1010

ԿԱՆՈՆԱԳԻՐՔ ԺԸ

1613 - 1614 ԿԱՆՈՆԱԳԻՐՔ ԺԸ. Ձեռ. թիւ 451։ - ՌԿԲ-Գ = 1613-4

ID

Number

1010

Old record number

451

Title

ԿԱՆՈՆԱԳԻՐՔ ԺԸ

Start date

1613

End date

1614 ԿԱՆՈՆԱԳԻՐՔ ԺԸ. Ձեռ. թիւ 451։ - ՌԿԲ-Գ = 1613-4

Date details

ՌԿԲ-Գ - 1613-4։

Copy place

Reference

Type

Number of pages

254

Dimension

18x26,5

Layout

թղ. 1-98բ՝ միասիւն (12,5x20), մնացածը երկսիւն, իւրաքանչիւրը 6x20,5։

Writing details

նոտր։

Codicology

Ա-ԻԲx12 (Զ՝ 8 թղ., Թ՝ 5 թղ., Ժ՝ 11 թղ.), ապա յաւելեալ թուղթ մը։

Principal subject

Subject details

թուղթ տոկուն։

Number of lines

30։

Binding

դրոշմանիշ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, դռնակով, աստառը կարմիր կերպաս. երեք փականքները կորած են։

State of preservation

շատ լաւ։

Copyist

Ստեփանոս, մականուն՝ Կարմիր։

Owner

հաւանաբար գրիչր։

Commanditaire

Illuminator

Binder

անյայտ։

Parchment flyleaf

չունի։

Lettrines

միագոյն կարմիր, հանգուցագիր։

Initials

կարմիր։

Marginal illuminations

Images

եւ այլ զարդեր չունի։

Canon tables 1

Canon tables 2

Title text

Blank pages

թղ. 1ա-2բ, 99ա-100ա, 102բ, 253բ-254բ, ուր երբեմն գրչի փորձեր կատարուած են։

Colophon

Բնագրին գրչութեամբ. 1. Թղ. 252բ. «Փառք...։ Տուող շնորհաց ետուր շնորհ մեղսամած ձեռաց, գրեցաւ գիրքս Դատաստանաց եւ առաքելական եւ հայրապետական կանոնաց եւ կարգաց եկեղեցեաց, աւրինաց եւ պատուիրանաց ամենայն հայոց ազգաց, ձեռամբ սղալամիտ եւ անիմաստ գրչի, միայն անուամբ Ստեփանոսի, որ գործով եւ ուսմամբ եւ գիտութեամբ հեռի եմ ամենայն աւրինաց եւ ի պատուիրանացն Աստուծոյ, հայրք եւ եղբարք, տեսանողք, կարդացողք եւ աւրինակողք այսմ տառիս, յիշեցէք զիս զանարժանս եւ զառածեալս մեղօք ի սուրբ եւ արժանաւոր աղօթքս ձեր, որ եւ ինձ մեղացս թողութիւն խնդրեցէք եւ ծնօղացն իմոց Տարվիշին եւ Մարիամին, եւ որդոյն իմոյ Մինաս քարտուղարի եւ ամենայն արեան մերձաւորացս, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի եւ ձեր մեղացն թողութիւն շնորհէ։ Վայ է ինձ հազար բերան, զի զարհուրեալ եմ եւ դողամ ի հրամանէն Աստուծոյ որ ասէ. Որում շատ տուաւ՝ շատ խնդրեսցի ի նմանէ։ Զի ես զդատաստանաց բանքս գրեցի եւ իմացա(յ) եւ իմ հոգւոյս եւ մարմնոյս դատաստանս չարարի, զհոգիս զրկեցի. զառաքելոց եւ զհայրապետաց կանոնս եւ զաւրէնս եւ զպատուիրանս գրեցի եւ իմացայ եւ ի միտ չի առի զբանս եւ զպատուիրանս աստուածային աւրինացն։ «Վայ ինձ հազար բերան, լաւ էր ինձ թէ չէի տեսեալ եւ իմացեալ զայս։ Դարձեալ ասեմ կողկողագին սրտիւ եւ հառաչմամբ. Տէր, դու ստեղծեր մի՛ կորուսաներ եւ զգործս ձեռաց քոց մի՛ անտես առներ. վասն որոյ կեցո՛ զիս տէր ըստ ողորմութեան քում։ Խընդրեմ ի քէն, Տէր, բարեխօսութեամբ սրբոց արժանաւորաց, զի եթէ զարժանաւորս կեցուցանես՝ ոչինչ են սքանչելիք, եւ եթէ արդարոյն ողորմիս՝ ոչինչ են զարմանք. այլ մանաւանդ յիս գթա՛յանարժանս, զքանչացո զողորմութիւն քո, զի անարժան եմ քան զամենայն որդիս մարդկան։ Աւարտ եղեւ թվ. ՌԿԳ (1614)»։ 2. Թղ. 95բ-96ա. «Աւարտեցաւ սեւ գիրս թվին ՌԿԲ (1613), Փետրվարի Գ, աւրն Չորեքշաբթի։ Ենկիչարիք կայր, Խաւնախ այսաւր գնացին։ Խիստ անձրեւ աւր մի է. եւ զիս մեղաւորս Ստեփանոս յիշեցէք ի Քրիս3. Թղ. 100բ. «Թվ. ՌԿԳ (1614) Դեկտեմբերի ԺԶ սկսայ գրել, աւրհնեալ է Աստուած, զգործս ի բարին առաջնորդեա՛»։ 4. Թղ. 157ա. «Տէր Աստուած, թո՛ղ զանցանս ինձ մեղապարտ գրչիս, յիշել անուանս ոչ եմ արժանի»։ 5. Թղ. 177բ. «Աղաչեմ զամենեսեան եւ վկայութիւն դնեմ առաջի Աստուծոյ ի Քրիստոս Յիսուս, յոյս փրկութեան ունել ի ձեռն ապաշխարութեան, արդարոց եւ մեղաւորաց, եւ միայն յոյս լինել ի փրկութենէն որ ի Քըրիստոս Յիսուս ի տէր մեր»։ 6. Թղ. 184ա. «Զմեղաւոր եւ զանարհեստ սուտանուն գրիչս զՍտեփանոս եւ զմականուն Կարմիրս, յիշեցէք եւ Աստուած ողորմի ասացէք. Աստուած յիշողացդ ողորմի։ Թվական ՌԿԳ (1614) ի Մարտ ի ԺԷ, աւուր արարչութեան Հինգշաբթի, այս գիր կու գրէի եւ հոգւով մոլորեալ էի»։

Informations

Հ. Սրապիոն Վրդ. Պուրիսեան ստացած է Կարինի մէջ եւ Պոլսոյ ճամբով հասցուցած Վենետիկ, 27 Սեպտեմբեր 1835ին։ Բովանդակութիւն. 1. Թղ. 7ա. «Աւրէնք յաղթողք թագաւորաց Կոստանդիանոսի, Թէոդոսի եւ Լեւոնի. Զաւրէնս բարի եւ զճշմարիտ տէր Աստուած ի սկզբանէ ետ մարդոյն...» (Ա- ՃԾ)։ Թղ. 3ա-6բ ունի ցանկը։ 2. Թղ. 25ա. Մխիթարայ Գօշի, Դատաստանագիրք. «Նախադրութիւն գրոց դատաստանաց» (Ա-ԺԱ) ցանկ։ Անդ. «Հանդերձեալ եմք զգիրքս դատաստանիս. Յառաջ գրեմք զպատասխանիս այնոցիկ...» (Ա-Ժ)։ Թղ. 35բ. «Սկիզբն ամենայնի Աստուած, զնոյնն եւ կատարած ամենայնի Աստուած. եւ արդ սկիզբն դատաստանի ի թիւ գլխոց ի կարգի» (Ա-ՄԾԱ) ցանկ։ Թղ. 38ա. «Եկեսցուք այժմ իսկ ի գործ դատաստանի, գիտելով ըստ քաղաքաց դատաւորս հրամայէ...» (Ա-ՄԾԱ)։ Կը հետեւի համառօտ խմբագրութեան։ 3. Թղ. 96բ. «Ի Թումա վարդապետին աստուածաբնակ ուխտէն Մեծոփա(յ) վանացն հովելից առն Աստուծոյ, յաղագս ազգականութեան բաժանմանն. Գիտելի է ազգականութիւն տայր որոշել անձանց եւ ոչ անհատին...»։ 4. Թղ. 101ա. «Վասն աստիճանաց ազգականութեան յերրորդ գրոց, Տիտլոս Գ. Ազգականութիւն ծննդականութեան անուն է եւ բաժանի յերիս կարգս...»։ 5. Թղ. 102ա. «Յընդհանրական թղթոյն Ներսէսի Կաթողիկոսի Հայոց վասն խնամութեան. Մի՛ ոք համազգեաց որոց արեան մերձաւոր իցէ պսակ աւրհնութեան դիցէ...»։ 6. Թղ. 103ա. «Կարգ եւ սահմանադրութիւն կանոնաց ի սրբոց առաքելոցն եւ հայրապետաց» (Ա-ՄՁԹ) ցանկ։ 7. Թղ. 109բ. «Սկիզբն առաքելական կանոնիս, վարդապետութիւն առաքելոցն» (Ա8. Թղ. 118ա. «Երկրորդ առաքելական կանոնիս. Գլուխք ՉԵ» ցանկ։ Թղ. 118բ. «Սահման եւ կանոնք սուրբ առաքելոցն ի ձեռն Կղեմայ առաքեալ հեթա նոսաց. կանոն երկրորդ առաքելական» (աձե, ԼԵ-ՃԺԹ)։ 9. Թղ. 123բ. «Սահմանք կանոնաց սուրբ առաքելոյն Թադէոսի ի քաղաքն Յուռհայ, ի լուսաւորելն զնոսա, բան եւ հարցումն եւ պատասխանիք ԼԳ» (ա-լգ, ՃԻ-ՃՍԲ)։ 10. Թղ. 126բ. «Դ. Կանոնք տեառն Փիլիպպոսի առաքելոյ» (ա-ը, ՃԾԳ-Ճե)։ 11. Թղ. 127ա. «Կանոնք հարանցն հետեւողաց յետ առաքելոցն. Գլուխք ԻԴ» ցանկ։ Թղ. 127բ. «Ե. Գլուխ կանոնիս ԻԴ» (ա-իդ, ՃԿԱ-ՃՁԴ)։ 12. Թղ. 129ա. «Անկուրիայ կանոնք. Գլուխք Ի» ցանկ։ Անդ. «Զ. Այս է կանոնք, նախ է քան որ կարգեցան ի Նիկիայն» (ա-ի, ՃՁԵ-ՄԴ)։ 13. Թղ. 132ա. «Դնի կանոն Նիկիական. Գլուխ Ի» ցանկ։ Անդ. «Է. Սահմանք եւ կանոնք որ եդան ի սուրբ կաթուղիկէ եկեղեցւոջն ի մեծ ժողովն Նիկիայ...» (ա-իա, ՄԵ-ՄԻէ)։ 14. Թղ. 135ա. «Կոստանդիանոսի թագաւորի առ եպիսկոպոսս եւ առ ժողովուրդն. Զի չարեաց եւ ամբարըշտաց լծակից եղեւ Արիոս...»։ 15. Թղ. 135բ. «Կանոնք երկրորդ Նիկիականք որ եդան ՅԺԸ եպիսկոպոսքն կըրկնաբանելով կարճ ի կարճոյ. Գլուխք ՃժԴ» (ա-ճժդ, ՄԻԵ-ՅԼԸ)։ Թղ. 138ա. «Թ. Կանոնք սրբոյն Գրիգորի առաքելոյ Հայոց. Գլուխս Լ» (ա-լ), ՅԽ16. Թղ. 139ա. «Կանոնք Աթանասի. Գըլուխք Ձէ» ցանկ։ Թղ. 140ա. «Ժ. Բան կանոնական. Գլուխ ՁԸ» (ա-ձը, ՅԿԹ-ՆՄԶ)։ 18. Թղ. 146ա. «ԺԱ. Երանելոյն Մակարայ սրբոյն քաղաքին Երուսաղեմի հայրապետին, կանոնական թուղթ ի հայս, վասն կանոնադրութեան կաթուղիկէ եկեղեցոյ, զոր չէ արժան ընդ սահման եւ ընդ հրամանել. Գլուխք Թ» (ա-թ, ՆԾԶ-ՆԿԴ)։ 19. Թղ. 148բ. «ԺԲ. Կոստանդինուպաւլսի ժողովոյն եւ կանոնի. Գլուխք Գ» (ա-դ. ՆԿԵ-ՆԿէ)։ 20. Թղ. 149ա. «ԺԳ. Սահմանք կանոնադրութեան երանելոյն Գրիգորի Աստուածաբանի Ազիազու եպիսկոպոսի, յաղագս ուղ(ղ)ափառութեան հաւատոյ եւ ապաշխարուջկոն յանցաւորաց. Գլուխք է» (ա-լ, ՆԵԸ21. Թղ. 152ա. «Կանոնք Բարսեղի առ Ակիլիքոս. Գլուխք ԾԱ» ցանկ։ Թղ. 152բ. «ԺԴ. Գիր կանոնական մեծի եւ գիտնականի Բարսեղի առ սուրբն Ակիղիքոս» (ա-ծ, ՆՂԷ-ՇԽԷ)։ 22. Թղ. 157ա. «ԺԵ. Գիր կանոնական սրբոյն Բարսեղի առ քահանայ մեծ Դէոդորոս յԱնտիոքայ, վասն ամենեւին հեռանալոյ ըզազգային չառնել բան» (ծա, ՇԽԸ)։ 23. Թղ. 157բ. «Բարսեղի գիր կանոնական վասն պէսպէս եւ բիւրապատիկ ախտից. Գլուխս ՄՀԲ» (ա-մհբ, ՇԽԹ-ՊԻԸ)։ 24. Թղ. 171ա. «Կանոնք Ներսէսի կաթողիկոսի եւ Ներշապհոյ մամիկոնէից եպիսկոպոսի» ցանկ։ Անդ. «Այս կանոնք եդան յաւուրս Ներսէսի կաթողիկոսի եւ Ներշապհոյ Մամիկոնէից եպիսկոպոսին» (ա-լզ, ՊԻԹ-ՊԿԵ)։ 25. Թղ. 173բ. «Կեսարեա կանոնք. Գլուխըք տասն» ցանկ։ Թղ. 174ա. «Որք ժողովեալ ի Կեսարիայ եպիսկոպոսք Ի, վասն ինչ անօրէնութեան կանանց սահմանեցին կանոնս. Գլուխս Ժ» (ա-ժ, ՊեՉ-ՊՀԵ)։ 26. Թղ. 175ա. «Նէոյկեսարեայ կանոնիս. Գլուխ Ի» ցանկ։ Թղ. 175բ. «Ի. Այս կանոնք յետոյ եդան որք յԱնկիւրիայ կամ ի Կեսարիեան...» (ա-ի, ՊՀԶ-ՊՂԵ)։ 27. Թղ. 177ա. «Կանոնք Գանգրեայ. Գլուխք ԻԴ» ցանկ։ Թղ. 177բ. «ԻԱ. Գանգրեայ կանոնիս. Գլուխք ԻԳ» (ա-իգ, ՊՂԶ-ԶԺԹ)։ 28. Թղ. 179ա. «Անդիոքայ կանոնիս. Գլուխք ԻԵ» ցանկ։ Թղ. 179բ. «ԻԲ. Յետ բազում ժամանակաց անցանելոյ դարձեալ բորբոքեցաւ աղանդըն Արտեմոնայ...» (ա-իե, ՋԺԹ-ՋԽԳ)։ 29. Թղ. 183ա. «Խոստովանութիւն ժողովոյն Անտիոքայ. Գլուխք ԻԳ» (ա-իգ)։ 30. Թղ. 184բ. «Լաւոդիկեայ կանոնիս. Գլուխք ԾԵ» ցանկ։ Թղ. 185ա. «ԻԴ. Սահմանեցին կանոնս ԾԵ» (ա-ծե, ՋԽԵ-ՋՂԹ)։ 31. Թղ. 187ա. «Սարդիկայ կանոնիս. Գլուխք ԻԱ» ցանկ։ Անդ. «ԻԵ. Կանոնք Սարդիկայ որք ժողովեցան. Գլուխք ԻԱ» (ա-իա, Ռ-ՌԻ)։ 32. Թղ. 191բ. «ԻԶ. Կանոնական գիր Տեառն Եպիփանու ասացեալ» (ա- ՌԻԱ-ՌԻԵ)։ 33. Թղ. 191բ. «Իէ. Եղիշէի կանոնք» (ա. 34. Թղ. 191բ. «Կանոնք ժողովոյն որ յԵփեսոս. Գլուխք Զ» ցանկ։ Թղ. 192ա. «ԻԸ. Սահմանելով կանոնք. Գլուխք Զ» (ա-զ, ՌԻԷ-ՌԼԲ)։ 35. Թղ. 192բ. «(ԻԹ). Կանոնք Կիւ(ը)լ ժղլեքսանդրաոյ. Գլուխք Ե» (ա-ե, ՌԼԳ36. Թղ. 192բ. «Կանոնք սրբոյն Սահակայ հայրապետին. Գլուխք ԾԵ» ցանկ։ Թղ. 193բ. «Լ. Կանոնք սրբոյն Սահակայ, յաղագս քորեպիսկոպոսաց թէ որպէս պարտ է զկանոնական զկարգն հաստատուն պահել յեկեղեցի» (ա-խթ, ՌԼԸ-ՌՁԶ)։ 37. Թղ. 201բ. «Նորին թէ որպէս պարտ է եպիսկոպոսաց պաշտել զգանձ եկեղեցոյ կամ հորց, որպէս մատակարարեալ» (օ-ծե, ՌՁէԹղ. 203բ. «Սրբոյն Սահակայ Հայոց Կաթողիկոսի գիր աւանդութեան յաղագս կարգի սրբոյ եկեղեցոյ եւ պտղոյն ժողովրդականաց ընծայել ի տան Աստուծոյ» (ծզ, ՌՂԳ)։ 38. Թղ. 204բ. «Հայոց կանոնիս. Գլուխ Ի» ցանկ։ Թղ. 205ա. «Եդեալ միաբանութեամբ աւագ Հայոց յեւթներրորդ ամի վախճանելոյն սրբոյն Սահակայ կանոնքս» (ա-ի, ՌՂԴՌՃԺԳ)։ 39. Թղ. 212ա. «Թուղթ Սեւանդեայ եպիսկոպոսին» ցանկ։ Թղ. 212բ. «Ի թղթէ աստի ապաշխարութեան բանք ժԳ» (ա-ժգ, ՌՃԺԴ-ՌՃԻ)։ 40. Թղ. 213ա. «Կանոնք երկրորդ Անդիոքայ. Գլուխս Լէ» (ՌԺԻԱ-ՌՃԼԴ)։ 41. Թղ. 214բ. «Յոհաննու Մանդակունոյ Հայոց Կաթողիկոսի. Գլուխ ԼԸ» (ա-թ) ցանկ։ Թղ. 215ա. «Զմեծ եւ զանբաւ զբարերար եւ զմարդասէր տեառնէն պարտիմք գոհանալ հանապազ, որ արար զմեզ մտաւոր, բանաւոր եւ հոգեւոր, եւ ետ մեզ ճանաչել զանուն իւր սուրբ, եւ ասէ Ես ընդ ձեց եմ յաւիտեանս ժամանակաց» (ՌՃԼԶ-ՌՃԽԱ)։ 42. Թղ. 216ա. «Կանոնք Քերթողահօրն բան հարցողաց. Գլուխք ԺԵ» (ա-ժե, ՌՃԽԱՌՃԾԵ)։ 43. Թղ. 217ա. «Խրատք կանոնականք ի Մովսէսէ վարդապետէ Ըզընկացոյ ասացեալ եւ գրեալ եւ առաքեալ ամենայն եկեղեցեաց. Ի դամբարանէ սրբոյ Լուսաւորչիս եւ ի վարդապետէ Մովսէսէ եւ որ զմեաւքն են վարդապետք եւ եղբարք, աստուածային սիրովն աւրհնութիւն եւ պահպանութիւն...»։ 44. Թղ. 220ա. «Յանկ կանոն գրոց Դաւթի քահանային» (ա-ղը) ցանկ։ Թղ. 220բ. «Նախադրութիւն կանոն գրոց. Ի սրբազան խորհրդածութենէ ի հոգւոյն նախատեսութեանց տեսեալ երկիւղական զօրութիւն եւ ըստ յառաջադրութեան իմաստից ի սուրբ ոգի քո կցեալ երկիւղ Աստուծոյ...»։ Թղ. 221ա. «Հարցումն պէսպէս խոստովանութեան բանից եւ պատահմանց եկելոց ի զգուշութիւն, զոր հարցեալ համբակ քահանայ, որոյ անուն Արքայութիւն կոչի, զքահանայ ոմն Դաւիթ գիտնական հարց թէ զինչ որ յարարածոցս Աստուծոյ՝ ոմանք սուրբ կոչեցան եւ ոմանք անսուրբ» (ա-ղը)։ - Վերջ թղ. 252բ։

Content