1604

ՅՈՎՀԱՆ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆ Ե

ԺԱ դար - ԺԲ դար

ID

Number

1604

Old record number

420

Title

ՅՈՎՀԱՆ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆ Ե

Start date

ԺԱ դար

End date

ԺԲ դար

Date details

դատելով արտաքին պարագաներէն՝ ԺԱ-ԺԲ դար։

Copy place

անյայտ։

Reference

Type

Number of pages

317

Dimension

17x26,5

Layout

միասիւն (11,5x21)։

Writing details

բոլորգիր հին եւ մեծ, խառն երկաթագրով։

Codicology

144+ Ա-Ռx12 (Ա, Զ, Ծ, 6՝ 11 թղ., Խ, Ռ՝ 4 թղ.)+2։

Principal subject

Subject details

թուղթ բամպակեայ եւ թուխ։

Number of lines

29-30։

Binding

չէ ունեցած եւ ստացած է ի Ս. Ղազար, ներկայիս է կաշեկազմ, միջուկը ստուարաթուղթ։

State of preservation

ներկայիս բաւարար, սակայն քայքայուած հասած է Ս. Ղազար, ուր սպիտակ թուղթերով ամրացուցած են առաջին եւ վերջին թուղթերուն լուսանցքները, նաեւ ամբողջ Ձեռագիրը՝ վերստին կազմելով։ Խոնաւութեան զօրաւոր հետքեր կան, որոնք պատճառ կ'ըլլան չկարենալ կար դալու կարգ մը թուղթեր։

Copyist

չի յիշատակեր իր անունը։

Owner

Թադէոս վարդապետ։

Commanditaire

Illuminator

Binder

անյայտ, սակայն յիշատակարանին մէջ կը յիշուի Տէր Անտոն կրօնաւոր մը, եւ յստակ չէ թէ կազմելու հրաման տուո՞ղն է թէ կազմարարը։

Parchment flyleaf

չունի, սակայն վերջաւորութեան, թղ. 316-7, սպիտակ թուղթերու վրայ պահուած են հին Ձեռագրի չորս հատուածներ, որոնք հաւանաբար իբր Պահպանակ գործածուած են անցեալին։

Lettrines

Initials

եւ այլ զարդեր ամենեւին չկան։

Marginal illuminations

Ի փոխարէն կան մեղմ կանաչ գոյնով զարդեր, ընդհանրապէս ձուկի ձեւով, նշելու համար նոր համարի կամ ընթերցուածի մը սկզբնաւորութիւնը։

Images

Canon tables 1

Canon tables 2

Title text

բնագրին թանաքով։

Blank pages

չկան։

Colophon

Բնագրին գրչութեամբ. 1. Թղ. 28ա. «Զստացող գրոցս զԹադէոս սրբասէր վարդապետն յաղաւթս յիշեսջիք. ընդ նմին եւ զգրողս»։ 2. Թղ. 51ա. «Զստացող գրոցս զԹադէոս վարդապետ յաղաւթս յիշեսջիք. ընդ նմին եւ 3. Թղ. 66բ. «ԶԹադէոս ստացող սուրբ տառիս զմեծանուն վարդապետ յաղաւթս յիշեսջիք. ընդ նմին եւ զգրողս զանպիտան աշակերտս»։ 4. Թղ. 86բ. «Զստացող գրոցս յիշեա ի Տէր. զգրողս յիշեա ի Տէր»։ 5. Թղ. 108ա. «Զգրողս եւ զստացողս յիշեա ի Տէր։ Զստացող գրոցս զԹադէոս վարդապետ յիշեա ի Տէր»։ 6. Թղ. 119ա. «Զստացողս յիշեա ի Տէր»։ 7. Թղ. 119բ. «Զգրողս յաղաւթս յիշեա»։ 8. Թղ. 135ա. «Զստացող գրոցս զԹադէոս սուրբ վարդապետ յիշեսջիք ի Քրիս9. Թղ. 137բ. «Զգրողս յիշեա ի Տէր»։ 10. Թղ. 289ա. «Զգրողս եւ զստացողս. յիշեսջիք»։ 11. Թղ. 315բ. «(ջնջուած) թու. կազմեցաւ գիրքս հրամանաւ Տէր Անտոնի, ձեռամբ մեղաւոր ու անպիտան կրաւնաւորի (..) կիսատ, վասն այնորիկ կազմեցաւ գիրքս փոքր էր հասակ(աւ, վասն որոյ) անմեղադիր լերուք։ Արդ, յորժամ ընթեռնոյք եւ լուսաւորիք ի սմանէ, Թադէոսի վարդապետի մեղաց թողութիւն հայցեցէք ի Քրիստոսէ եւ ծնողաց իւրոց» (ապա երկու տող անընթեռնլի)։ Բնագրէն տարբեր գրչութեամբ. ժԳ-ԺԴ դարու գրչութեամբ. 12. Թղ. 155բ-156ա. «Ես Գրիգորէս երէցըս, իմ որդիս Յովանէս երէցս, տվաք զԱռաքելի մեկնիչս մեր Կարայպետ կրաւնաւորի սրբասնեալ քահանայի, յիշատակ մեր ննջեցելոցն, Տէր Յովանիսին եւ Նորտիկնայ. ով կարդայ յիշեցէք ի Քրիստոս, այլ մարդու խաւսք չկայ։ Հետ Կարայպետին յիշեցէք զմարն մեր զԱղբրացն ի Քրիստոս. ով յիշէ՝ Քրիստոս զինք յիշէ, ամէն. ա13. Թղ. 76բ. «Տէր Աստուած ողորմի Ավետեցն. ամէն. ի դուռն սուրբ Յովաննէսին»։ ԺԶ-Ժէ դարու գրչութեամբ. 14. Թղ. 258բ. «Ես Յոհանէս Ալէքսիանոսի որդիս, յիմ հաւրն հետ եւ եկի ի Հունուտս ու դրի ողբ ( = ոխֆ) ի դուռն սուրբ Դաւթի անապատիս զՊաւղոսի մեկնիչս, իմ պապի Սարգսի ու իմ հօ(ր)ն Ալէգսիանոսին ու իմ (ա)մէն արեան մերձաւորացն, որ կարդան ու ողորմիս ասեն»։

Informations

«Զայս մատեան Տէր Յակոբ Տէր Ղազարեան Խոտորջուրցի յղեաց ի վանս, եւ եհաս առ մեզ յամի Տեառն 1756, Փետրուարի 26»։ Ձեռագիրս գրուած է երկու գրիչներէ. երկրորդ գրիչին է թղ. 158-240, գուցէ հնագոյն մասը, որու բովանդակութիւնը՝ Պօղոսի թուղթերու Մեկնութեան ընդարձակ խրմբագրութեան մը կը պատկանի։ Ունի հետեւեալ կարգը։ 1. Թղ. 1ա. «(Յովհաննու Ոսկեբերանի, Մեկնութիւն ժԴ թղթոցն Պօղոսի). Արդ, մեզ այսպէս իմանալի է, վասն զի աշակերտք փրկչին մերոյ ոչ առին հրաման գրով աւանդել ումեք զբան վարդապետութեանն, այլ միայն բանիւ քարոզել...»։ Առաջին խորագիրը մաշած ըլլալով, Հ. Սկրտիչ Աւգերեան թուղթի մը վրայ նշանակած է այնքան՝ որքան իր օրերուն կրցած է կարդալ խորագրի հինգ տողերը. «1. Մեկնութիւն, 2. Տեառն Յովհաննու Ոսկեբ..., պետի, 3. զոր ի նոցունց յաճախ բանից յան..., 4. ղեւ վարդապետք հայոց վաս..., 5. նել...»։ 2. Թղ. 6ա. «Պատճառ թղթոյն Հռովմաեցւոց. Բազումք հաւատացին ի հրէից եւ ի հեթանոսաց եւ էր աղմուկ ի մէջ նոցա...»։ Թղ. 7ա. «Յովհաննու Ոսկեբերանի Պատճառ թղթոյն Հռ(ովմայեցւոց). Յանկ եւ հանապազ ընթեռնլով զգիրս թղթոցն երանելոյն Պաւղոսի եւ ըստ իւրաքանչիւր շաբաԹղ. 8ա. «Եփրեմի. Գիտեմ զի Նոր կտակարանքս կամ պարգեւաւք կամ ի ձեռն կարԹղ. 9ա. «Պաւղոս ծառայ Յիսուսի Քրիստոսի կոչեցեալ առաքեալ. Մովսէս հինգ գիրս գրեաց եւ ոչ ուրեք զանունն իւր եդ...»։ Թղ. 28ա. «Այլ ինչ խորհուրդ վասն այնոցիկ որ ասէին թէ մի է Քրիստոս, զիարդ կարէ փրկել զհրեայս եւ զհեթանոսս. Ա. ընթերցուածն. Այսուհետեւ արդարացեալք ի հաւատոց անտի...»։ Թղ. 42բ. «Գ. Ըստգտանէ յայսմ ճառի զայնոսիկ որ ի հեթանոսաց հաւատացեալքն էին եւ մեծամտէին ի վերա(յ) հրէից հաւատացելոցն. Ստուգութեամբ ասեմ ի Քրիստոս եւ ոչ ստեմ...»։ Թղ. 51ա. «Այլ խորհուրդ բանի ասաց նա վասն ելից ժողովրդեանն եւ մտին հեթանոսաց, դարձաւ նա յանդիմանել զՀռոմաեցիսն վարել զանձինս իւրեանց հեզութեամբ եւ հանդարտութեամբ եւ զգուշութեամբ, զի նորոգեսցին նոքա ի միտս իւրեանց եւ ընտրեսցեն զբարին եւ հեռասցին ի չարէն. Աղաչեմ զձեզ եղբարք գթութեամբքն Աստուծոյ...»։ Թղ. 59բ. «Ընթերցուած, այլ խորհուրդ, Պարտ է մեզ որ կարողքս եմք զտկարութիւն տկարացն բառնալ...»։ - Վերջ թղ. 66բ. «Ոչ միայն բանիւք, այլ եւ աղաւթիւք աւգուտ լինել աշակերտելոցն։ Առ Հռովմայեցիս գրեզաւ ի Կորնթոսէ ի ձեռն Տերտիղեա. տունք 3. Թղ. 66բ. «Պատճառք առաջնոյ թղթոյն Կորնթացոց, Եփրեմի հաւր. Առ կորնթացիսն իբրեւ եհաս Աւետարանն ի ձեռն Պաւղոսի եւ ընկալան զՀոգին...»։ Թղ. 67ա. «Յովհաննու Ոսկեբերանի. Կորնթոս քաղաք է Ելլադացւոց առաջին եւ յոլովիւք ի հինն կենցաղական առատութեամբն...»։ 4. Թղ. 135բ. «Պատճառք երկրորդ թըղթոյն Կորընթացւոց. Հալածումն մեծ եւ անհնարին յարեաւ ի վերայ աւետարանին...»։ Թղ. 136ա. «Յովհաննու Ոսկեբերանի, Պատճառք երկրորդ թղթոյն Կորնթացւոց. Պարտ եւ պատշաճ է ինքնին մտանել, նախ թէ ընդէր բնաւ երկրորդ թուղթ դնէ առաջնովն...»։ - Վերջ թղ. 157բ. «եւ մի՛ ինչ որ զհոգին աղտեղեցուցանէ, զի այս է հոգւոյ սրբութիւն. Կատարեսցուք զսրբութիւն ահիւն Աստուծոյ» (Բ. Կորթ. Գլ. Է 1)։ Այս հատուածը կ'աւարտի թղ. 157բ.ի ստորեւ, իսկ 158ա կը փոխուի երկաթագրի տեսակը, եւ Հ. Մկրտիչ Աւգերեանի նշումին համաձայն աւելի ճոխ եւ ընդարձակ կերպով կը շարունակուի մեկնութիւնը՝ մինչեւ աւարտիլը։ Այնպէս կը թուի որ գրիչը պատրաստ ունենալով այս երկրորդ ընդարձակ խմբագրութիւնը, օգտագործած է, առաջին մասը օրինակելով համառօտ խմբագրութեԹղ. 158ա.ի գրչութեան տեսակը կը շարունակուի մինչեւ թղ. 240բ, ապա կրկին կը սկսի նախկին գրչութիւնը։ 5. Թղ. 210բ. «Մեկնութիւն թղթոյն Գաղատացւոց, Տեառն Յովհաննու Ոսկեբերա նի. Պաւղոս առաքեալ ոչ ի մարդկանէ եւ ոչ ի ձեռն մարդոյ, այլ ի ձեռն Յիսուսի Քրիստոսի. Բազում եւ մեծամեծ ցասմամբ լի է սկիզբսն...»։ 6. Թղ. 258բ. «Սրբոյն Եփրեմի, Պատճառք թղթոյն Եփեսացւոց. Եփեսացիքն աշակերտեալ էին յաւետարանչէ անտի...»։ Թղ. 259ա. «Պատճառք Յոհաննու Ոսկեբերանի. Եփեսոս մայր քաղաք է ասիացւոց, պաշտաւնեա(յ) հարկատուն էր Արտեմեայ 7. Թղ. 289ա. «Սրբոյն Եփրեմի, Պատճառք թղթոյն Փիլիպեցւոց. Հալածանք մեծ յարեան ի վերայ Պաւղոսի...»։ Թղ. 289ա. «Յովհաննու Ոսկեբերանի, վասն նորին պատճառի. Փիլիպեցիքն ի քաղաքէն մակեդոնացւոցն են ի գլխաւոր եւ ի Կողոնիա քաղաքէ...»։ - Վերջ թղ. 315բ. «Գեղեցիկ զկատարումն բանիս ի շնորհացն արար, զի շնորհաւքն Քրիստոսի ապրեցան հոգիք մեր ի բարկութենէ անտի Աստուծոյ. արդ, պինդ կալցուք զշնորհնսն գործովք առաքինութեամբ, զի հանապազ ընդ մեզ եղիցին նոյն շնորհքն»։

Content