1007

ԿԱՆՈՆԱԳԻՐՔ ԺԵ

ԺԶ դար - ԺԶ դար

ID

Number

1007

Old record number

583

Title

ԿԱՆՈՆԱԳԻՐՔ ԺԵ

Start date

ԺԶ դար

End date

ԺԶ դար

Date details

Copy place

Reference

Type

Number of pages

219

Dimension

15x21,5

Layout

երկսիւն, իւրաքանչիւրը 4,6x15,5։

Writing details

թղ. 15-180՝ բոլորգիր, մնացածը նոտր։

Codicology

սկիզբը ունի 12 թուղթ, ապա Ա-ԺԸx12։

Principal subject

Subject details

թուղթ։

Number of lines

29։

Binding

դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, դռնակով, աստառը մութ կապոյտ թաւշանման. կորսուած են երկու փականքները։

State of preservation

շատ լաւ։

Copyist

Տէր Աւետիս, որ գրած է թղ. 15-120. սա հնագոյն մասն է եւ գրուած ըլլալու է ԺԶ դարուն։ Ձեռագիրս ունի ուրիշ երեք անծանօթ գրիչներ եւս, այն է՝ թղ. 3-14՝ որ անվարժ նոտր գրչութիւն է. թղ. 121-180՝ բոլորգրով ամբողջացուցած է հին բնագիրը, եւ թղ. 181-218՝ որ վերջին նորոգողին կողմէ աւելցուած է՝ նոտր գրչութեամբ, տարբեր երկրորդ գրիչէն։

Owner

եւ այլ ծանօթութիւններ կը պակսին։

Commanditaire

Illuminator

Binder

Parchment flyleaf

չունի։

Lettrines

հնագոյն մասը չունի, իսկ նորոգուած թուղթերուն վրայ՝ միագոյն եւ հանգուցագիր։

Initials

կարմիր։

Marginal illuminations

Images

եւ այլ զարդեր չունի։

Canon tables 1

Canon tables 2

Title text

Blank pages

1ա-2բ, 14բ, 181բ-183բ, 196ա, 213ա-214բ, 218ա-219բ։

Colophon

Բնագրին գրչութեամբ. Թղ. 75ա. «Տէր Աստուած թողցէ զանցէ զ(յ)անցանս Տէր Աւետիսիս եւ ծնողաց մերոց եւ զարմից եւ զօակաց. ամէն»։

Informations

ունեցած ենք 1791էն Բովանդակութիւն. 1. Թղ. 3ա-14ա. «Ցանկ գլխոց կանոնաց թուով իւրեանց»։ Ունի ցանկը բովանդակ Կանոնագրքին, որու կը յաջորդէ նիւթերու ցանկը։ 2. Թղ. 15ա. «Վասն առաքելական կաՈդկիս, վարդապետութիւն առաքելոցն» (Ա3. Թղ. 26ա. «Երկրորդ առաքելական գլուխք եւ կանոնք ՁԵ» ցանկ։ Թղ. 27բ. «Բ. Սահմանք եւ կանոնք սուրբ առաքելոց ի ձեռն Կղեմայ առաքեալ հեթանոսաց. Երկրորդ առաքելականք» (ա-ձե, ԼԶ-ՃԺԹ)։ 4. Թղ. 33ա. «Գ. Սահմանք կանոնաց սուրբ առաքելոյն Թաթէոսի ի քաղաքն Ուոեայ, ի լուսաւորելն զնոսա» (ա-լգ, ՃԻ 5. Թղ. 36բ. «Դ. Կանոնք տեառն Փիլիպոսի առաքելոյ» (ՃՄԳ-ոկ)։ 6. Թղ. 37բ. «Կանոնք հարանցն հետեւողաց յետ առաքելոցն» ցանկ։ Թղ. 38ա. «Գլուխ կանոնիս հարցն. ԻԴ» (ա-իէ, ՃԿԱ-ՃՁԴ)։ 7. Թղ. 40ա. «Անկիւրիայ կանոնիս. Գլուխս Ի» (ա-ի, ՃՁԵ-ՄԴ)։ 8. Թղ. 43բ. «Դնի կանոն Նիկիականք. Գլուխ Ի» ցանկ։ Թղ. 44ա. «Է. Սահմանք եւ կանոնք որ եդան ի սուրբ կաթողիկէ եկեղեցւոջ ի մեծ ժողովն Նիկիայ...» (ա-իա, ՄԵ-ՄԻԴ)։ 9. Թղ. 47բ. «Կոստանդիանոսի թագաւորի առ եպիսկոպոսս եւ առաքել. Զի չարեաց եւ ամբարիշտաց լծակից եղեւ Արիոս...»։ 10. Թղ. 48ա. «Կանոնք երկրորդ Նիկիականք որ եդին ՅժԸ եպիսկոպոսքն կրկնաբանելով կարճ ի կարճոյ» (ՄԻԴ-Յ1Ը)։ 11. Թղ. 51բ. «Թ. Կանոնք սրբոյն Գրիչգրի առաքելոյ Հայոց. Լ Գլուխ» (ա-լ, ՅԼԹ12. Թղ. 52բ. «Ժ. Կանոնք Աթանասի. Գլուխք Ձէ» ցանկ։ Թղ. 54ա. «Բան կանոնական. Գլուխ ՁԸ» (ա-ձը, ՅԿԹ-ՆԾԶ)։ 13. Թղ. 61բ. «ԺԱ. Երանելոյն Սահակայ (իմա՛ Մակարայ) սրբոյ քաղաքին Երուսաղեմի հայրապետին, կանոնական թուխթ ի հայս, վասն նախադրութեան կաթողիկէ եկեղեցոյ կարգաց, զոր չէ արժան ընդ սահման եւ ընդ հրաման անցել. Գլուխք Թ» (ա-թ, ՆԾԷ-ՆԿԵ)։ 14. Թղ. 64բ. «ԺԲ. Կոստանդինուպաւլսի ժողովուն եւ կանոնի. Գլուխք Գ»։ 15. Թղ. 65ա. «ԺԳ, Սահմանք կանոնադրութեան երանելոյն Գրիգորի Աստուածաբանի Ազիազու եպիսկոպոսի, յաղագս ուղ(ղ)ափառութեան հօատոյ եւ ապաշխարութեան անցաւորաց. Գլուխք Լ» (ՆԵՐ-ՆՂէ)։ 16. Թղ. 69ա. «ԺԴ. Կանոնք Բարսեղի առ Ակիղիքոս. Գլուխք ԾԱ» ցանկ։ Թղ. 69բ. «Գիր կանոնական մեծի եւ գիտնականի եպիսկոպոսայպետի Բարսեղի առ սուրբն Ակիղիքոս» (ՆՂք-ՇԽէ)։ 17. Թղ. 75ա. «Գիր կանոնական սրբոյն Բարսեղի առ քահանայ մեծ Դիոդորոսի յԱնդիոքայ, վասն ամենեւին հեռանալոյ եւ զազգային չառնել» (ՇԽԸ)։ 18. Թղ. 76ա. «ԺԶ. Բարսեղի գիր կանոնական վասն պէսպէս եւ բիւրապատիկ ախտից. Գլուխ ՄՀԲ» (ա-մհբ, ՇԽԹ-ՊԻ)։ 19. Թղ. 92բ. «ԺԷ. Կանոն Տեառն Եփրեմի արդիւնակատար կրաւնաւորի, զոր ուսուցանէր յանապատն, ի Կուսութեան ճառէն» (ա-ր, ՊԻԱ-ՊԻԸ)։ 20. Թղ. 93բ. «ԺԸ. Կանոնք Ներսէսի կաթողիկոսի եւ Ներշապհոյ մամիկոնէից եպիսկոպոսի» ցանկ։ Թղ. 94ա. «Այս կանոնքս եդան յաւուր Ներսէսի կաթողիկոսի եւ Ներշապհոյ Մամիկոնէից եպիսկոպոսի» (ա-լզ, ՊԻԹ-ՊԿԶ)։ 21. Թղ. 97ա. «ԺԹ. Կեսարեա կանոնի. Գլուխք Ժ» ցանկ։ Թղ. 97բ. «Որք ժողովեալ ի Կեսարիայ եպիսկոպոսք Ի, վասն ինչ անօրէնութեանց (կա)նանց սահմանեցին կանոն. Գլուխս Ժ. (ա-ժ, ՊԿԶ-ՊՀԵ)։ 22. Թղ. 99բ. «Ի. Նէոյկեսարեայ կանոնիս. Գլուխք Ի» ցանկ։ Անդ. «Այս կանոնք յետոյ եդան քան որ յԱնկիւրիայ կամ ի Կեսարիեան...» (ա-ի, ՊՀԶ-ՊՂԵ)։ 23. Թղ. 101բ. «ԻԱ. Կանոնք Գանգրա(յ). Գլուխք ԻԴ» ցանկ։ Թղ. 177բ. «Գանգրեայ կանոնիս. Գլուխք ԻԳ» (ա-իգ, ՊՂԶ-ՋԺԸ)։ 24. Թղ. 104բ. «ԻԲ. Անտիոքայ կանոնիս. Գլուխք ԻԵ» (ա-իե. ԶԺԹ-ՋԽԳ)։ Թղ. 183ա. «ԻԳ. Խոստովանութիւն ժողովոյն Անտիոքայ»։ 25. Թղ. 111բ. «ԻԴ. Ղաւոդիկեայ կանոնիս. Գլուխ ԾԵ» ցանկ։ Թղ. 112բ. «Ղաւոդիկայ սահմանեցին կանոնս ԾԵ» (ա-ծե, ՋԽԵ-ՋՂԹ)։ 26. Թղ. 115բ. «Սարդիկեայ կանոնիս. Գլուխք ԻԱ» ցանկ։ Թղ. 116ա. «ԻԵ. Կանոն Սարդիկա(յ) որ ժողովեցան. Գլուխք ԻԱ» (ա-իա, Ռ-ՌԻ)։ ժԹ կանոնէն սկսեալ՝ կը դադրի հնագոյն բնագիրը եւ նոր բոլորգրով կը շարունակուի նորոգողի մը կողմէ։ 27. Թղ. 121բ. «ԻԶ. Կանոն Տեառն Եպիփանու» (ա-ե, ՌԻԱ-ՌԻԵ)։ 28. Թղ. 122ա. «Եղիշէի վարդապետի (կանոնք)» (ա, ՌԻԶ)։ 29. Թղ. 122ա. «Կանոն Եփեսոսի սուրբ ժողովոյն» ցանկ։ Թղ. 122բ. «Սահմանք կանոնս եւ Գլուխ Զ» (ա-զ, ՌԻէ-ՌԼԲ)։ 30. Թղ. 123բ. «Կանոնք Կիւրղի Աղեքսանդրացոյ» (ա-ե, ՌԼԳ-ՌԼէ)։ 31. Թղ. 124ա. «Կանոնք սրբոյն Սահակայ հայրապետի» ցանկ։ Թղ. 124բ. «Կանոնք սրբոյն Սահակայ, յաղագս քորեպիսկոպոսաց թէ որպէս պարտ է զկանոնական զկարգն հաստատուն պահել յեկեղեցիս Աստուծոյ» (ա-լե, ՌԼԸ-ՌՀԲ)։ Թղ. 129ա. «Նորին սրբոյն Սահակայ թէ յորպէս սահմանեցաւ կարգ ուխտի եւ որոշումն վանականաց, բան երկրորդ» (լզ-խդ, ՌՀԳ-ՌԶԱ)։ Թղ. 133ա. «Նորին թէ որպէս պարտ է եպիսկոպոսաց ունել զընտանիս սուրբ եկեղեցո(յ)» (խե-խթ, ՌՁԲ-ՌՁԶ)։ Թղ. 135ա. «Նորին թէ որպէս պարտ է եպիսկոպոսաց պաշտել զգանձ եկեղեցոյ կամ որոց որպէս մատակարարեալ» (ծ-ծե)։ Թղ. 137ա. «Նորին սրբոյն Սահակայ Հայոց Կաթողիկոսի գիր աւանդութեան յաղագս կարգի եկեղեցոյն եւ ժողովրդականաց ընծայելով ի տան Աստուծոյ. Գլուխ ԼԲ»։ 32. Թղ. 139ա. «Հայոց կաթողիկոսի (իմա՛ Կանոնի). Գլուխ Ի» ցանկ։ Անդ. «Եդեալ միաբանութեամբ աւագ Հայոց եօթներորդ ամի վաղճանելոյն Սահակայ կարգեցաւ կանոնքս» (ա-ի, ՌՂԴՌՃԺԱ)։ 33. Թղ. 145ա. «Թուխթ Սեւատեայ եպիսկոպոսի» ցանկ։ Թղ. 145բ. «Բանք Սեւատեայ եպիսկոպոսի ի թղթի աստ վասն ապաշխարութեան եւ փրկութեան» (ա-ժգ, ՌՃԺԳ-ՌՃԻԶ)։ 34. Թղ. 146բ. «Կանոնք երկրորդ Անտիոքայ. ԼԷ» (ՌԺԻԷ-ՌՃԼԵ)։ 35. Թղ. 148ա. «Յոհաննու Մանդակունեցուն Հայոց Կաթողիկոսի. Գլուխ ԼԸ» (աթ) ցանկ։ Թղ. 148բ. «Զմեծ եւ զանբաւ զբարերար եւ զմարդասէր տեառնէն պարտիմք գոհանալ հանապազ, որ արար զմեզ մտաւորս եւ զբանօոր հոգեւոր, եւ ետ մեզ ճանաչել զանուն իւր սուրբ, եւ ասէ Ես ընդ ձեզ եմ յաւիտեանս ժամանակաց» (ՌՃԼԶ-ՌՃԽԱ)։ 36. Թղ. 150ա. «Կանոնք նորին տեառն Յոհաննու Մանդակունեցոյ Հայոց Կաթուղիկոսի, աշակերտին մեծին սրբոյն Սահակայ հայրապետի»։ 37. Թղ. 150բ. «Կանոնք Աբրահամու Մամիկոնէից եպիսկոպոսի առ Վաչագան Աղուանից արքային» (ա-գ, ՌՃԽԵ-ՌՃԽէ)։ 38. Թղ. 151բ. «Հարցմունք կանոնականք Սահակայ Հայոց Կաթողիկոսի» ցանկ։ Թղ. 152ա. «Հարցմունք կանոնականք Յովանու Սիւնականի քաղաքացի եւ առընթերագրեալ պատասխանին մին Սահակայ Հայոց Կաթողիկոսի եւ նորին աթոռակցաց եպիսկոպոսաց բազմաց. Գլուխ ԺԴ» (ա-ժդ, ՌՃԽԸՌՃԿԲ)։ 39. Թղ. 153ա. «Կանոնք տեառն Յովանիսի Իմաստասիրի Հայոց սուրբ Կաթողիկոսի» (աւլե) ցանկ։ 40. Թղ. 153բ. «Կանոն Յովանիսի Հայոց Կաթողիկոսի» (ա-իգ, ՌՃԿԳ-ՌոՂԳ)։ 41. Թղ. 157բ. «Կանոնք Սիոնի Հայոց Կաթողիկոսի. Գլուխք ԻԲ» (ա-իե, ՌՃՂԵՌՄԺԸ)։ 42. Թղ. 161ա. «Սահմանադրութիւն կանոնի Վաչագայ աղւանից արքայի եդեալ որ Աղուանս եղեւ» (ա-իա, ՌՄԺԹ-ՌՄԼԸ)։ 43. Թղ. 163ա. «ԼԹ. Կանովն Դու(նի) եւ սուրբ ժողովոյն, զոր յամին չորրորդի եւ Կոստանդիանոսի կայսերի բարեպաշտ թագաւորի Հռոմայ, այս է գիր հաստատութեան գրեցաւ ուղիղ կարգաց եւ կանոնաց սուրբ եկեղեցոյ եւ առաջնորդաց, հրամանաւ երանելոյն Կաթողիկոսի Հայոց Ներսէսի Շինողի եւ այլոց եպիսկոպոսաց, որոց անուանքն դրոշմեալ կան գրով ի կատարման կանոնաց» (ա-ժբ, ՌՄԼԹ-ՌՄԽԹ)։ 44. Թղ. 165բ. «Կանոն սրբոյն Եղիշէի ի կանոնական գրոց գլուխ ա. վասն դիւահարաց եթէ պարտ իցէ օրէնս տալ կամ երեխայից կնիք մինչդեռ դեւն ի նմա իցէ» (ՌՄԾ)։ 45. Թղ. 170բ. «Յետ մատենի ժամանակադրութեան թագաւորաց տերանց աշխար հիս արանց Արշակունեաց. Կամիմ յիշատակել եւ զամս Հայաստանեաց քահանայապետաց սրբոցն արանցն Աստուծոյ, եթէ ոյք եւ ուստի եւ կամ որչափ ամս աթոռակալեցին...»։ 46. Թղ. 172բ. «Ի սրբոյն Գրիգորի Բագրեւան եւ Արշակունիք միտ եպիսկոպոսք վիճակ կարգեալ էին մինչեւ ցվախճան եթող հօրն երանելոյն Մովսէսի եպիսկոպոսոյ ըզտոցլ (?) Արշակունեաց տանէն կամ սարկաւագաց նախ եկաց եպիսկոպոս. Կենդակ ամս խզ., Յոհան յամս ժա...»։ 47. Թղ. 173բ. «Թուխ(թ) զոր առաքեաց Յակոբոս եպիսկոպոս Երուսաղեմի առ Կոդրատոս, զի ցուցցէ նմա թէ զինչ ետ Սիբերիոս կայսր վասն հրէիցն որ խաչ հանին զՔրիստոս»։ 48. Թղ. 174բ. «Գիր կանոնական սրբոյն (Եպիփանու)» (ՌՄԾԵ-ՌՄԾԷ)։ 49. Թղ. 178ա. «Մեծին Ագադանգեղոսի բանին որ զԿայենէ» (ա, ՌՄԾԸ)։ 50. Թղ. 178բ. «Երանելոյն Մեսրոպայ հայոց վարդապետի ասացեալ. Բարիոք ողբայր ոմն ի սրբոցն, գիտացէք ասէ ով սիրելիք, զի թէպէտեւ բեւեռեաց տէրն...»։ 51. Թղ. 179ա. «Յոհանիսի Իմաստասիրի Հայոց Կաթողիկոսին Յիշատակարան. Լուսայշաւիղ ճանապարհ առ Աստուած հնազանդութիւն ընթհանուր հաւատացելոց Քրիստոսի...»։ 52. Թղ. 180ա. «Աւանդութիւն հրէիցն վասն ողորմութեան. Էր ոմն մեծատուն յիսրայէլի որ մոռացեալ էը զյոյսն որ առ Աստուած...»։ Այս գրութեան կէսին կ'աւարտի հին բնագիրը եւ կը շարունակուի նոտր գրչութեամբ՝ նորոգողին կողմէ։ 53. Թղ. 184ա. «(Յակոբայ Ղրիմեցւոյ, Վասն աստիճանաց ազգականութեան). «Գիտելի է ազգականութեան տարորոշեն անձանց եւ ոչ անհատին...»։ 54. Թղ. 193բ. «Ներսէսի Հայոց Կաթողիկոսի. Ընթեռնլով իմ զխրատ աստիճանաց ազգականութեան...»։ 55. Թղ. 196բ. «(Բան վասն տարեմտին եւ զանգակին). ... Զայս եւ մեք ունիմք այսմ զգալապէս եւ խորհրդապէս օրէնք աւանդեալ ի հարցն մերոց յամենայն ամի զտարեմուտս եւ զտօնս ցնծութեամբ եւ ուրախութեամբ կատարել համաձայնութեամբ միմեանց...»։ Սկիզբը թերի գրութիւն մըն է, որով անխորագիր։ Սիջանկեալ կը շարունակէ. Թղ. 198բ. «(Ի)սկ վասն աւուրս խորհըրդոց որ կոչեմք տարեմուտ եւ տարեկան եւ ուրախանամք մարմնով եւ միմեանց պարգեւք եւ նուէրք մատուցանեմք...» (ա-ժ)։ Թղ. 200բ. «Այլ եւ ոչ է առանց խորհրդոյ որ հասեալ է տօմարիս որ առ մեզ այժմ ի ձմերան եղանակս կատարեմք զտարեմուտս մեր. նախ զի...» (ա-ե)։ Թղ. 202բ. «Իսկ տարի կոչի վասն գ. պատճառի. նախ զի արեւն տանի զերկոտասան կենդանակերպսն եւ վճարէ...»։ 56. Թղ. 203բ. «(Ե)ռամեծի Յոհաննու Որոտնեցոյ ի բանն աւետարանչին որ ասէ. Յամսեանն վեցերորդի...» 57. Թղ. 205ա. «Գրիգորի եռամեծի քաջ հռետորի ասացեալ քարոզ ծննդեան ի բանըն որ ասէ. (Ա)ռաքեաց զբան իւր եւ բժըշկեաց...»։ 58. Թղ. 212ա. «Նորին քարոզ ծնընդեան ի բանն որ ասէ. (Տէր) ասաց զիս որդի իմ ես դու...»։ - Վերջ թղ. 212բ. կը մնայ կիսատ։ 59. Թղ. 215ա. «Նորին դարձեալ քարոզ Հինգշաբաթի աւուրն, յաղագս հաղորդութեան, ի բանն. (Ք)անիցս անգամ ուտիցէք ի հացէս՝ զմահ տեառն պատմեցէք...»։ 60. Թղ. 219ա. «(Ք)արոզ վասն աղօթից ի բանն Ղուկասու. Յամենայն ժամ պարտ է յաղօթս կալ եւ ոչ ձանձրանալ...»։ 61. Թղ. 223ա. «Եւ զի յայսմ վայրի հանգըստեան է կարգն, վասն որոյ ննջեցելոց քարոզեմք. Նորին վասն ոգեվարին ի բանն առաքելոյն. Արդ առէք զսպառազինութիւն Աստուծոյ զի կարող լինիցիք դիմի հարկանել չարին յաւուրն չարութեան»։ - Վերջ թղ. 217բ. «Զի ի խստութենէ ցաւոցն շուտով արձակի հոգին եւ ի թուլութենէ յուշ (ոյ), զոր օրինակ այն որ մեծ հարուած խոցի» կը մնայ կիսատ։

Content