1609111չկայ ճշգրիտ թուականը, սակայն Յիշատակարանին մէջ կը յիշուի 1608ի դէպքը, որմէ գուցէ մէկ կամ երկու տարի ետք գրուած ըլլայ Ձեռագիրս։
բոլորգիր։
Ա-ԼԵx12 (Ա՝ 10, Գ՝ 13, Ը՝ 11, ԻԷ՝ 7)։
թուղթ տոկուն։
գեղեցիկ դրոշմազարդերով շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, դռնակով. կորսուած են երեք փականքները։ Աստառն է կարմիր ընտիր նուրբ մետաքս, որմէ հատուածներ կպցուած են կիսախորաններուն քով՝ պահպանելու համար մանրանկարը։
բաւարար, մնացած է մաքուր եւ անթերի։
առաջինը Յովհաննէս կաթողիկոս Անթէպցի, ապա 1639ին Սիմէոն կաթողիկոս Սեբաստացի։
չունի։
բազմաթիւ, բոլորն ալ բազմագոյն եւ ընտիր։
կարմիր թանաքով։
բազմաթիւ, իւրաքանչիւր նոր նիւթ սկսելուն, բոլորն ալ ընտիր եւ գեղեցիկ։
թղ. 20բ, (11,6x16,8), կը ներկայացնէ Ս. Յովհան Ոսկեբերան եւ Ս. Եփրեմ, առաջինը կանաչ բազմախաչ փիլոնով, երկրորդը վարդագոյն պարեգօտ եւ կապոյտ բազմախաչ փիլոնով, կանգուն դէմ դիմաց։ Թղ. 28բ, նոյն մեծութեամբ, ուր Ս. Եփրեմ նստած՝ կը գրէ, ոտքերուն դիմաց աբեղայ մը՝ դաս առնելու դիրքով։ Թղ. 306բ, նոյն մեծութեամբ, Աստուածածին բազմած, գրկին Յիսուս մանուկ, դիմացը ծնրադիր թագաւորական թագով՝ մատեանս ստացողը, որու քով կանաչ քառանկեան մէջ գրուած է. «Տէր Յովհաննէս կաթողիկոս, ստացող գըրոցս»։ Երեք նկարներն ալ բազմագոյն եւ ընտիր, առատ ոսկիով եւ շարժուն դիրքերով. միայն վերջին նկարին մէջ կը պակսի համաչափութիւնը։
թղ. 21ա (մեծութիւն՝ 5x11), 29ա (11x11,5). երկուքն ալ բազմագոյն եւ կիլիկեան մանրանկարներու նրբութեամբ։
թղ. 19բ-20ա, 27բ-28ա, 412բ։
Բնագրին գրչութեամբ. 1. Թղ. 408բ. «Փառք...։ Վասն որոյ բիւր աւրհնութիւնս տալով գոհանամ զԱստուծոյ, որ ողորմութեամբ ողորմեցաւ եւ գթալով գթացաւ, քաղցրութեամբ քաղցրացաւ ինձ՝ մեղօք դառնացեալ անձինս, այսինքն՝ ծառայ ծառայիցդ Աստուծոյ, ինձ վերջնոյս ի պարս բանասիրաց Յովհաննէս բանի սպասաւորիս, որ եմ ըստ մարմնոյ ծնընդեամբս Անթփցի, իսկ ըստ հոգեւորական շնորհի, սընմամբ եւ վարժմամբ՝ Կիւլիկոյ Սըսեցի, եւ յայժմըս՝ շնորհօք եւ ողորմութեամբն Աստուծոյ կարգեալ վերատեսուջս եւ կաթողիկոս Ամենայն Հայոց եւ պատրիարգ սուրբ աթոռոյն յԵրուսաղէմայ, եւ ըսպասաւոր սուրբ Լուսաւորչի յաջոյն։ «Զկնի փոխմանն լուսաւոր հոգի բաբունւոյն իմոյ Տէր Ազարիայ կաթողիկոսի, որ ի հազար եւ ի Ծ (1601) թվին փոխեցաւ յաստեացս առ Քրիստոս, տիրեալ վարդապետաբար եւ հայրապետական ճոխութեամբ սուրբ աթոռոյս, ի հազար եւ ԼԳ (1584) ամի փոխմանէն Տէր Խաչատուր կաթողիկոսին Զեթունցւոյ, քաջ երաժշտի, որ չորս ամով դեկերեալ կացի առ ոտս յաղագս մանը ուսման եկեղեցւոյ, մինչ ի հազար եւ Ծ (1601) ամի փոխմանն տեառն եւ րաբունոյն իմոյ Տեառն Տէր Ազարիայի, որ զեպիսկոպոսական աստիճանն եւ զվարդապետական գաւազանն ի նմանէ ընկալայ շնորհիւն Աստուծոյ եւ էի սպասաւոր սուրբ աթոռոյն մինչ ի ՌԾ (1601) ամի փոխման նորին։ Վասն որոյ սակաւ ինչ կամիմ պատմողօրէն ասել. եւ ոչ թէ բամբասասէր կամաւք գրել զկիրս եւ զանցս մեր, այլ խոստովանաբար։ «Այսինքն՝ աթոռակից եւ բազկակից սուրբ վարդապետացդ եւ առաքելաշնորհ սուրբ հայրապետացդ եղբայրաբար գրեմ եւ աշակերտեալ մանկանցդ հայրաբար ծանուցանեմ, զի ողորմիս ասելով թողութեան խնդրողք լինիք մեզ եւ ոչ բամբասող. զի գրեալ է թէ՝ Սի՛ տայք տեղի բամբասանաց. վասն զի այսպէս եղեւ ի մէջ երկուց եղբարցըս, այսինքն Տէր Պետրոս վարժապետին Կարկառցոյ եւ ինձ՝ նուաստ Յովհաննէսի, զի զկնի լուսաւոր հոգի րաբունոյն իմոյ եւ Տեառն Տէր Ազարիա կաթողիկոսին փոխմանն չարչարելի կենացս ի հանգիստն լուսոյ, ամսեանն հռոմոց Յունիս երկուսն, ի հանգիստ գերեզմանի ամփոփելով կացի մինչ ի Դեկտեմբեր ամիսն։ Բայց Վարագայ սուրբ Խաչին եկն առ մեզ ի Հալապ քաղաքն եղբայրն մեր Տէր Պետրոսրաբունին, եւ մինչ ի ժամանակ գնալուս ի միասին կայեաք ի միմեանց մխիթարելով։ Եւ յետոյ ես սիրով եւ հրաժարական ողջունիւ ելեալ գնացի ի Զմռին Կիլիկոյ Ատանայ, եւ արք ոմանք ի բնակչացն Հալապա(յ) հարկիւ հաւանեցուցանելով զեղբայր մեր, թէ երբ նա գնաց, եկ դու կաթողիկոս լեր։ Եւ նա դիւրահաւան լինելով լինի, առանց Սըսոյ աթոռակալ եպիսկոպոսացն, քահանայիցն եւ իշխանացն, այն կարծեաւքն թէ՝ աստ լինիմ եւ ապա առ նոսա ի յաթոռն երթամ։ Ջոր իմացեալ կիլիկեցիքն, լցեալ բարկութեամբ եւ նախանձու, թէ զի՞նչ է եղեալ գործս այս, որ ոչ է եղեալ ի սկզբանէ. վասն որոյ ժողովեալ կուտեցան ի վերայ իմ հարկիւ, թէ պիտիր որ ըստ հայրենի աւանդութեան մերոյ հաստատող լինիս սուրբ Լուսաւորչի աթոռոյն, վասն զի թէ դու ոչ լինիս զայլ ոք եպիսկոպոսացն առաջ կու ածեմք։ «Եւ ես տեսեալ զբողոք խուժանին ի վերայ իմ հարկիւ, յանձն առի եւ յաւժարեցայ սպասաւոր լինել սուրբ աթոռոյն, որ ի մանկութենէ իմմէ ի դրունս սուրբ Լուսաւորչի յաթոռոյն էի վարժեալ։ Ոչ թէ վասն նախանձու եղբաւրն մերոյ, այլ ըստ պատահմանն, որ դէպ եղեւ երկոցունցս, զի ոչ նա կարօտ էր փառաց եւ ոչ մենք, եղբարք եւ որդիք մեր, զի եւ դուք քաջ գիտէք որ վարդապետական շնորհիւ պերճացեալքն չեն կարաւտ այլ ինչ փառաց, վասն որոյ եւ երկաքանչիւր կողմունքս չունէաք տեղիք կարօտութեան, այլ պատահմամբ եւ ըստ ժամանակի բերմանցն յաղթահարեալ, կամեցաք հաճեցուցանել ըզկամս նոցա՝ նա զիւրն, եւ ես՝ զիմսն։ Եւ այս աստի իսկ յայտնի երեւի ձեզ, սիրեցեալքդ իմ, որ եօթն ամ ոչ նորա վնաս ինձ եհաս եւ ոչ իմս նորա, այլ մխիթարական եւ ողջունական նամակ առ խօսելով մխիթարէաք զմիմեանս, ես ի յաթոռոյն եւ նա ի Հալպայ։ Եւ թէ ասէք երբ սիրով էիք, վասն է՞ր եօթն ամ դու ի աթոռն եւ նա ի Հալապ նստաւ. ոչ թէ վասն ատելութեան եւ կամ հակառակութեան, քաւ եւ մի՛ լիցի կարծիքդ այդ ի միջի մերում, այլ պատճառն ժամանակին դժուարութիւնն եղեւ, որ Սակիման կոչեցեալ զօրաւքն ապականեալ էր ամենայն քաղաքք եւ գաւառք, մինչ զի ի ՌԾԷ (1608) թվին, Աստուած քաղցրանալով բոլոր աշխարհի, յարոյց զոմն Սուրատ փաշա անուն, որ ել հրամանաւ թագաւորին իւրեանց Սուլտան Ահմատին, որ եկն անհուն զաւրօք ի վերայ Հալպայ եւ յաջողումն եղեալ ի յԱստուծոյ, փախստական առնելով զգլխաւոր նոցին, զոր Ալի փաշայ ասէին, եւ զանհամար սեւագունդ զաւրս նորա սրախոխող արար ի դաշտի միջոց, որ ասի Կաւկէրճինլիք, եւ եկն նստաւ ի Հալապ եւ հազիւ կարաց առնուլ զմիջնաբերդն ի ձեռաց նոցա, եւ աւր ըստ աւրէ կոտորելով ջնջեաց զամենեսեան, որք ունէին զանուն կոչմանն զայն ի վերայ ինքեանց, ի Նաւասարդի ամսամտէն մինչ ի յելն Մեհեկոյ ամսոյ ոչ դադարեաց ի կոտորելոյ։ «Բայց ընդ այս նեղ եւ նուրբ ժամանակաւս ըստ խնամոցն Աստուծոյ ելեալ ես ի Սըսա(յ) եւ եկի ի հայրենի ծննդեան քաղաքս ի յԱնթափ, առ մարմնաւոր ազգայինս եւ ընտանիսն իմ՝ տեսութեան պատճառաւ, եւ անդի Հալապ՝ առ սիրեցեալ եղբայրն իմ, եւ նա սիրով ել յառաջի իմ եւ անճառելի ուրախութեամբ լցեալ գոհացաք զԱստուծոյ, եւ յայտնի երեւեցեալ զծածուկ սէր մեր առ միմեանս՝ զբարեսէրսն ուրախացուցաք, զնենգաժոտսն տրտմեցուցաք, ընդ աննախանձաբար սէրսն մեր, եւ կացեալ առ միմեանս սիրով եւ մեծաւ ուրախութեամբ։ «Եւ մինչդեռ ընդ յայսմ հոգեւորական սիրովս լցեալս էաք առ միմեամբքս եւ սպասեալ մնայեաք ժամանակի գնալոյ հանդերձ եղբարբս ի յաթոռ մեր հայրենի, եւ յառաջ քան զգնալն մեր եղեւ սկիզբն գծագրութեան աստուածախօս սուրբ մատեանս Մեկնութեան սուրբ առաքելոյն Պաւղոսի, վասն զի զեփեսացոցն թխթոյն զՏիմոթէին եւ զՏիտոսին, զՓիլիմոնին ունէի ի գանձարանս իմ (յ)ատուկ (յ)ատուկ, եւ զԴժանն ոչ միատուփ, վասն որոյ մեծաւ փափաքանաւք խնդրէի ի յԱստուծոյ, եւ հասոյց Տէր Աստուած զիս փափաքանաց իմոց. աւրհնեալ է Աստուծոյ առատ բարերարութիւնն, որ շնորհեաց ինձ զաստուածատունկ դրախտս ի գանձարանէ եղբաւրս իմոյ, զի եղբայրս իմ եղեւ շնորհող աւրինակի սորայ. եւ ես ի գանձարանէ իմմէ, զոր ունէի ի պարգեւացն Աստուծոյ, զքաղուածոյն գործոց Առաքելոցն՝ արարեալն ի սուրբ եւ երանաշնորհ վարդապետէն Մատթէոսէ, շնորհեցի եղբաւրս իմոյ յաղագս օրինակելոյ։ «Եւ ես առեալ զգիրք աւրինակիս, ետու սկիզբն առնել ի գրել. բայց զԵբրայեցւոցէն ի վեր կիսեցի զգիրքն ի վերա(յ) երկոքեան որդոցս իմոյ, այսինքն՝ Յակոբ եւ Մանուկ գրչացն, եւ հարկ դնելով ի վերայ զտիւ եւ զգիշեր, ոչ ի գրոյն գեղեցկութիւնն հայելով, այլ ի գրոցս ի կատարումն. ետու գրել զքսան տետրն Յակոբին եւ ի քսանէն ի վեր Մանուկ դպրին, ինձ յիշատակ բարի յաւելուլ ի գանձարանս իմ։ «Եւ մինչդեռ ի գրեցեալ ուրախութիւնս եւ ի ասացեալ գործառութեանս էաք, զհետ եղբաւրս մերո(յ) Տէր Պետրոս րաբունոյն, եւ միւս եղբաւրս մեր Տէր ԴԻաւիթ արքեպիսկոպոսին սուրբ Երուսաղեմայ, որ էր ընդ մեզ ի Հալապ քաղաք, վասն անպատմելի ցաւոյն եւ պարտուցն սուրբ Յակոբայ վանացն մեր հայոց, զոր տարակուսեալ դիմաւք շիւարեալ կայեաք վասն ազատութիւն գտանելոյ, եւ եկեալ հասեալ մինչ յառաջին շաբաթոջ եւ կիրակէի քառասնորդաց պահոցն, եւ եղբարս մեր սակաւ ինչ տկարանալով, ոչ կարաց ընդ մեզ ի սուրբ յԵրուսաղեմայ գնացող եղբարցն ի յուղարկելն գալ, զի էր ընդ գնացօղ ուխտաւորսն, եղբայր մեր պարծանք յարեւելեանցն Տէր Բարսեղ վարդապետն Հաղբակոյ, հանդերձ աշակերտաւքն, եւ մեր ուղարկելով զնոսա, կացաք մինչ ի միւս կիրակին։ Եւ եղբարս մեր աւր ըստ աւրերց զմեզ աղեխորով արարեալ, ոչ ցաւաւք ծանրացեալ եւ ոչ դիմաւք այլագունեալ, ոչ ի խելաց այլափոխեալ եւ յոչ աչաց տկարացեալ, այլ սակաւ մի լեզւիւ եւ այլ եւս առաւել զարմացուցեալ զմեզ եւ զմերձակայսն ամենայն հանդերձ աշակերտեալ մանկամբն, հաստատ կտակ առնելով. եւ յայնմ աւուր ելեալ նստաւ իւրովի ի վերայ մահճացն եւ առեալ զԱւետարանն սուրբ, եգիտ զԻսկ մետասան աշակերտսն, եւ կարդաց ի վերայ աշակերտացն եւ ետ գաւազան իշխանութեան նոցա եւ եմուտ ի մահիճսն, զկնի երեք ժամու, ի չորսն Փետրվարի (1609), լուսանալ չորեքշաբաթի աւուր, աւանդեաց զհոգին եւ մեզ անմխիթար սուգ եթող. փառք մարդասէր կամացն Աստուծոյ։ Զի մեք ի մարմնաւորս, որ հոգեխառնեալ աթոռն է, կամեցաք մեծարել, Տէր Աստուած մեր զինքն ի լուսեղէն աթոռ բարձրացոյց, ի տրտմականացս ի ուրախութիւնն, ի չարչարանացս ի հանգիստ։ «Բայց գոհանամ զԱստուծոյ, եղբայրք եւ սիրեցեալ որդիքդ իմ, զի թէ գրով գրեցից զառաքինութենէ նորին՝ ոչ կարեմ ընդ գրով արկանել, թէ ժուժկալութեան, զհամբերութեան, զքաղցրիկ հեզութեան նորին. ոչ է ժամ ի տեղւոջս այս երկարել, զի մի՛ տաղտկացուցից զլսողսդ։ Այլ զսակաւս գրելով, աղաչեմ զեղբայրութիւնդ մեր զքաջ պըւետիկոսքդ եկեղեցւոյ եւ զաշակերտեալ որդիք մեր, ի վայելել քաղցրաճաշակ սեղանոյս տեսանելով կամ ընթերձմամբ կամ դասիւ, զի անբանբաս էր մտաւք, Աստուած ողորմի ասէք մեզ երկուս եղբարցս, եւ ի մէջ մեր եղեալ եղբաւրս Տէր աւիթ արքեպիսկոպոսի սուրբ Երուսաղեմի եւ ինձ հաւատարիմ լծակցի, ի աշխատանս սուրբ Յակոբայ վանացս հայոց, որ ի սուրբ Երուսաղէմ, զի վասն որոյ զԱստուծոյ զամենայն դիպուածս մեր խոստովանաբար գրեցի, զի թէ ի գրեցեալքս մարդկաւրէն ախտ սնապարծութեան կամ փառասիրութեան գտանիցի ի մեզ, հայցեմք ի ձեզանէ, որ լի սրտիւ թողութիւն խնդրէք մեզ ի յԱստուծոյ եւ ողորմի ասելով՝ արժան առնէք զմեզ զսիրելի հոգեւոր հարազատն իմ զՏէր Պետրոս կաթողիկոսն, որ զօրինակն շնորհեաց, եւ ինձ նուաստ Յովհաննէս կաթողիկոսիս, որ սիրով ետու գրել եւ յաւելուլ ի գանձարանս իմ, ի մէջ եկեղեցոյ ինձ յիշատակ բարի, ի ձեռս արժանաւոր վայելողացդ։ «Եւ է սա ինձ յիշատակ, նաեւ ծնօղաց իմոյ հոգեւորացն, այսինքն՝ Տէր Խաչատուր կաթողիկոսին, Տէր Աստուածատուր վարդապետին եւ Տեառն Տէր Ազարիայ կաթողիկոսին եւ ինձ՝ հիքոյս Յովհաննէս կաթողիկոսի։ Եւ մարմնաւոր ծնաւղացս Յակովբին, Թամամին, եւ եղբարցս Ախիճանին, տարաժամ փոխեցելոյն առ Քրիստոս եւ երկրորդին Առաքելին եւ եղբաւր որդոցս իմոյ Յակոբ դպրին, Սարգսին, Սահակին, Պաւղոսին, Պետրոսին, եւ հօրեղբաւր իմոյ Վարդանին եւ որդոյ նորա Ալիքսանոս սարկաւագի եւ ծաղկաւղի գրոցս, եւ ամենայն յարեան մերձաւորացս, թողութիւն խնդրողացդ եւ ողորմի ասողացդ Տէր Աստուած ողորմեսցի իւր միւսանգամ գալստեանն, ամէն, ամէն եւ եղիցի։ «Դարձեալ աղաչել ի Տէր զերկոքեան որդիքս իմ՝ զՅակոբ եւ զՄանուկ դպիրսն, ըզգրողք սուրբ տառիս, որ հարկեցուցիչ հրամանաւս ետու գրել, թէպէտ ի վարձու կալա(յ) զսոսա, այլ Տէր Քրիստոս պահեսցէ զինքեանս ընդ երկայն աւուրս, բարի յիշատակ ծնօղաց իւրեանց, եւ լուսաւորեսցէ զհոգի ծնօղաց սոցա զմղտսի Գրիգորին եւ զՄարգարէին եւ զամենայն զարմից նոցին. ամէն, ամէն եւ եղիցի»։ 2. Թղ. 134բ. «Զաստուածասէր եւ զփափագող սուրբ գրոցս զՏէր Յովհաննէս կաթողիկոս, զարժանաժառանգ աթորոյն սըրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին, որ զաշխարհսն լուսաւորեաց եւ նորին սուրբ աղօթիւք եւ շնորհիւն եւ սա եւս լուսաւորէ զամենայն հաւատացեալս եւ մխիթարէ, զքաղցեալսն կերակրէ, զմերկս զգեցուցանէ, զանկեալքս կանգնէ եւ զխաւարեալ հոգիսն լուսաւորէ քարոզութեամբ աստուածային բանիւ, այլ զանկեալս եւ զկործանեալ ի մեղս ծովուն եւ զալեգոծեալս հանգիստ ոչ ունելով եւ զմոխրաթաւալ զԱկոբշահս, որ չեմ արժան այսմ գործիս, յիշեսջիք ի Քրիստոս զծնօղսն մեր եւ զաշխատողսն եւ զստացող սուրբ գրոցս եւ զամենայն ազգատոհմն եւ ամենայն արեան մերձաւորացն եւ ննջեցելոցն. ամէն։ Հայր»։ 3. Թղ. 203բ. «Ով սուրբ վարդապետք, որք հանդիպիք ծաղկաւէտ բուրաստանիս, զփափաքող սուրբ գրոցս զՏէր Յովհաննէս կաթողիկոսն յիշեցէք ի Քրիստոս եւ զամենայն ազգայինս, եւ Աստուած զձեզ յիշէ յիւր անճառ փառսն ամէն։ Մանաւանդ եւ զուսուցիչսն իմ զՎահան քահանայ եւ զմեղա (պա)րտ գրիչս եւ զհանգուցեալսն իմ որ առ Քրիստոս են հանգուցեալ, աղաչեմ յիշել ի Տէր. ամէն»։ Բնագրէն տարբեր գրչութեամբ. Թղ. 412ա. «Վերստին յիշատակ է Սեբաստացի Սիմէոն կաթուղիկոսին, ի մայրաքաղաքն ի Սիս. թվին ՌՁԸ (1639). Պօղոսի մեկնիչ։
«Զայս համառօտ մեկնութիւն թղթոցն Պօղոսի, արարեալ ի Յօհաննու Ոսկեբերանէն եւ յԵփրեմէ, եբեր առ մեզ Վ. Հ. Գէորգ Վրդ.ն մեր Պաղտատեան յէնկիւռիու, յամի Տեառն Ռ2ԾՔ (1756), ի Փետրուարի ԻԶ»։ Մատեանս կը բովանդակէ Պօղոսի ԺԴ թուղթերուն մեկնութիւնը, քաղուած մեծ մասամբ Եփրեմ Ասորիէ եւ Յովհան Ոսկեբերանէ։ Ունի հետեւեալ կարգը. 1. Թղ. 1ա. «Յառաջաբան Պաւղոսի առաքելոյ, նախակարգեալ ի գլուխ գրոց. Ընդ ուսումնասէր եւ փոյթ ընդ քոյոյ սիրոյդ զարմացեալ, ո՛ հայր պատուական, ակնածութեան եւ հաւանութեան անսացեալ, ընդ նեղ եւ ընդ նուրբ ծերպս պատմութեան, զանձն ի ներքս արկի, զառաջաբան Պաւղոսի ի մատենիս գրել (...)։ Եւ արդ սկսեալ ի ճառիս, ըստ աւրինակի ճշմարտութեան, որպէս եւ էն իսկ, ըստ իմում կարի, կարգեցից զպատմութիւն։ Պաւղոս առաքեալ եբրա(յ)եցի էը յազգէ...»։ Թղ. 6ա. «Վկայութիւնք Պաւղոսի առաքելոյն. (Ա)ռ Ներոնիւ կայսերբ հռոմայեցւոց վկայեաց անդ Պաւղոս առաքեալ...»։ 2. Թղ. 6ա. «Բովանդակութիւն ընթերցուածոց եւ որոց ի նոսա գլուխք եւ զվկայութիւն, ըստ իւրաքանչիւր թղթոյն առաքելոյ, եւ որչափ իւրաքանչիւր ի նոցանէ տունք իցեն. Ի հռոմայեցւոց թղթին ընթերցուածք Ե, գլուխք ԺԹ, վկայութիւնք ԽԸ, տունք Ջի. Ընթերցուած Ա...» (ցանկ բովանդակութեանց թղթոցն Պօղոսի)։ 3. Թղ. 13բ. Լուծումն Յառաջաբանին Պօղոսի. «Համառաւտ եւ պայծառ տեսութիւն եռայմեծին Գրիգորին. Ընդ ուսումնասէր եւ փոյթ. Լծ. Եւթաղ գրէ առ ճգնաւոր ոմն Աթանաս անուն, որ խնդրէր ի նմանէ զցանգ առաքելոյս ընդդէմ եղծանողացն զսուրբ գիրըս»։ - Վերջ թղ. 18բ։ Թղ. 18բ. «Գլուխք Հռոմայեցւոց թղթին» 4. Թղ. 21ա. «Երանելոյն Յովհաննու Ոսկեբերանի Կոստանդնուպաւլսի եպ.ի եւ սուրբ հաւրն Եփրեմի Խորին ասորոյ, համառաւտ մեկնութիւն թղթոց առաքելոյն Պաւղոսի չորեքտասաներորդի, հաւաքեալ ի մի աստուածաբան վարդապետացն մերոց. Արդ այսպէս իմանալի է մեզ, վասնզի աշակերտք փրկչին մերոյ ոչ առին հըրաման գրով աւանդել ումեք զբան վարդապետութեանն, այլ միայն բանիւ քարոզել, որպէս հրամայեցաւ նոցա ի Տեառնէ, գնացեալ, ասէ, քարոզեցէք ընդ ամենայն տիեզերս»։ - Վերջ թղ. 27ա. «Եւ հոգի աներկ պայծառութեամբ հովական հչմամբ, հանգուցիչ բանաւոր հօտի մեծ հովուապետին, շնորհընկալ եւ անւանակիր մեծին Բարսղի եւ Յոհանու Ոսկիբերանին, մեծ րաբունապետին մեր Թումայ, ի բազմավրդով ծովասարաս կոհակաց, մեղսապտուտ ալեաց աշխարհիս, զի (ղ)եկավարէ նաւաստի հաւատացելոց ի Քրիստոս, գլուխ արհիական եւ պետ պանծալի կրկնակի եւ եռակի փարթամութեամբ ուռճալրացեալ աստուածային գանձիւքն»։ 5. Թղ. 29ա. Անխորագիր. «(Եփրեմի Ասորւոյ, Մեկնութիւն թղթոյն Պօղոսի առ Հռովմայեցիս). Պաւղոս ծառա(յ) Յիսուսի Քրիստոսի... Աստուածախաւս արարչապատումն եւ պարագլուխ ամենայն մարգարէիցն մեծն Մովսէս հինգ գիրս գրեաց, եւ ոչ ուրեք զանունն իւր եդ, եւ ոչ որ յետ նորա»։ 6. Թղ. 78բ. «Պատճառք Կորընթացւոց առաջին թղթոյն, Եփրեմի սուրբ հաւրն. Առ Կորընթացիս. Իբրեւ եհաս աւետարանն ի ձեռն Պօղոսի եւ ընկալան զհոգին, տիրեաց նոցա ամբարտաւանութիւն ի ձեռն պարգեւաց շնորհաց հոգւոյն...»։ Թղ. 79ա. «Յոհաննու Ոսկեբերանի. Կորընթոս քաղաք է ելլադացւոց առաջին եւ յուլով իւիք ի հինն կենցաղական»։ Թղ. 80բ. "(Նախադրութիւն) առ Կորընթացիս առաջին թուղթ... (ցանկ)։ Թղ. 81բ. «Պաւղոս կոչեցեալ առաքեալ Յիսուսի Քրիստոսի կամաւքն Աստուծոյ. Տես զիարդ վաղվաղակի առաջին բանիւքն ըզհպարտութիւն ամբարտաւանութեան նոցա ի վայր կործանեաց»։ 7. Թղ. 134բ. «Պատճառք երկրորդ թրղթոյն Կորընթացւոց, սուրբ հաւրն Եփրեմի. Հալածումն մեծ եւ անհնարին յարեաւ ի վերայ աւետարանին...»։ Թղ. 135ա. «Ոսկեբերանին Յոհաննու. Պարտ եւ պատշաճ է ի քննին մտանել նախ թէ ընդէ՞ր բնաւ երկրորդ թուղթ դնէ առաջԹղ. 136բ. «(Նախադրութիւն) Գլուխք երկրորդ թղտոյ Կորընթացւոց. Ամենայն բանք թղտոյս վասն իւր են եւ վասն կորընթացւոցն եւ վասն սուտ առաքելոցն» (ցանկ Թղ. 137ա. «Առ Կորընթացիս երկրորդ ընթերցուածս. Պաւղոս առաքեալ Յիսուսի Քրիստոսի կամաւքն Աստուծոյ. Քանզի յառաջնում թղթի անդ խոստացաւ առաքել զնա առ նոսա»։ 8. Թղ. 175բ. «Սուրբ հաւրն Եփրեմի, պատճառ երրորդ թղտոյն Կորընթացւոց. Կորընթացիքն յետ միաբանելոյն իւրեանց ի ձեռն թղթոց առաքելոցն ի հերձուածոց անտի». ստորին լուսանցքին վրայ. «Այս չկայ յունաց թարգմանն»։ 9. Թղ. 180ա. «Սուրբ հաւրն Եփրեմի պատճառք թղթոյն Գաղատացւոց. Գաղատացիքն աշակերտեցան ի Պօղոսէ, ոչ ի պահել զպահպանութիւն աւրինացն, որ խափանեցան ի ձեռն չարչարանաց խաչին»։ Անդ. «Ոսկեբերան. Բազում ցասմամբ լի է սկիզբն ճառիս եւ մեծաւ իմաստութեամբ ոչ սկիզբն միայն այլ գրեթէ ամենայն թուղտս»։ Թղ. 181ա. «Նախադրութիւն Գաղատացւոց. Զայս առաքէ ի Հռոմա(յ) առ որս տեսեալ էր...»։ Թղ. 181բ. «Առ Գաղատացիս. Պաւղոս առաքեալ ոչ ի մարդկանէ եւ ոչ ի ձեռն մարդոյ. Քանզի որպէս ասացի կանխագոյն, խաբեբայքն ասէին թէ քան զամենայն առաքեալսն յետոյ է եւ ի նոցանէ ուսաւ»։ 10. Թղ. 204ա. «Սուրբ հաւրն Եփրեմի, պատնառք թղտոյն Եփեսացւոց. Եփեսացիք աշակերտեալ էին աւետարանչէ անտի, եւ քանզի ետես նա զերեսին ընկերսն իւր»։ Անդ. «(Ոսկեբերան). Եփեսոս մայրաքաղաք է ասիացւոց, պաշտօնեայ եւ հարկատու էր Արտեմեայ դիցն...»։ Թղ. 204բ. «Նախադրութիւն առ Եփեսացւոց թղտոյն. Զայս առաքեաց ի Հռովմայ, որպէս թէ ոչ էր տեսեալ զնոսա...» Թղ. 205բ. «Պաւղոս առաքեալ Յիսուսի Քրիստոսի կամաւքն Աստուծոյ... Ահաւասիկ եւ զկամօքն Հաւր եդ, իսկ արդ զիարդ փոքր ինչ պարտիցիմք համարել զհայր եւ ոչ 11. Թղ. 228ա. «Սուրբ Եփրեմի պատճառք թղտոյն Փիլիպեցւոց. Հալածումն մեծ յարեան ի վերայ Պաւղոսի ի քաղաքի անդ փիլիպեցւոց»։ Անդ. «Ոսկեբերանին. Փիլիպեցիքն ի քաղաքէ մակեդոնացւոց են, ի գլխաւոր եւ ի Կողոնիայ քաղաքէ...»։ Թղ. 229բ. «Նախադրութիւն առ Փիլիպեցւոց թղթոյն. Զայս առաքեաց ի Հռովմէ...» (ցանկ)։ Թղ. 230բ. «Պաւղոս եւ Տիմոթէոս ծառայք Յիսուսի Քրիստոսի. Զի թէպէտեւ ի թղտին որ զկնի այսր թղթոյ է զՏիմոթէոս եղբայր սկիզբն թղթին գրեաց, այլ աստ եւ զանուն առաքելութեան ի բաց առնու յիւրմէ»։ 12. Թղ. 249բ. «Սրբոյն Եփրեմի պատճառք թղթոյն Կողոսացւոց. Կողոսացիքն աշակերտեալ էին...»։ Անդ. «Ոսկեբերանին. Ամենայն սուրբ թուխթքն Պաւղոսի ունին աւելի ինչ որք ի կապանսն գրեցան, որպէս եփեսացւոցն»։ Թղ. 250բ. «Նախադրութիւն առ Կողոսացիսն. Զայս առաքէ ի Հռոմէ, մինչ ոչ էր տեսեալ զնոսա...» (ցանկ)։ Թղ. 251ա. «Պաւղոս առաքեալ Յիսուսի Քրիստոսի կամաւքն Աստուծոյ. Պարտ է նախ զպատճառ թղթիս ասել, զոր եւ աստէն իսկ ի թղթիս գտանեմք»։ 13. Թղ. 268բ. «Սուրբ հաւրն Եփրեմի պատնառք Թեսաղոնիկեցւոց առաջին թղթին. Պաւղոս իբրեւ հալածեցաւ ի քաղաքէ անդի փիլիպպեցւոցն, եկն նա ի քաղաքն թեսաղոնիկեցւոց»։ Թղ. 269ա. «Ոսկեբերանին. Ընդէ՞ր յորժամ առ փիլիպեցիսն գրէր զՏիմոթէոս առ իւր Անդ. «Նախադրութիւն առ Թեսաղոնիկեցիս առաջին թուղթն. Զայս առաքէ յԱթենայ...» (ցանկ)։ Թղ. 270ա. «Առ Թեսաղոնիկեցիս թուխտ առաջին. Պաւղոս եւ Սիւղւիանոս եւ Տիմոթէոս. Հայեաց դու եւ տես, զի խոնարհութեամբ իւրով մոռացաւ նա զանուն առաքելութեան իւրոյ»։ 14. Թղ. 285բ. «Սրբոյն Եփրեմի պատնառ թղթոյն (երկրորդ) Թեսաղոնիկեցւոցն. Իբրեւ ընկալան թեսաղոնիկեցիքն զկնի այսը զթուխտն առաջին եւ ընթերցան ի մէջ ժողովրդեանն...»։ Անդ. «Ոսկեբերանի ասա. Ասաց յառաջին թղտին թէ աղաւթս առնեմք զցայք եւ զցերեկ...»։ Թղ. 287ա. «Նախադրութիւն առ Թեսաղոնիկեցիս երկրորդ թղթոյն. Զայս առաքեաց ի Հռոմէ...» (ցանկ)։ Թղ. 287բ. «Պաւղոս եւ Սիղւիանոս եւ Տիմոթէոս... Որչափ ինչ դսրովեալ եւ խոտեալ ամաւթալից լինէին հեթանոսք, զի վասն մոլորութեան եւ խաբէութեան իւրեանց ի սուր եւ ի սատակումն համարեալ էին»։ 15. Թղ. 298ա. «Գլուխք թղտոյն Եբրայեցւոցն. Եբրայեցւոց թուխթս թըւի թէ չիցէ Պաւղոսի վասն նկարագրին, եւ վասնզի ոչ ի գլուխն կարգելոյ զիւր անուն»։ Թղ. 299ա. «Եփրեմի սուրբ հօրն. Ի ըսկըզբան իսկ թղթոյս ծուփ եւ խնդիր անգաւ, գիտել ճանաչել թէ վասն է՞ր որպէս յամենայն թուղտս իւր եւ աստ ոչ գրեաց զանուն իւր Պօղոս»։ 16. Թղ. 353բ. «Սուրբ հօրն Եփրեմի պատճառք առաջին թխթոյն Տիմոթեա(յ). Առաքեալ զՏիմոթէոս յղեաց առ եփեսացիսն, վասն ոմանց որ ի հեբրայեցւոց անտի խռովեցուցանէին զնոսա»։ Թղ. 354ա. «Ոսկեբերանին. Եւթանասնից թէոս առաջին թխթոյն. Զայս առաքեաց ի Մակեդոնիոյ...» (ցանկ)։ Թղ. 355բ. «Պաւղոս առաքեալ Յիսուսի Քրիստոսի ըստ հրամանի փրկչին մերոյ. Մեծ է պատիւ առաքելո(յ), մեծ եւ կարի զարմա17. Թղ. 372բ. «Սուրբ հօրն Եփրեմի պատճառ երկրորդ թխթոյն Տիմոթեայ. Պաւղոս ծանեաւ հոգւովն որ էր ի նմա թէ մերձեալ է ժամանակ վաղճանի իւրոյ»։ Թղ. 373ա. «Ոսկեբերանին. Զիարդ իցէ զի երկրորդ թուխթ գրէ առ Տիմոթէոս, վաղվաղակի գալ առ նա»։ Թղ. 373բ. «Նախադրութիւն առ Տիմոթէոս երկրորդ թխթոյն. Ջայս թուխթս դարձեալ առաքէ...» (ցանկ)։ Թղ. 374ա. «Պաւղոս առաքեալ Յիսուսի Քրիստոսի կամաւքն Աստուծոյ... Անդէն վաղվաղակի ի սկզբանս քրքրեաց զուարճացոյց զմիտս նորա»։ 18. Թղ. 388ա. «Սրբոյն Եփրեմի պատճառք Տիտոսի թխթոյն. Պաւղոս եթող զՏիտոս ի Կրիտէ իբրեւ վերակացու եւ զեպիսկոպոս»։ Թղ. 388բ. «Ոսկեբերանին. Քան զամենեսեան որ ընդ Պաւղոս էին առաւել ընդիր էր Տիտոս»։ Թղ. 389ա. «Նախադրութիւն առ Տիտոս թղթոյն. Զայս առաքեաց ի Նիկոպաւլսէ...» Թղ. 390ա. «Առ Տիտոս ընթերցուած առաջին. Պաւղոս ծառայ Աստուծոյ եւ Քրիստոսի եւ առաքեալ Յիսուսի Քրիստոսի. Տե՛ս զիարդ անխտիր դնէ զայս, երբեմն զանձն ծառայ Աստուծոյ կոչէ եւ առաքեալ Քրիստոսի»։ 19. Թղ. 397բ. «Յոհաննու Ոսկեբերանի պատճառք թղթոյն Փիլիմոնի. Նախ կարեւոր համարիմ զպատճառս թխ(թ)ոյս ասել եւ ապա զխնդիրսն. եւ զի՞նչ իցեն խնդիրքն»։ Թղ. 399ա. «Նախադրութիւն առ Փիլիմոն. Ջայս թուղթս առաքէ ի Հռոմէ եւ պատճառ թխթոյս այս...» (ցանկ)։ Թղ. 399բ. «Պաւղոս կապեալ Յիսուսի Քրիստոսի եւ Տիմոթէոս եղբայր. Վասն ծառայից առ Տէր ասէ, այսրէն ի սկիզբն վաղվաղակի ցածուցանէ զսրտմտութիւն եւ չտայ ամաւթ համարել»։ 20. Թղ. 403ա. «Յորդորակ սրբոյն Յոհաննու Ոսկեբերանոյն ասացեալ. Եւ արդ վասն մեր ով ոք աղաւթեսցէ արդեաւք, քանզի պաւղոս հրաժարեաց ի մէնջ, եւ նոքա որ զՊաւղոսի նախանձն ունին, միայն զանձինս արժանիս յաւրինեսցուք այնպիսի խորհըրդակցութեանն»։ - Վերջ թղ. 408բ։