1069951ՉՁԴ - 1335։
բոլորգիր հին։
ԺԷ-ԻԴx16 (ԺԷ՝ 6 թղ., ԻԳ՝ 8 թղ., ԻԴ՝ 15 թղ.)։
թուղթ տոկուն։
շագանակագոյն կաշի, դռնակով, աստառը մութ կանաչ լաթ, ինկած են երեք փականքները։
բաւարար. կը պակսին ձեռագրին առաջին 16 թերթերը, իսկ 17րդը կազմուած է Ձեռագրին վերջաւորութեան։ Թղ. 87-88ի միջանկեալ կտրուած են չորս թուղթեր, հաւանաբար Պետրոսի գըլխաւորութեան մասին գրուած ըլլալուն համար, որմէ մնացած է վերջին թուղթը (թղ. 88ա)։ Նորոգող մը բաւական մեծ խնամքով կցպուցած է անջատուած թուղթերը, սակայն կը կարօտի արմատական վերանորոգումի։
Յովհաննէս վրդ. Սսեցի. աւելի ուշ Ասլան դպիր։
ի փոխարէն երկու թուղթ սկիզբը եւ երկու՝ աւարտին, առանց գրութեան։
սակաւ, թռչնագիր։
կարմիր։
սակաւք եւ միագոյն։
չունի։
թղ. 21ա, պարզ եւ միագոյն։
թղ. 1ա, 104բ։
Բնագրին գրչութեամբ. 1. Թղ. 82ա. «Յիշատակարան տառիս եւ մաղթանք գրողիս. «Աստուածանկար տառապօղացն խումբք եւ քրիստոսաբնակ ընտրելոցն պարք այնպիսի ընկալան զօրութիւն ի ներգործութենէ ամէնունակ սուրբ Հոգոյն, մինչ զի բանից նոցա բնութիւն զարմս բնաւորելոցս բանիւ քարշեալ անխզելի սիրով յինքեանս պարապնդեն. արդ թէպէտ զամենեսեան բայց մանաւանդ զտենջողս բանիւ։ Բայց եւս յաւէտ քան զհանուրցն առաքելական բանապետութիւնքն սակս ստուգապէս յինքեանս ունելով զիրաց ճշմարտութիւն եւ գեր քան զնոցին գլխաւորացն նոցին վիմին հաւատոյ եւ սիրոյն սիրեցելոյ Որոտմանն որդոյ, միոյն սակս զնա դաւանելոյն անվրէպ ըստ իրին ստուգութեան, երանութեանն արժանաւորելով ժամանեաց մասին, եւ երկ(որ)դին զլանջօք նորին փարելոյ զանսկզբնականն ընկալեալ ճոխաբանութիւն, վասն որոյ եւ հետեւօղքն բանի քան թէ բոլորիցն կարի ի սոցայսն ճեպին վիպասանութիւն։ Ջոր եւ ոմն ի սրբազանից առաջնորդաց, հայրապետութեանն արժանացեալ շնորհի եւ վարդապետական վիճակեալ աստիճանի, Տէր Ներսէս մականուամբ Կլայեցի, հմտասիրացըն հետեւելով պարուց, երկասիրաբար ընթերձմամբ աշխատեալ ի մատեանս հոգեկիր արանցն աստուածազան գլխաւորաց առաքելոցն դասուց, մանրամասն խուզմամբ եդեալ առընթեր զլուծումն տեսութեան ասացելոցն բանից, գեղեցկանկար բառիւք եւ համառօտ յարմարութեամբ, ընդ կարգիչ եւ զերջանկացն դասուց պւետիկոսացն սրբոց, ի հրահանգ կրթութեան եկեղեցւոյ պաշտա«Յորոց մի եւ ես գոլով սպասաւորաց բանի, թարմատարս եւ վերջինս յամենեցունք Յոհանէս պիտակ անուամբ, զմեծագոյնն ունելով աշտիճան քահանայականն ասեմ կարգ ի ներգործութենէ իրացն յոյժ մեկուսի, յաշխարհէն Կիլիկոյ, ի նահանկէն Սսոյ, ուր է աջ մերոյն հովուապետի եւ լուսաւորչի հայկազեանս զարմի, եղեալ թափառական տարագնաց ընթացիւք ի կոյս կողմանց արեւու եւ զկայ առեալ դադարեցի յԱրտազ կոչեցեալ գաւառի, ի մենաստան սուրբ Թադէոսի, դեգերեալ առ ոտս աստուածախօս րաբունոյս Մեսրօբի, լցեալ զփափագ անձին իմոյ ըստ մերում կարի, եւ հրօրէն վառեալ ի սէր այս մատենի, եւ ետու գրել զսա յիշատակ հոգոյ եւ մարմնոյ, նաեւ ծնօղաց իմոց փոխեցեալ ի Քրիստոս Մարտիրոս քահանային եւ մօր իմոյ եռանկխաթունի, եւ երկու եղբարց իմոց փոխեցեալ ի Քրիստոս Գրիգորէսի եւ Ներսէսի եւ հարազատաց եւ բնաւից զարմից, ուսուցչաց եւ խրատօղաց, փոխեցելոց եւ որք տակաւին շրջին յաշխարհի. ի թվ. ՉՁԴ (1335)։ «Արդ որք օգտիք կամ օրինակէք յիշեցէք յաղօթս ձեր զվերոյ գրեալսդ ի սմայ։ Ընդ նոսին եւ զիս ապիկար զգծօղ սորա անուամբ քահանայ եւ գործով ոչ ունելով կարգ քահանայութեան զՍտեփանոս, եւ զծնօղսն զԵրեմայ եւ զԱղբրաց, եւ զեղբայրն իմ զԳրիգոր՝ յիշել աղաչեմ ի Տէր։ Խոշորութեան գրոյս անմեղադիր լերուք, զի այս էր կար մեր։ Ով զաստ գրեալս յիշէ՝ յիշեալ լիցի եւ ինքն առաջի գառինն Աստուծոյ։ Եղբայր, կարդայ եւ զմեզ յիշայ, եւ ասայ միշտ Տէր ողորմեայ, զմիտքդ ի հոգոց ի բաց ընկեայ եւ զքեզ անանց երկինքն ուղղեայ»։ 2. Թղ. 106բ. «Յիշատակարան սուրբ տառիս եւ մաղթանք սորա ստացօղիս. «Ով քաջ վերծանօղք սուրբ աստուածային մատենիս, կենսատու եւ ամենահաւաք տնօրէնութեան բանին մարմնացելո(յ) Յիսուսի Քրիստոսի տեառն մերո(յ), զոր ոմն ի սրբոց երկոտասան գնդէն Մաթէոս անուն կոչեցեալ, շարժեալ ի Հոգւոյն սրբոյ գրեաց զսուրբ աւետարանս հրէից բարբառով, յետ եօթն ամի վերանալոյն Յիսուսի, եւ է սա մի ի չորից վտակաց իմանալի դրախտին կենաց։ Արդ թէպէտ ամենայն մեկնիչքն հարքն սուրբ եւ երանելիք, որպէս Ոսկիաբանն եւ Եփրեմ եւ այլք բազումք եղեն մեկնիչ սրբոյ աւետարանիս, ոմն յերկար եւ ոմն կարճ, բայց ոչ մին էր պիտանի, յաղագս ձանձրութեան ընթերցօղացն։ «Զայս տեսեալ երանեալ հեզահոգի Պատրիարգն Հայոց Տէր Ներսէս Կլայեցին, հարկեալ ի սրբոց վարդապետաց սկիզբն արար հաւաքումն մեկնութեան սորա, եւ ոչ կարաց աւարտել, վասնզի հանդիսադիրն կոչեաց զնա ի հանգիստն անվախճան, որոյ յիշատակն աւրհնութեամբ եղիցի։ Եւ էր այս մեծ աղէտ տարակուսանաց բանասիրաց անձանց։ «Նաեւ այլ ոմն, յետ այնքան ժամանակաց, զոր Հոգին շարժեաց, յաշխարհէն Դարանաղեաց, ի նահանգէն Եկեղեաց, որ է շի րիմ մերում հովուապետի եւ լուսաւորի։ հայկազեանս զարմի, Յոհաննէս վարդապետ կոչեցեալ Ծործորեցի (բառ մը ջնջուած եւ գրուած է Ծործորեցի՛) յոյժ աշխատանօք եւ քրտնաջան վաստակօք կատարեալ զմեկնութիւն սորա, էր զոր ի հնոցն սրբոց ժողովեաց եւ է զի ի յիւրում կորովամիտ իմաստութեանն համառօտեաց խիստ պարզ եւ յստակ, դիւրին լսօղաց, յաւարտ եւ ի գլուխ էած, զոր Տէր Յիսուս հատուսցէ նորա ընդ հարիւրաւորքն եւ ընդ վաթսնաւորքն եւ ընդ երեսնաւորքն, վարձս բարեաց ի յաներեկ աւուրն։ Եւս եւ ծնօղաց նորա եւ ուսուցչաց նորա, որ այսպիսի պտուղ քաղցր մեզ ընծա(յ)եցին. տացէ Տէր զերկնից արքայութիւնն յանզրաւ յաւիտենին, եւ ամենեցուն վարձահատոյց լինի Քրիստոս, որ զՅոհ(աննէս) վարդապետն (բառ մը ջնջուած) սրտի մտօք յիշեն յԱստուած ողորմին եւ ի Հայր մեր որ յերկինս. ամէն։ «Այլ եւ ես թարմատար յոքունց եւ վերջինս յամենեցունց Յոհ(աննէս) աշակերտ բանի, յաշխարհէն Կիլիկեցոց, ծնեալ եւ սընեալ ի մայրաքաղաքն Սիս, որդի ի Քրիստոս հանգուցեալ քահանային Մարտիրոսի, եկի յաշխարհս արեւելից տարաշխարհիկ շրջելով սակս ուսման ամանակս բազումս, զոր յեռամեծէն Եսա(յ)եայ, եւ է զոր ի մերո(յ) րաբունապետէս Սեսրոբայ, առ ոտս սորա դեգերելով եւ վարժելով, տեսա(յ) ի մերում լսարանիս զայս լուսաւոր եւ թուրուանդա մեկնիչս։ Եւ ես անարժանս Յոհ(աննէս) ստացա(յ) զսայ յոյժ եռափափաք սիրով եւ խիստ ցանկութեամբ, յիշատակ հոգոյ իմոյ եւ ծնօղաց իմոց, հօրն Մարտիրոսի եւ մօր ծրանկխաթունի, եւ եղբարցն իմոց Գրիգորի եւ Ներսիսի։ «Արդ որք օգտիք ի սմանէ օրինակաւ եւ ուսմամբ, յիշեսջիք յաղօթս զվերասացեալ ծնօղքն իմ եւ զուսուցիչքն իմ, եւ դուք յիշեալ լիջիք առաջի զենլոյ գառինն Աստուծոյ։ «Արդ եղեւ զրաւ գրչութեան սորա ի թուականութեանս Հայոց ՉՁԴ (1335), ի յաշխարհիս Արտազ կոչեցեալ, որ է գերեզման նախնոյն մերո(յ) Թադէոս առաքելոյն, ընդ հովանեաւ նախավկային սրբոյն Ստեփաննոսի, եւ հայրապետութեան Տեառն Յակոբա(յ), որ էր քվերորդի Տեառն Գրիգորի երգեցօղի։ Եւ ի թագաւորութեան Լէօնի չորրորդի, որդոյ Օշնի բարեպաշտի։ Եւ յեպիսկոպոսութեան տեղոյս Արտազու Տեառն Զաքարիայի, սպասաւորի սուրբ առաքելոյն Թադէի, քաջակրօն եւ ողորմած եւ յոյժ ուղղափառի, վասնզի սա եղեւ պատճառ եւ շինիչ միաբանութեան (երկու կամ երեք բառ ջընջուած) զիւրոյ քաղցր ջուրն յաշխարհս արեւելից ի բանական երկիր առոգեալ, զոր Տէր Յիսուս պահեսցէ զսայ երկայնօրեա(յ), եւ յետ աստի կենացս ընդ սուրբ հայրապետսն դասեսցէ. ամէն եւ եղիցի եւ Քրիստոսի փառք «Ընդ որս եւ զիս զփցուն սակաւագիծ տկարոգի եւ արժանացեալ մեծ իմն աստիճանի քահանայութեան ասեմ կարգի Գրիգոր, որդի Եսայոյ եւս քահանայի, եւ մօր Մարեմի, լիցի մասն ընդ բազում աշխատօղացն յաղագս Տեառն. եւ դուք, ով աստուածասէրք, յիշեցէք ի Քրիստոս զվերոյգրեալսդ եւ Աստուած յիւր գալստեանն ձեզ ողորմի. ամէն։ Լ. Ե. Մ. 6. Վ. Բ., լաւ ջանա՛, հեշտ է, աշխատեաց»։ 3. Թղ. 16բ. «Իսկ մեր թերի գոլով յերկուցունց կողմանց, յասելոյն մասն ինչ ունելով, իսկ յառնելոյն եւ ոչ բնաւ, վասն որոյ ապաստան եղեալ ի տառատպութիւնս յայս, շարամանելով զգիրս աստուածաշունչըս, թերեւս արժանի եղէց ողորմութեանն Աստուծոյ. այս յիրաւի, սակայն պարտ է զյետինն ստանալ։ Ո՜հ, աղաչեմ յիշել զգծող Պօղոսս»։ 4. Թղ. 32բ. «Ով պատահողք հոգենուագ բանիցս եւ ծնեալք ի սոցուն երկանց, յիշեսջիք ի Քրիստոս զստացող գրոցս զՅոհ(աննէս) սպասաւոր բանի Կիլիկեցի, եւ զհայր սորին զՄարտիրոս պատուական քահանայ, եւ զնուաստ գծողս զՊօղոսս, աղաչեմ յիշել ի 5. Թղ. 88բ. «Զտառապեալքս հոգով զերկու Յհ. (Յովհաննէս) եւ զԿտդին (զԿոստանդին), որ տարաշխարհիկ գոլով վարժէաք ի Մեսրոպայ վարդապետէ. յիշեսջիք առաջի Քրիստոսի Աստուծոյ»։ 6. Թղ. 104ա. «Զսակաւ գրիկս ընկալ, ո՛վ ընթերցօղ եւ զմեղաւոր Յոհանէսս եւ հանգուցեալ հայրն իմ զՄարտիրոս քահանայ յիշեայ ի Քրիստոս Աստուած. ամէն»։ Բնագրէն տարբեր բոլորգրով. 7. Թղ. 107ա. «Եւ զիս զանարժանս սուտանուն դպիրս զԱստուածատուրս, որ մականուն Ասլան, յիշեա առ Քրիստոս եւ ըզմայրն իմ զԱֆէնդտրիայն եւ զհայրն զՏատերն, եւ զեղբարքն եւ զամենայն ազգատոհմն իմ»։ 8. Թղ. 110բ. «Ով սուրբ քահանայք եւ վարդապետք եկեղեցո(յ), որք կարդայք կամ աւրինակէք, յիշեցէք յաղաւթս ձեր զհան գուցեալ մայրն իմ եւ զՀաֆէնդտիրայն եւ զհայրն իմ զՏատերն, եւ զիս զանարժան սուտանուն Ասլան դպիրս, որ գնեցի զգիրքս յիշատակ ինձ եւ ծնողաց իմոց։ Յորժամ առնես այցելութիւն, դու արա ինձ ողորմութիւն ու արքայութիւն։ Ով եղբայր, անմոռաց յիշեա, զի յիշատակ ոչ գոյ մեզ, եւ լի սրտիւ Տէր ողորմեա ասա մեղաւոր եւ անարժան սուտանուն Ասլան դպրիս»։
գնած ենք Տիրացու Գէորգ Պալատեցի Տէր Յովհաննէսեանի միջոցով, 1783ին։ Բովանդակութիւն. Ձեռագրի կազմի ընթացքին, թղ. 105-220 փոխադրուած են Ձեռագրին վերջաւորութեան։ Պիտի հետեւինք տրամաբանական կարգին։ 1. Թղ. 105ա. «(Յովհաննու Ծործորեցւոյ, Մեկնութիւն Մատթէի). ... քանզի անդր ժողովել առաքելոյն յայտնեցաւ նոցին տէրն յարուցեալ մարմնով. բայց գիտելի է զի ոմանք ասեն զայս վերջին երեւումն գոլ աշակերտացն»։ - Վերջ թղ. 106բ. «Գթութեամբ հօր ամենակալին եւ տնօրէնութեամբ Յիսուսի Քրիստոսի միածնի որդւո(յ) նորին եւ շնորհօք առատազեղ պարգեւօղին ամենասուրբ հոգւոյն, որում ամենայն վայելէ փառք եւ պատիւ եւ երկրպագութիւն այժմ եւ յանցեալն եւ որ գալոցն է յաւիտենից յաւիտեանս. ամէն»։ Առաջին մասը կորսուած է եւ մնացած է միայն վերջին հատուածը, այն է՝ Մթ. ԻԸ 16-20ի մեկնութիւնը, որու կը յաջորդէ Յիշատակարանը, գրուած 1335ին, Յովհաննէս Ծործորեցիի կենդանութեան։ Յիշատակարանին մէջ կը յիշուի Յովհաննէսի անունը, բայց մակդիրը «Ծործորեցի» գրուած է յետագայ ձեռքէ մը՝ յետ քերելու նախորդ անունը։ Սա յատկանշական երեւոյթ մը կրնայ ըլլալ, յստակելու Սատթէի Մեկնութեան հեղինակը, որ փոխանակ Յովհաննէս Ծործորեցիի՝ ըլլայ ուրիշ Յովհաննէս մը, ապրած Ծործորեցիէ առաջ։ 2. Թղ. 107բ. «(Աղիւսակ ազգահամարի) Տեառն Ներսէսի Հայոց Կաթողիկոսի. Ընթեռնլով զիմ խրատ աշտիճանաց ազգականութեան մեծ աշխատութեամբ հասու եղէ ի դրոշմած աղիւսակաձեւ աշտիճանացն իւրաքանչիւրոցն հանդիպողութեան թէ որ որոյ զուգակշռի եւ վասն անուանցն եւս նրբախօսութեան»։ - Վերջ թղ. 108բ. «Բայց թէ եւ զբոլորս դրոշմեսցէ՝ առընթեր ինքն գիտասցէ, միայն զհինն մի՛ թողցէ»։ Թղ. 108բ. «Վասն աշտիճանաց ազգականութեան յերկրորդ գրոց, տիտլոս երրորդ. Ազգականութիւն ծննդականութեան անուն է եւ բաժանի յերիս կարգս»։ Թղ. 109ա. «Ի Լիեւոնի եւ Կոստանդիանոսի եւ Յուստիանու օրինացն, երկրորդ Տիտոսէն. Խափանել արժան է զայնոսիկ յամուսնութենէ որք ի սուրբ եւ ի փրկական մկրտութենէն ընդ միմեանս որդիասցին»։ Վերջ անդ. «Կին առնակին եթէ շնա(յ) զռնգունսն հատանեմք, իսկ այր եթէ շնա(յ) զռնգունսն հատանեմք, այլ ի կնոջէն ոչ բաժանեմք. եւ որ զայլոյ խօսեալ պղծէ՝ զռընգունսն հատանեմք, եւ որ զազգական պղծէ զռնգունսն հատանեմք»։ Թղ. 109բ-110ա. Տոմարական հինգ բոլորակներ։ 3. Թղ. 110բ. «(Յառաջաբան Մեկնութեան թղթոցն կաթողիկեայց). Նախ արժան վարկանիմ զպատճառ գրութեան համօրէն թխտոցն ի սկիզբն գրոցս ուսանել, եւ երկրորդ թէ ընդէր թուխտքս այսոքիկ կաթողիկէ կոչեցան»։ - Վերջ անդ. «Իսկ թէ ընդէր յառաջ դասեցաւ թուխթն Յակոբայ, ոմանք ըստ գիւտի ասեն եւ այլք ըստ պատուոյ»։ Այս բնագիր գրութիւնը, այնու որ կազմի ընթացքին սխալմամբ փոխադրուած է Ձեռագրիս աւարտին, յետագայ ձեռք մը նոյնը կրկին օրինակած է Ձեռագրիս սկիզբը (թղ. 1բ), տանելով զայն իր բնական տեղը։ 4. Թղ. 2ա. «Հաւաքումն մեկնութեան եւթանեցունց թխթոցն կաթօղիկէից. Նախադրութիւն թղթոյն Յակոբայ. Արդարն Յակոբոս որ էր ըստ մարմնոյ եղբայր Տեառն մերոյ, գրէ զայս թուխթ առ նոսա որ յերկոտասան ազգացն իսրայելի ի տէր մեր Յիսուս Քրիստոս հաւատացեալք էին եւ սփռեալք ի գաւառս հրէից եւ հեթանոսաց քանզի եպիսկոպոս գոլով յԵրուսաղէմ եւ թլփատութեան առաքեալ, իրաւացի էր հոգալ վասն նոցա»։ Թղ. 2ա. «Թուխթ Յակոբու. Յակոբոս Աստուծոյ եւ Տեառն Յիսուսի ծառայ, երկոտասան ազգացտ որ ի սփիւռս էք ողջոյն. Սովորութիւն է իւրաքանչիւր ումեք յառաքելոցն զանուանս կարգել թխթոցն գլուխ զորս գրեն...»։ - Վերջ թղ. 16բ. «Իսկ յայսմ բանաւոր երկրի ոչ եթէ վարդապետաց է ամէն այլ կէսն, մանաւանդ առաւելն աշակերտացն մեր արկանելն սերմունսն եւ ձեր առնել զասացեալս եւ այսպէս կատարի գործն։ Կատարումն թխթոյս Յակոբայ ի Քրիստոս»։ 5. Թղ. 17ա. «Նախադրութիւն թղթւոյն Պետրոսի. Պետրոս ինքնին գրեաց զայս թուխթ առ որս ի սփիւռս հրեայք հաւատացեալք էին, խրատ վարդապետական, զի ոչ սակաւք էին ի հեբրայեցւոցն»։ - Վերջ թղ. 32բ. «Տես թէ զիարդ յորժամ զբանս աղօթիցն աւարտէ, խառնէ ընդ նմին եւ զխաղաղութիւնն զոր ընկալան ի Քրիստոսէ, իբրեւ կնիք արքունական ի կատարումն արձանացուցեալ։ Կատարումն առաջին թխթոյն Պետրոսի»։ 6. Թղ. 32բ. «Նախադրութիւն երկրորդ թխթոյն Պետրոսի. Գրէ դարձեալ նոյն ինքն Պետրոս եւ զայս թուխտ եւ առաքէ վերըստին առ հաւատացեալսն, զորս յիշատակեաց անուամբ յառաջին թուխթսն»։ - Վերջ թղ. 40ա. «Եւ ի դատողութեան նստի յաթոռ, որ այժմ է յողորմութեան եւ ի ժխտողացն ոչ զամպսն արգելու այլ ի հուրն յաւիտենից արկանէ, յորմէ լիցուք փրկեալք Քրիստոսիւ Յիսուսիւ, որում փառք յաւիտեանս։ Կատարումն ի Քրիստոս երկրորդ թխթոյն Պետրոսի»։ 7. Թղ. 40բ. «Նախադրութիւն թխթոյն Յոհաննու առաջին. Յովհաննէս որ զաւետարանն գրեաց, նոյնն առաքէ թուխթ առ հաւատացեալսն Տեառն, յիշատակ աւանդեցելոց ի նոսա կանխաւ քարոզութեանն»։ - Վերջ թղ. 72ա. «Ապա թէ ոչ ժողովուրդ եկեղեցւոյն յորոց դէմս կարգեցաւ բանքս հեռի գտանէին ի կռապաշտութենէ, թէպէտեւ առ նոսա սոյն պարագրի։ Աւարտեցաւ առաջին թուխթս Յոհաննու»։ 8. Թղ. 72ա. «Նախադրութիւն Յոհաննու երկրորդ թխթոյն. Զառաջնոյն թխթոյն զաւրութիւն եւ զմիտս ունի եւ այս թուխթ համառօտ եւ կարճ բանիւ»։ - Վերջ թղ. 74ա. «Ձեկեղեցին Եփեսոսի քոյր սոցա անուանէ, յաղագս ընտրելակից հարազատութեանն կըցորդութեան, քանզի անդի թուի զթուխթս գրեալ, զոր եւ աղօթիւք կնքէ միշտ զշնորհ սըն Աստուծոյ յօգնութիւն նոցա մատակարարեալ»։ 9. Թղ. 74ա. «Նախադրութիւն երրորդ թխթոյն Յոհաննու. Գրէ նոյն երանելի զայս երրորդ թուխթ, սակայն Գայիոսի գրէ, յորմէ եւ վկայէ եւ գովութեանց արժանի առնէ վասն օտարսիրութեանն»։ - Վերջ թղ. 75բ. «Զի մի՛ վայրապար վարկցեն զգութ հօրս որդեակքն սիրեցեալք, զամենեսեան անուամբ նշանակեալ աւանդեա՛ նոցա զողջոյնս մեր։ Կատարումն երրորդ թխթոյն Յոհաննու»։ 10. Թղ. 75բ. «Նախադրութիւն թխթոյն Յուդայի. Զթուխթս զայս գրէ նորոգ հաւատացելոցն այսու պատճառանօք, քանզի ձեւացեալ չարին մշակք ի կերպարանս բարեպաշտիցն եկին առ նոսա»։ - Վերջ թղ. 82ա. «Իսկ ամէնն ասելով զճշմարտութիւն ճառեցելոցս նշանակեաց, եւ զի ամէնն եղիցի, կամ հաւատարիմ է, վասն այնորիկ ասաց միոյն Աստուծոյ փառք, մեծութիւն, զօրութիւն, նախ քան զամենայն յաւիտեանս եւ այժմ եւ ամենայն յաւիտեանս. ամէն։ Եղիցի եւ ի մերմէ տկարութենէ վերառաքելով անկարօտին ամենայն փառաց օրհնելոյն յաւիտեանս»։ 11. Թղ. 83ա. «Յաղագս երկնային շարժմանն, նուաստ Յոհանիսի Եզնկայեցոյ շարագրեալ յիմաստնոցն բանից, ի խնդրոյ բարեպաշտ եւ երկեղազարդ պատանոյն պր. Վաղթանկայ. Ամենայն ոք որ զբան, որ է ծնունդ անմարմին մտաց գրով ի քարտիսի կամիցի դրոշմել, կամի եւ զնորին պատճառն յանդիման կացուցանել»։ Թղ. 83ա. «Բ. Յաղագս երկնի թէ քանի են երկինք եւ որպէս իմաստութեամբ յանգոյից եղեն յԱստուծոյ»։ Թղ. 83բ. «Գ. Յաղագս երկրորդ երկնիցն եւ շրջագայութեան նորին թէ որպէս է»։ Թղ. 84ա. «Դ. Յաղագս երկրի թէ որպէս շուրջ գալով երկնի՝ երկիրս հաստատուն կայ եւ երկինքն միշտ շարժի»։ Թղ. 84ա. «Ե. Վասն ծովու եւ ամենայն ջուրց»։ Թղ. 84բ. «Զ. Եւ թէ յինչ պէտք են այս ամենայն ջուրքս զոր արար Աստուած»։ Թղ. 84բ. «Է. Ջուր ծովուն վասն էր աղի է, կամ զինչ է պատճառն որ այս ամենայն գետքս ի ծովն գնան եւ ծովն ոչ լինի լցեալ եւ յիւր չափէն ոչ ելանէ»։ Թղ. 85ա. «Ը. Վասն օդեղէն երկնից յորում կան լուսաւորքդ»։ Թղ. 85ա. «Թ. Թէ որպէս շարժի եւ շուրջ գայ գունդն երկնից եւ որպէս գնան արեւ եւ լուսին եւ աստեղք»։ Թղ. 85բ. «Ժ. Որպիսի օրինակաւ գիտասցուք թէ արեգակն եւ այլ լուսաւորքդ ընդ արեւելս երթան»։ Թղ. 85բ. «ԺԱ. Յաղագս չորս եղանակաց տարւոյն»։ Թղ. 86ա. «ԺԲ. Վասն եօթն գօտեացն որ ասեն եօթն պարունակ եւ կոչի եօթն երկինք»։ Թղ. 86բ. «ԺԳ. Յաղագս օդոյն որ է հողմ որ ասի քամի»։ - «Զինչ է բալն»։ - «Զինչ է որոտն եւ կայծակն»։ - «Ձմեռն որոտ է՞ր չլինի»։ - «Եւ թէ յինչ պէտք է որոտալն»։ Թղ. 87ա. «Յաղագս ձիւնի եւ անձրեւի»։ - «Յաղագս կարկտի»։ - «Ուստի յինի ցօղն եւ եղեմն»։ - «Զինչ է աղեղն որ իջանէ, որ ասեն տէրունի գօտի»։ - «Թէ ինչ է հուրն որ յերկնից անկանի եւ քանի ազգ են սոքա»։ - Վերջ Թղ. 87բ. «Զինչ է այն որ լուսինն բակ առնու. Թանձր օդտ որ ունի բոլոր զճառագայթ լուսնին եւ նշոյլքն ի դուրս ելեալ ընդ թանձր օդն բոլորակ լինի եւ է նշանակ ամպոց. եւ Քրիստոսի մարդասիրին փառք ընդ հօր եւ սուրբ հոգւոյն յաւիտեանս. ամէն»։ 12. Թղ. 88ա. «(Բանք վասն գլխաւորութեան Պետրոսի) ...պետի միայն կարեն հաստատել զամենայն թիւրեալս յեկեղեցւոջ, վասնզի առանձնաբար նմա միայն ասաց թէ դու հաստատեսցես զեղբարս քո եւ ոչ թէ եղբարքն զքեզ. եւ յատուկ նմա ասաց Քրիստոս թէ մի՛ պակասեսցեն հաւատք քո»։ - Վերջ թղ. 88բ. «Ապա ուրեմն յայտ եղեւ զի պապն Հռոմայ է փոխանորդն Քրիստոսի որպէս Պետրոս եւ գլուխ ընթանուր եկեղեցոյ»։ Մնացած է միայն այս մէկ թուղթը, ուր բազմաթիւ բառեր քերթուած են, իսկ սկիզբի մասը կտրուած է չորս թուղթ՝ ընդ մէջ թղ. 87-88ի։ 13. Թղ. 88բ. «Առաջին գլուխ ընդդէմ նոցա որք ասեն ոչ գոլ Աստուած. Վարդապետն հեթանոսաց եւ քարոզն ճշմարտութեան սուրբ առաքեալն Պօղոս գրէ առ եբրայեԹղ. 95ա. «Երրորդ, թէ մի է Աստուած. Մի Աստուած լինել կրկին կերպիւ հաստատեմք. առաջին՝ բնական իրաց քննութեամբ, եւ երկրորդ աստուածաշունչ գրոց վկայութեամբ»։ Թղ. 97բ. «Չորրորդ գլուխն ընդդէմ կռապաշտիցն. Վասն կռապաշտութեանն որ ընդդէմ է միութեան Աստուծոյ, երեք ինչ ասելի Թղ. 102ա. «Գլուխ հինգերորդ, ընդդէմ Մանեա(յ). Հերձուածն մանիքեցւոց եւ մոլորութիւն նոցա չարագոյն է քան զկռապաշտութիւն»։ - Վերջ թղ. 104ա. «Վասն այն Եսայի ասէ Ե. գլ. Ես տնկեցի զքեզ որթս, որ(դ)եակ, եւ մնացի զի բերցէ խաղող եւ եբեր փուշ. եւ Երեմիա Բ. գլ. Ես տնկեցի զքեզ որթ պտղաբեր ամենեւին ճշմարիտ, զիարդ դարձար ինձ ի դառնութիւն որդտ օտարացեալ»։