջի ձեր դիցուք...»։ 5. Էջ 74. «Եւ ասաց Աստուած. Եղիցին լուսաւորք ի հաստատութեան երկնի ի լուսատու լինել ի յերկիր եւ որոշել ի մէջ տուրնջեան եւ ի մէջ գիշերոյն, եւ եղիցին ի նշանս եւ ի ժամանակս, յաւուրս եւ ի տարիս. Կամիմ ստէպ ստէպ ձեռնարկել ի վարդապետութիւնս եւ դանդաղիմ եւ դժուարիմ...»։ 6. Էջ 97. «Եւ ասաց Աստուած. Բղխեսցեն ջուրք զեռուն շունչ կենդանի, թռչուն թեւաւոր ի վերայ երկրի ըստ հաստատութեան երկնից. եւ եղեւ այնպէս. Եւ արար Աստուած զկէտն մեծամեծս եւ զամենայն շունչ կենդանի զզեռուն ըստ ազգի իւրեանց. Շատ եւ բաւական երիկեան ասացեալքն վասն ձիարշաւացն մոլորութեանց, ցուցեալ ձեզ զմեծ վնասն զոր ստանայ գողացաւ ի ձէնջ...»։ 7. Էջ 118. «Արասցուք մարդ ըստ պատկերի մերում. Եկայք այսուհետեւ այսաւր վասնզի բազում ցանկութեամբ լուայք երէկ զառ ի մէնջ ասացեալսն, դիքուք առաջի այսաւր սիրելութեանդ ձերոյ եւ ամենայն յաւժարութեամբ լուեալ...»։ 8. Էջ 138. «Եւ արար Աստուած զմարդն, ըստ պատկերի Աստուծոյ արար զնա, եւ ասացեալ ի ճառիս որք ոչ կարացին պահել եւ կերան եւ չժամանել առ ի յամաւթոյ ոչ եկին ի լուր վարդապետութեան երեկոյի ժամն. Նուազ իմն տեսանեմ այսաւր եւ կարի սակաւ զժողովդ ձեր...»։ 9. Էջ 163. «Վասն որոյ ասէ. Իշխեսցեն ձկանց ծովու եւ գազանաց երկրի, եւ առ այնս որ ասեն թէ ընդէր արար զգազանս եւ կամ յինչ իրս պիտանացու, յորում մանաւանդ եւ ի մեծ մարդասիրութիւն Աստուծոյ եւ մարդոյն առաւել պատիւ. Երկրագործ մշակք յորժամ տեսանեն պարարտ եւ թանձրահող զանդաստանս, բազում առատութեամբ սերմ ծախեն ի նմա...»։ 10. Էջ 181. «Այս են գիրք լինելոյ երկնի եւ երկրի. Եկայք այսօր կատարեսցուք զամենայն մտաց ձերոց զցանգութիւն եւ զյորդորումն...»։ 11. Էջ 197. «Եւ ստեղծ Աստուած զմարդն հող ի յերկրէ եւ փչեաց յերեսս նորա շունչ կենդանի եւ եղեւ մարդն յոգի կենդանի. եւ տնկեաց Աստուած զդրախտն յԵդեմ ընդ արեւելս եդ անդ զմարդն զոր ստեղծ. Տեսանեմ զձեր փափագ ցանկութեան եւ բազմայագ բաղձանս տեսութեան որ վասն հոգեւոր վարդապետութեանս...»։ 12. Էջ 218. «Եւ առ տէր Աստուած զմարդըն զոր ստեղծ եւ եդ զնա ի դրախտին փափկութեան, գործել զնա եւ պահել. Դարձեալ եւ այսաւր թէ կամիք ըստ կարգի երիկի ասացելոցն ասասցուք եւ աստ ի ձեզ զվարդապետութիւնս զայս հոգեւորականս...»։ 13. Էջ 241. «Եւ Ադամայ ոչ գտաւ օգնական նման նմա (...), եւ էին երկոքեան մերկք եւ ոչ ամաչէին. Բազում անգամ լաւութեանդ ձերոյ եմ շնորհակալ, քանզի երէկ բազում ցանկութեամբ ընկալայք զասացեալս ի մէնջ...»։ 14. Էջ 261. «Եւ էին երկոքեան մերկք Ադամ եւ կինն եւ ոչ ամաչէին (...)Եւ կարեցին տերեւս թզենոյն եւ արարին իւրեանց փածանելիս. Արդեւք յիշեցէ՛ք եւ ունիցի՞ք ի մտի. գիտեմ զի յիշէք. նախ եւ զառաջին յայսմանէ զի բազում ցանկութեամբ լսէիք...»։ 15. Էջ 292. «Եւ լուան զձայն տեառն Աստուծոյ զի շրջէր ի դրախտին ընդ երեկս (...), պատուիրեցի քեզ ի նմանէ միայն չուտել անտի, արդեաւք կերա՞ր. Շատ է եւ բաւական ինձ, մանաւանդ առաւել քան զկար իմ վասն ծառոյն մեկնութեան մի ըստ միոջէ զամենայն պատմութիւնս անցանել...»։ 16. Էջ 333. «Եւ կոչեաց Ադամ զանուն կնոջ իւրոյ կեանս (...)Եւ ասաց Աստուած. Ահա Ադամ եղեւ իբրեւ զմի ի մէնջ. Տեսէք երէկ, ո՛ սիրելիք, ատեան դատաստանի մեծ եւ ահագին եւ զդատաւորին զանբաւ եւ զանչափ մարդասիրութիւն...»։ - Վերջ էջ 356. «Այլ եկայք աստ լուարուք եւ իմացարուք զամենայն աստուածավայելուչ։ Եւ կացոյց Աստուած զքերովբէսն հրեղէն սրովն շրջ» կը մնայ կիսատ։ 17. Էջ 359. «Տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Վասն ապաշխարութեան եւ ողորմածութեան առ աղքատս. Փառաւորեսցուք ըզբազումողորմն Աստուած, զմարդասէրն եւ զողորմածն, որ երկայնամիտ լինի ի վերայ մեղաւորաց...»։ 18. Էջ 390. «Նորին տեառն Յոհաննու Ոսկեբերանի Վասն ողորմածութեան. Երանի ողորմածաց զի նոքա ողորմութիւն գտցեն. ուր կամ ուստի, յահագին եւ ի սոսկալի աւուրն եւ յողորմածէն Յիսուսէ Քրիստոսէ ողորմութիւն գտցեն...»։ 19. Էջ 432. «Սէրն Աստուծոյ զՈրդին իւր առաքեաց առ մեզ եւ ասէ. Դա է Որդի իմ սիրելի ընդ որ ես հաճեցայ, դմա լուիջիք. Հանապազ յիշեսցուք զսէրն Աստուծոյ՝ որով սիրեաց զմեզ, որ եւ յՈրդին իւր սիրելի ոչ խնայեաց, այլ վասն մեր ամենեցուն մատնեցաւ...»։ 20. Էջ 469. «(Յաղագս մահուան եւ դատաստանաց). ...ց մերոց, տեսանեմք զընկերս մեր զի մեռանին եւ մեք իսկ յուղարկեմք զնոսա ի հանգիստն իւրեանց, եւ մոռացեալ զայն ամենայն յամենայն ժամ զմիտս մեր յաղբ եւ ի տիղմ կենաց աշխարհիս այսորիկ թաւալեցուցանեմք...»։ - Վերջ էջ 434. թուղթ ինկած ըլլալով՝ կը պակսի խորագիրը եւ սկզբնաւորութիւնը։