1045982մանր յիշատակարանի մը մէջ կը յիշէ ՌՃԻԷ (1678), մինչ գլխաւոր յիշատակարանին մէջ այս թիւին վրայ կ'աւելցնէ «երկ քառեակ», որով կ'ըլլայ 1686։
բոլորգիր։
Ա-ԼԲx12, (Ա՝ 9, Ե՝ 14, ԼԲ՝ 6)։
թուղթ բարակ։-
դրոշմանիշ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը գծաւոր ընտիր կերպաս։ Դռնակը ունի նոյն աստառը, երեք փականքներէն մնացած են երկուքը։
շատ լաւ։
գրիչը Գոհարին։
չունի։
թռչնագիր, յոյժ ընտիր։
կարմիր։
նուրբ եւ ընտիր, զարդագրերու գոյներով, կարմիր, մանիշակագոյն, կապոյտ եւ սեւ գոյներով։
չկան։
376բ։
1. Թղ. 375ա. «Յիշատակարան սուրբ մատենիս. «Փառք ամէնազօր, ամէնիմաստ, ամէնառատ ծնելութեամբ, զՈրդի ծնեալ յառաջ քան զամենայն ի կերպարանս Հօր եւ Հոգւոյն, համագոյ աղբերաբար բղխմամբ, որ նոյն ինքն ընդ Հօր եւ ընդ Որդւոյ փառակից եւ զուգահաւասար բացայայտական, երեք անձ նական եւ մի իսկութեամբ հաւասարեալ, միահարթ, միազօր, միափառ եւ մի Աստուած, Երրորդութիւն կատարեալ անձամբ երիւք եւ մի բնութիւն. որում երկրպագութիւն եւ մշտնջենաւոր փառաբանութիւն յերկնաւորաց եւ յերկրաւորաց, ի հրեշտակաց եւ ի մարդկանէ, այժմ եւ յանգրաւ յաւիտեանս «Որ ետ կարողութիւն անձին բազմամեԵւ քան զբնաւս նուաստի, Եւ քան զամենայն տկարս ապիկարի, Հանճարազրաւ անարհեստի, Հոգով խաւար անիմաստի, Հասանել յաւարտ յայսմ տառի, Սուրբ մատենիս ողբերականի, Սուրբ աղօթից Գրիգորի, Նարեկացի վերակոչի։ Ոչ չունէի եւ յոյս կարի, Կամ զօրութիւն ձեռնարկելի, Եւ ոչ գիծ դրոշմելի, Յուսով հոգոյ ձեռնարկեցաւ, Շնորհիւ նորին աւարտեցաւ, Փառքըն նմա միշտ յաւիտեան։ «Արդ գրեցաւ սուրբ մատեանս աղօթից եւ ընդ Աստուած խօսակցութեան, մանաւանդ անդուլ դատիչ եւ անաչառ կշտամբիչ, եւ անպատկառ յանդիմանիչ, մեղապարտ եւ մահապարտ անձինս մեղսասիրի, զազրագործ սուտանուն Գօհարինիս։ Ի յերկիրս Երընջակի, ի գեօղաքաղաքս որ Եօռոթ կոչի, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս եւ սուրբ Գրիգոր Լուսաւորչի։ «Ի մեծ թվիս Հայկայ սեռի հազար հարիւր Ի եւ Էերրորդի եւ երկ քառեակ թիւ աւելի (1686), ի հայրապետութեան Տեառն Յակոբայ, եւ աթոռակալութեան մերոյս նահանգի Անդրէաս մեծ վարժապետի։ «Արդ ես կոյսակրօն Գօհարս եղէ ցանկացող եւ եռափափագ սիրով ստացող այս հոգիաշունչ մատենիս, որ ջերմեռանդ սիրով զսա գրեցի ի փրկութիւն հոգոյ եւ վայելումն անձին իմոյ, եւ յիշատակ յաւիտենական ինձ եւ ծնողաց իմոց Պետրոսին եւ Հռիփսիմին, եւ հարազատ եղբարցն պարոն Գրիգորին եւ պարոն Պօղոսին հանգուցելոյն առ Տէր Յիսուս։ Եւ եղբօրորդոցն իմոց պարոն Պետրոսին, Պօղոսին եւ Նազարէթին։ Եւ քերցն իմոց Եղիսաբէթին եւ Մարիամին, հանգուցելոյն առ Տէր։ Եւ եղբօր դստերցն իմոց Մարիամին եւ Շահրիստանին, եւ հօրաքեռն իմոյ կոյսակրօն ԴԴաւլվաթին եւ հոգեւոր քոյրըն իմ Մարիամին, որ յայսմ աւուր փոխեցաւ առ Քրիստոս։ Եւ հոգեւոր դստերց իմոց Եղինարին եւ Դալվաթին եւ Սանդուխտին եւ այլոցն ամենեցուն, կենդանեացն եւ հանգուցելոցն, զորս գրեցաք եւ զոր մնացին։ Եւ որ առատն է ի տուրս ողորմութեան ողորմածն եւ ամենից ակնկալութիւնն՝ ողորմեսցի եւ գթասցի ի մեզ աստ եւ ի հանդերձեալն։ Եւ որք բոլոր սրտիւ եւ լի բերանով յիշէք եւ Աստուած ողորմի ասէք, յիշեալ լիջիք եւ դուք ի գիրն կենաց, եւ գտցուք զողորմութիւն ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն։ «Անմեղադիր լերուք սխալանաց եւ խոշորութեան գրիս, զի կար իմ այս էր. թողութիւն արէք իմ մեղացն. ամէն։ Հայր մեր որ յերկինսդ ես»։ 2. Թղ. 4ա. «Որ զօրացուցիչդ ես երկնաւորաց եւ երկրաւորաց, զհօր Հոգի Աստուած, տուր զօրութիւն չնչին նուաստիս եւ խաւարամած ոգոյս եւ մտացս ծագեա զնշոյլ շնորհացդ, եւ զսկսեալս յուսով քո կատարեա ի փառս քո»։ 3. Թղ. 362բ. «Անարժան գծողս յիշեա ով ընթերցող»։ 4. Թղ. 370ա. «Աւրհնեալն Աստուած աւրհնեալ եղիցի յամենից, որ ետ ինձ կար տարտամս անձին, հասոյց յաւարտ սուրբ մատենիս. թվին Ռձ եւ Իէ. ի (1978)»։
1888ին մեր միաբանները գնած են Պոլսոյ Մատեանս է Գրիգոր Նարեկացիի Մատեան ողբերգութեանը եւ այլ գրութիւնները, ինչպէս նաեւ իր մասին տաղեր։ Ունի հետեւեալ բովանդակութիւնը. 1. Թղ. 1ա. «(Առաքելի) գովութիւն սըրբոյն Գրիգորի Նարեկ(ացւոյն). Արփիական լոյս երկնային, Յիսուս Քրիստոս Հօր միածին, լցեր շնորհիւ քո անքննին, զսուրբըն Գրիգոր Նարեկացին» (սկ. Ա-Ք, ապա «Զառ(ա)քելէս այս բան»)։ 2. Թղ. 4բ. «(Պ)ատճէն առ ի ցուցանե, զնշանաւոր ճառերն վասն դիւրեաւ գտանելոյ. Ա. Առաջին ճառն քաղցր եւ բազմախորհուրդ։ Բ. Շատ պարսաւանք անձին եւ յոլով պաղատանք. աստ է եւ բան արածին բորոտութեան»։ - Վերջ թղ. 6բ. «ՂԵ. Վասն առաւաւտուն ծագման արեւուն»։ 2. Թղ. 6բ «(5աղ սրբոյն Գրիգորի Նարեկացւոյն). Գոյր ոմն ընտիր ի հայկազանց, ի գաւառէն ըռրշտունեաց, րաբուն բարի ճոի վկայած, անհամեմատ վարդապերաց» (սկ. «Գրիգորի է» եւ 5 տուն)։ 4. Թղ. 7ա. «Նախապատճառ աստուածախօս աղօթից. Դրունք յոքնաթախանձ բանից օգտակարաց ապաշաւանաց... ասացեալ մատեան ողբերգութեան Գրիգորի Նարեկայ վանաց վանականի, հոգեմատեան հռետորի եւ հայոց փիլիսոփայի, ի խորոց սրտից խօսք ընդ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգոյն սրբոյ»։ 5. Թղ. 7բ. «(Տաղ սրբոյն Գրիգորի Նարեկացւոյն). Ոմն ի յերկրէն ըռըշտունեաց, որ էր յոյժ փարթամ յամէն բարեաց, նա բարելի սեղան կազմեաց, զամենեսեան ի ճաշ կոչեաց, ով այն հացէն ապստամբեաց, ինքն յաւիտեան քաղցած մնաց» (սկ. «Ո Գրիգո6. Թղ. 8ա. «(Բան առաջին). ...գինս հնչեաց ի ձորն վրէժխնդրութեան կրկինս ինձ երկնէ», կը պակսի առաջին մասը։ Ձեռագրիս յատկանշականն է որ իւրաքանչիւր Բանի աւարտին՝ կու տայ նաեւ մեկնութիւնը։ Ա. Բանի մեկնութիւնը սկսելէ առաջ կը գրէ. «Աւգնեա՛ շնորհաբաշխ Աստուած Հոգիդ սուրբ եւ բաց զմիտս իմ, ուղղակի գրել զլուծումն բանից սրբոյս»։ Թղ. 8ա. Բան Ա - թղ. 279. Բան ՂԵ։ 7. Թղ. 279ա. «Յիշատակարան մատենիս դրութիւն նորին հսկողի. Ըստ հոլովման ընթացից ամանակաց...»։ 8. Թղ. 281ա. «Յիշատակարանն է. Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն սրբոյ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն։ Թուականիս հայոց ԴՃԼԴ, հայրապետութեան Տեառն Վահանայ եւ ի թագաւորութեան յունաց Վասլի...»։ - Վերջ թղ. 282բ. «որոյ եւ պատուական մարմինն անարատ եդեալ կայ ի նոյն վանս Նարեկայ, հուպ եկեղեցւոյն սրբուհոյն Սանդխտոյ, ի փառս Քըրիստոսի Աստուծոյ մերոյ»։ 9. Թղ. 282բ. «(Գրիգորի գրչի գովեստ Նարեկի եւ Յիշատակարան չափաւ). Գովեստ տացուք հօրն անեղին, եւ միածին բանի նորին, րամից համայն արարողին, Հոգոյն սրբոյ զարդարողին» (սկ. «Գրիգորի է այս բանքս թողու»)։ 10. Թղ. 285ա. «Յիշատակագրութիւն պատմաբանութեան ամենազօր նշանի աստուածեան խաչին որ ի վերուստ ամենահայեաց նախատեսն ակնարկութենէ ի ստորին կողմանց կայից աշխարհի ազգացն յունաց բերեալ հանգուցաւ ի սահմանս վայրից գաւառին Մոկաց ի շինութիւն բնակութեան ուխտին սըրբութեան որ կոչի Ապարանք. Ընդ աւուրս ժամանակաց բազմավրդով սասանութեանց, որ ի կայս եւ ի կոյս կողմանցն յունաց...»։ - թղ. 309ա. «ձօնեսցուք զձայն մաքուր ընծայից եւ քաղցրասցուք զբարբառ բանից օրհնութեան»։ Թղ. 309ա. «Աստուածային անբաւ հանճարոյն, ամենանկատ տեսութիւն աչաց, յարհ(արական ձեւակերպութիւն...» 11. Թղ. 317ա. «Սոյն կարգ դասեալ իբր զմիաշար խորհրդոյ տեսակ ընդ ներբողենի խաչիդ եւ զգովեստ երգոյ տիրուհւոյդ. Գումարք խմբից դասու երջանկաց պատուասիրաբար»։ - Վերջ թղ. 331ա. «զէութիւն անքակ եւ անքննելի սուրբ Երրորդութեանն ի միում տէրութեան եւ արարչութեան, որում վայելչական պատիւ եւ գովեստ անդադար երգոց այժմ եւ միշտ»։ Թղ. 331ա. «Յիշատակագիր պատասխանոյ սորին ընծայական գրոյ, երջանիկ եւ շնորհընկալ Տեառն Ստեփանոսի յերեսաց նորին հոգիաբուղխ վարդապետի. (Շ)նորհակիր էին եւ հոգոյ նորա ընդունակ ընտրեալ եւ ներանձնացեալդ այցելու...»։ Վերջ թղ. 332բ. «սրբոյ Աստուածածնիդ բարեխօսութեամբ ողորմութիւն շնորհեա մեղուցելոյ գերելոյս այսմ անարհեստ գրչիս, եւ քեզ փառք»։ 12. Թղ. 332բ. «Նորին Գրիգորի ներբողեան գովեստի ասացեալ ի համօրէն գունդըս սրբոց առաքելոցն երկոտասանիցն, նախապատիւ պետութեանց գլխաւորաց եւ եօթանասուն եւ երկուցն սրբազան աշակերտացըն Քրիստոսի. Տիեգերաց ծաղիկք եւ տունկըք տենչալիք տանն եդեմայ Ադամայ նախաստեղծին»։ - Վերջ թղ. 346բ. «ի բաշխումըն կենաց պարգեւին, վասն նոցին ընդ նոսին քաւեալ, փրկեալք, արդարացեալք ի տէր մեր Յիսուս Քրիստոս, որում յամենայնի փառք եւ մշտնջենաւոր գովեստ անդադար երգոց, ընդ Հօր եւ ընդ Հոգոյն սրբոյ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն»։ 13. Թղ. 346բ. «Բան նուիրական գովեստի Գրիգոր Նարեկացւոյ առն իմաստասիրի, մեծ եւ յերջանիկ հայրապետն սուրբն Յակոբ եպիսկոպոս եւ վերադիտող սկզբնատիպ երկնահանգէտ աթոռոյն Մծբին քաղաքէ. Բարձրացիր Սիոն հոգեւոր, դիմաւոր, անձնաւոր, խնկաւոր եւ խորհրդաւոր»։ - Վերջ թղ. 362ա. «զՀայրդ երկնաւոր, զՈրդիդ միածին եւ զհամագոյ սուրբ Հոգիդ, որում փառք պատիւ եւ զօրութիւն այժմ եւ միշտ եւ»։ 14. Թղ. 362բ. «Նորին քարոզ ի Գալուստ սրբոյ Հոգւոյն. Գանձ լուսոյ, փառակից որդոյ, անճառ զօրութիւն, ահեղ մեծութիւն» (սկ. «Գրիգորի երգ»)։ 15. Թղ. 365ա. «Նորին քարոզ ի սուրբ եկեղեցի. Գանձ բաղձալի բարութեան մեծին, գտեալ եւ ծածկեալ լրութիւն անթերի բերող համայնից» (սկ. «Գրիգորի երգ»)։ 16. Թղ. 368ա. «Նորին Գրիգորի քարոզ ի Խաչն աստուածընկալ. Գանձ անքնին ծածկեալ մեծութիւն, զօրեղ ահաւոր միշտ բարի երեքսրբութեան անսահմանելի» (սկ. «Գրիգորի երգ»)։ 17. Թղ. 370ա. «Աղօթք ապաշխարութեան. Գոչեմ առ քեզ բարձրեալ թագաւոր այրմամբ սրտիս, խոցով աղետիս»։ 18. Թղ. 372ա. «Աղօթք հնոց եւ սրբոց վարդապետացն արարեալ. Ամենակալ ամենախնամ Աստուած, յամենայնի օրհնեալ, որ յամենայնի ես եւ ամենեցուն անհաս»։