8791244գրիչը 202 տառերը իրարու մէջ հիւսելով կը ներկայացնէ թուականը, որ է 1307։
բոլորգիր։
սկիզբը ունի 12 թղ., ապա՝ Ա-ԽԱx8 (ԽԱ՝ 11 թղ., ԽԲ-ԽԴ՝ 10 թղ., ԽԵ՝ 12 թղ.), կը յաւելու 2 թուղթ եւս։
թուղթ բամպակեայ դեղնորակ։
ստացած է ի Ս. Ղազար, դեղին կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ։
շատ գործածուածէ վնասուած է, իսկ թղ. 305-330 ջուրի հանդիպած ըլլալով՝ կազմի կողմէն մեծապէս կրած է եւ մասամբ բնագիրը ջնջուած։ Թանաքը շատ տեղ գունաթափ է։ Ձեռագրիս առաջին 12 թուղթերը եւ վերջին 2 թուղթերը՝ այլ Ձեռագրէ մը հոս փոխադրուած են։
կը յիշուի իբր «վերջին ստացող»՝ Ղազար քահանայ, որ հաւանաբար ըլլայ առաջին ստացողը, քանի գրութեան ոնը նման է Ձեռագրին գրչութեան։ Յաջորդաբար, 1670ին, Ղազարի անունին վրայ գրուած է «Մարտիրոս» (տե՛ս յիշատակարան)։
սկիզբն ու վերջը մէկական, միջին երկաթագրով. առաջինը երկսիւն, թէեւ լայնօրէն կտրուած երկու լուսանցքներէն եւ մնացած է սակաւ գրութիւն, որ կը բովանդակէ Յովե. Ժ. 14-5, 15-8, եւ 19-23, 24-6. իսկ ետեւի կողմը կարուած է կողմնակի դիրքով, որով ամբողջ կը տեսնուին երկու սիւները, թեթեւ կերպով կտրուած լուսանցքներէն. բովանդակութիւնն է՝ Յովհ. Թ. 31-2, 35-6, եւ 23-4, 27-8։
չունի, սովորաբար մեծ երկարագիր է, կարսիր բանաքով։
կարմիր եւ սեւ։
եւ այլ զարդեր չունի։
կարմիր։
բնագրին գրչութեամբ. 1. Թղ. 243ա. «Ի ժամանակի յորում էր թուականս մեր ՉՄԶ (1307), ի պակասել արդարութեանց եւ ի բազմանալ անօրէնութեանց մերոց, առաւել բազմացաւ բարկու թիւն եւ սաստկացաւ չարութիւն ազգին նետողաց ի վերայ մեր սուտանուն (սուտանուն՝ բառը ջնջուած) ազգիս քրիստոնէից։ Քանզի ել տղայ հասակաւ այր մին ի Խորասանայ միականի, համանման նեռինն որ գալոցն է, անուն նորա Խարբանդա, որ թարգմանի իշու ծառա(յ), որդի, Արղունին, ըցդո(յ) Աբաղային, որդո(յ) Հուլայունին։ Սա բառնալ կամեցաւ զքրիստոնէութիւն յաշխարհէս հայոց եւ վրաց, զոր խափանեաց տէր, եւ ոչ կատարեցաւ չար խորհուրդ նորայ։ Յետո(յ) այլ բանս մտաւ ածեաց արբանեակն սատանայի, առաքեաց ընդ ամենայն երկիր իշխանութեան իւրոյ՝ դնել նշան խայտառակութեան քրիստոնէից եւ հարկ առնուլ ըստ մարդաթւի, Խ արծաթէ մինչ ի Ժ, ըստ կարի։ Յայս ի դառն ժամանակիս եղեւ աւարտումն սորա, ձեռամբ բազմեղկելի Եզեկիէլի, զոր աղաչեմ զընթերցողսդ ցաւակցաբար յիշել ի տէր»։ 2. Թղ. 161ա. Ծածկագրութիւն. «77։։. մI... III։.։. Ո7։։ #I։ մ. #։։։. 7I։ I։։. մո..» («շուն Մահմէտ»)։ 3. Թղ. 338բ. «Զանբաժս ի բարեաց եւ զանգեղջս ի չարեաց, զվերջին ստացողս ի հալալ արդեանց զՂազար (ջնջուած եւ գըրզՄարտիրոս) մեղապարտ քահանայ, եւ զծնողսն իմ եւ զամենայն արեան մերձաւորսն, եւ մանաւանդ զայնոսիկ որ կարէկից եւ օգնական եղեն ի գին գնոցս, աղաչեմ զհանդիպողքտ ի սմա եւ որք օքտիք ի սրմանէ, յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր եւ մեղաց թողութիւն հայցեցէք յԱստուծոյ. եւ Աստուած յիշէ զյիշողքտ եւ թողութիւն մեղաց շնորհէ ձեզ եւ մեզ եւ օրհնեսցէ աստ ի հանդերձելումն»։ «Թվն. ՌՃԺԹ (1670)»։ Յիշատակարանս գրուած է «Վերջին ըստացող»էն, որու գրչութիւնը ժԴ-ԺԵ դարու գրչութիւն է։ 1670ին՝ Մարտիրոս ոմն՝ Ղազար անունին վրայ գրած է իրը, եւ նոյն մեկոկով ստորեւ դրած է նտեւ եքքԹ թուա4. Թղ. 372բ. «Վայ ինձ ռ»։
«Յիշատակ է մատեանս Շոռոթեցի Պր. Ռափայէլին, զոր եբեր ի Վարատինու եղբայր նորա Հ. Սուքիաս Վրդ. ն մեր Աղամալեան, յամի 1781, ի Յունուարի»։ Բովանդակութիւն. Ա. Բանք ինչ բնազննական եւ թուաբանական, Բ. Յաղագս անկիւնաւոր թուոց, Գ. Դաւթի փիլիսոփայի՝ Յաղագս քերականին պատճառ, Դ. Հարցումն Եւսեբի Ժամանակագրի, Ե. Բանք ինչ ի Բնութեան գրոց, Զ. Թէ քանիցս խօսեցաւ Աստուած ընդ նախահարս, Է. Չափմունք ժամանակաց եւ կշռոց դրամոց., Ը. Յովհաննու քահանայի ժամանակագրութիւն, Թ. Տառք եւ բառք եբրայեցւոց, Ժ. Բառք գիրթողականք, ԺԱ. Բառք Փիլոնի առանձինն, ԺԲ. Մեկնութիւն բառից քերականին, ԺԳ. Բառք առանց բացատրութեան, ԺԻ. Հոլովք անուանց, ԺԵ. Հանդէս բանաստեղծաց, ԺԶ. Բառք Գաղիանոսի բժշկապետի, ԺԷ. Թարգմանութիւնք դեղոց, ԺԸ. Առոգանութիւնք, ԺԹ. Վարդան վրդ., Պատմագիրք, Ի. Վանական վրդ.ի համեմատութիւն հին կտակարանացն ի նորս, ԻԱ. Նորին Վանականի հարցմունք զանազանք, ԻԲ. Հարցումն Վաչագանայ իշխանի եւ պատասխանի Պետրոսի Սիւնեաց վերադիտողի, ԻԳ. Հարցումն Աթանասի եւ պատասխանի, ԻԴԻ. Սիխայէլի ասորւոյ ի վերայ ժողովոյն Քաղկեդոնի, ԻԵ. Գրիգոր Նիւսացի, Յաղագս բնութեան մարդոյ, ԻՉ. Վկայութիւնք մարգարէից վասն Քրիստոսի, ԻԷ. Ընթերցուած ի գիր անկելոցն, ԻԸ. Համամայ վարդապետի, Մեկն. Ով է դայի, ԻԹ. Վարդան վրդ., Մեկն. Երգ երգոցի (հատուածք). Ա. Բանք ինչ բնազննական եւ թուաբանական. 1. Թղ. 5ա. Միակ թուղթ մըն է, ուր կան երկրաչափական գծագրութիւններ, քանի մը բառ մեկնութեամբ, իսկ թղ. 5բ ունի 13 տող բացատրութիւն, որու սկիզբը եւ տողերու ներքին կողմերը անընթեռնլի են։ Կարելի է կարդալ. «...յին տարերքս, եւ մի ի նոցանէ շարախառնութիւն ... արուեստագործն արարչագործեաց, իբր զի տարերցս ի միմեանս...»։ Բ. Յաղագս անկիւնաւոր թուոց. 2. Թղ. 6ա-7բ. Աղիւսակներ են, կազմուած հայկական այբուբենով, լուսանցքներուն վրայ գրուած՝ «Երկանկիւնի», «Քառանկիւնի», «Հնգանկիւնի», «Ութանկիւնի է», «Իննանկիւնի է», «ժ.անկիւնի», «Մետասան անկիւնի», «Բժ.ան անկիւնի»...։ Թղ. 7բ. Աղիւսակներուն ստորեւ. «Երիցըս չորք, հնգիցս կ, չորիցս ե, վեցիցս ճի, հնգիցս զ, եւթնիցս մժ, վեցիցս է, ութիցս յլզ, անկիւնաւոր թուոցս վախճան է. երրեակն է համար, իսկ այլքդ աւելորդ գրեցաք վասն կրթութեան մանկանց եւ վարժմանց, որք արուեստիւ վարեսցին»։ Գ. Դաւթի փիլիսոփայի՝ Յաղագս քերականին պատճառ. 3. Թղ. 7բ. «Յաղագս քերականին պատճառ, Դաւթի փիլիսոփայի ասացեալ. Քերականութեան արուեստ յարտաքնոցն է, վասընզի եւ նոքա մեծաւ ջանիւ ինքնին առին զ(ը)նտրութիւն ձայնից եւ բա(յ)ից եւ բառից եւ կոկորդիւ խաւսից»։ Դ. Հարցումն Եւսեբի ժամանակագրի. 4. Թղ. 8բ. «Հարցումն Եւսեբի Ժ(ամանակագրի) առ Անատոլիս եպիսկոպոս. Ուր ագանի արեգակն ցայգ. Պատ(ասխանի). յայնկոյս հիւսիսական լերանցն, յորում տիւ լինի զամենայն գիշեր։ Հարց(ումն). Ընդէր պատուեն իսմայէլացիքն զուրբաթն. Պատ(ասխանի). Զի ի նմայ ստեղծաւ մարդն առաջին։ Հարց(ումն). ...»։ Ե. Բանք ինչ ի Բնութեան գրոց. 5. Թղ. 9ա. «Ի բնութեան գրոց. Որպէս մարդոյ կամ մարդ, զոր ոչ է արժան գործել մարդոյ. եռակի տարորոշ, երկայն եւ լայն եւ խոր, եւ հոգին թափանցանց, անասնոցն խառնումն չորս տարերց եւ չորս ծայրք եւ մի գոյութիւն. իսկ մարդոյն բանականն պարզ տարրն որ չէ խառնուած չորս տարը եւ չորս որակ եւ մի բարեխառն»։ 6. Թղ. 9բ. «Ի Սահմանաց գրոցն. Զինչ է, անուամբ ճանաչի, որպիսի ինչ են՝ ոչ երեւի, յորժամ ասէ կենդանի՝ ոչ երեւի թէ որ է, մինչ ասէ մարդ է կամ ձի, նոյնպէս եւ փայտ մինչ ասի, տաւսախ է, պուրակք ծառք, նոյն եւ այս ժողովք բանից Աստուծով զարդարի։ Հոմանուն ասեն թէ յարանունք...»։ 7. Թղ. 10ա. «ՅԱրիստոտելէն. Այլ հետեւեալ լինի առաքինութիւնն, քաղցրութիւնն, հեզութիւնն, բարեմտութիւնն, յոյս բարի, յիշումն բարի, տակաւին եւս այսոքիկ ընդանեսէրն գոլ եւ բարեկամասէր եւ գեղեցկասէր, որք են ամենայն գովասանութեանց արժանացեալ. իսկ ընթանուր չարութեանն...»։ Զ. Թէ քանիցս խօսեցաւ Աստուած ընդ նախահարս. 8. Թղ. 11բ. «Խաւսեցաւ տէր ընդ Մովսէսի, խաւսեցաւ Աստուած ընդ Ադամայ եօթն եւ ընդ Կայենի չորս, ընդ Նոյի վեց, ընդ որդւոցն երկու (...) եւ բովանդակ ընդ ամենայնն գռմա»։ Անդ. «Թէ որպէս գրեցան թուղթ Պաւղոսի եւ կամ յորոց քաղաքաց. Հռոմա(յ)եցին ի Կորընթոսէ...» է. Չափմունք ժամանակաց եւ կշռոց դրամոց. 9. Թղ. 12ա. «Ինդիքտիոնն հնգետասան ամ է, որով վարին հոռոմք. բեսեքի (.. հինգ ամ է. իդոսն երեսուն ամ է. Վիմպիտդն եւ նահանջն մի է. Կաղանդն ամսամուտ կոչի։ Եւ կշռով ճիե լիտր է, եւ ճիե լիտըն ք, եւ եբրայեցիք քար կոչեն, եւ մնասն նոյն է. կենտարն ճ լիտր է...»։ ք. Յովհաննու քահանայի ժամանակագրութիւն. 10. Թղ. 12ա. «Յովհաննու քահանայի, Ոչ է մեզ գիտել զժամս եւ զժամանակս զոր հայր եդ յիւրում իշխանութեան. ուսաք ի գրոց ոչ եթէ երբ Աստուած զաշխարհ սկսաւ գործել, այլ զի արար ոչ յայնմանէ կամ անտի զթիւ ժամանակաց, այլ յորմէ ելին ի դրախտէն նախաստեղծքն, ապա ոչ ուրեմն զսկիզբն ժամանակացն մեր է գիտել, թէպէտեւ արուեստիւ դիպողագոյնս ինչ կանոնեմք»։ Անդ. «Նորին Յոհաննու. Եթէ կամիցիս յելանելոյն Ադամայ ի դրախտէն գիտել ըզժամանակն, կալ ըճղը. եւ զամսդ որ ի ծընընդենէն փրկչին մինչեւ ուր ես եւ մի՛ հաւատալ որոց ասեն զլինելութիւն աշխարհի գիտել զժամանակս...»։ Թ. Տառք եւ բառք եբրայեցւոց. 11. Թղ. 13ա. «Այս բառք եռահիւսական բաղաձայնք հոմանւանց բագձաձեալ, ամ(ենեւ)ին չոր միանգամ անւանք եբրայեցի յօրէնս եւ ի մարգարէ(ս) եւ ի նոր կատակարանս թարգմանեալ եւ մեկնեալ յեբրայեցւոց ի յոյն, ի յունէ ի յասորի եւ յասորոց ի հա(յ), կարգաւ ըստ նշանագրաց ալֆաբետից եբրայեցոցն, թէ ինչ միաբանութիւն անւանցըն ունիցին. Ալիֆ, ուսումն նշանագրաց։ Բեդ, բնակեա ի դմա։ Գամիղ, ծնունդ։ (... Շին, ատամունք։ Թաւ, կոչումն»։ 12. Անդ. «Բառք եբրայեցւոց. Ադամ, յերկրէ։ Աբել, տուեալ մարգարէութիւն։ Ադին, վայելեալ ի վկայութիւն (Ա-Ք)։ Քովթ, խոյակ։ Քերեթին եւ Օփելեթին, աղեղնաւորք եւ պարսաւորք ըստ եբրայեցոցն, եւ ըստ հայումս ռաքուբաք ըստ գեղջկացն ցուցեալ Ժ. Բառք գիրթողականք. 13. Թղ. 24բ. «Այս բառք են գիրթողականք վասն չափոյ հոմերական տաղիցն, վասնզի գիրթողական արհեստք չափաբերականք են եւ չափով վարին եւ են որ գեղջուկըք են որով ճարտասանքն վարին, զի յաճախապէս փոխաբերին սակս զարդու ճարտասանիցն եւ հարկ է յոգնահամար եղանիլ. Աստուած ի տեսումն ածող կամ երանգ լուսո(յ)։ Աստուածազան, Աստուածազարդ։ Աստուածարեալ, յԱստուած զօրանալ։ Աստուածահրաշ, Աստուածասքանչ կամ Աստուածահրահանգ։ Արփա եւ արփի, լոյս։ Արտաբերել, արտաքուստ բերել...» (Ա-Ք)։ - Վերջ թղ. 62ա. «Քերել, մաշել։ Քռատել եւ քօղել, պճնել։ Քստմնել, սոսկալ։ Քքել, թշնամանել։ Քուք, ռազակուռ, գանիչ»։ ԺԱ. Բառք Փիլոնի առանձինն. 14. Թղ. 52ա. «Բառք Փիլոնի առանձին. Անկւած...։ Ապարումն...։ Արտախուրակ...։ Արոյր...»։ - Վերջ թղ. 65բ. «Քեքեւել...։ Քորեբ...։ Քայլն զ ոտն...։ Քայլ ասպարէզն...»։ ԺՔԲ. Մեկնութիւն բառից քերականին. 15. Թղ. 65բ. «Մեկնութիւն բառից քերականին. Վերծանութիւն, ընթերցողութիւն։ Ներկուռ, կիրթ։ Առոգանութիւն, առասացութիւն։ Լստներգոյս, ըստ ի ներքս գոլոյս։ Առձեռն, ձեռն ի ձեռն...»։ - Վերջ թղ. 68բ. «Տարորոշ, բաժանել։ Տրամադրել, փոփոխել։ Ենթ անգեալ, ի ներգոյ անգեալ»։ ԺԳ. Բառք առանց բացատրութեան. 16. Թղ. 69ա. «Անյայտին նիշ նիւթեղէն կոչմամբ, իբր ի սոցունց զնա յորմէ առկայացան կարեմք բագձաձել զոր ինչ ի տարրեղէնս սուրբս եւ հաճելիս պատկանաւորս եւ յարմարս մտաւորականաւ բըբաւ բոլորիւ բերեալ բարդեմք բեղնաւետողին եւ յարաբարդողին զբաւականդակ զէսս, յորոց առանց յոքունց ներհակաց գոյ ի յիմացւածս, յարակերտողն իբր իր եւ անուն, զոր ի ստորակայս ստիքիրոնիւս ցուցաք զքանիօնութիւն դրականացս շարագրիւ շարամանեալ, որ ունի թիւս տասանց հարիւրից եւ հազարաց եւ միակիւն դարձեալ անյայտիւ ուրոյն ի նոյնն. Աստուած, Աստուած։ Արարիչ, արդար։ Անմահ, ապաւէն։ Անարատ, արդարացուցիչ...» (Ա-Ք)։ - Վերջ թղ. 75ա. «Քառանկիւնի, Քաւչութիւն, Քահանայապետ, Քաւչապետ»։ ԺԴ. Հոլովք անուանց. 17. Թղ. 75բ. «Հոլովք անւանց. Աստուած, ուղղական։ Աստուծոյ, սեռական։ Աստուածում, տրական։ Աստուծով առաքական։ զԱստուած, հայցական։ Է Աստուած, հոշական»։ ԺԵ. Հանդէս բանաստեղծաց. 18. Թղ. 75բ. «Հանդէս բանաստեղծացն փաղանունաբար ստորոգիլ նորավարժիցն սակս. Ա. Պարտ, պատշաճ, Ի դէպ, ի ճահ, Յանկ, նման։ Բարիոք, վայելուչ...։ Բ. Նմանութիւն, կերպարան։ Պատկեր, կնիք։ Տիպք, դէմ...։ Գ. Ապարանք, աշտարակք։ Կայանք, տեղիք...։ Դ. Լոյս, ճաճանչ։ Արեգակն, արեւ։ Օր, տիւ...։ Ե. Խաւար, մութ։ Մէգ, մառն։ Սռայլ, ստուերամած...» (ԱՃԽԱ)։ - Վերջ թղ. 85ա. «Պաշտօնեայ, դէտ։ ժառանգաւոր, կատարիչ։ Խորհրդածու եւ այլն, որով լնու եկեղեցի եւ խորհրդածու ի Քրիստոս, որ է օրհնեալ յաւիտեանս»։ ԺԶ. Բառք Գաղիանոսի բժշկապետի. 19. Թղ. 85ա. «Բառք Գաղիանոսի բրժշկապետի. Ախթար, վաղամեռուկ։ Ակիկահրա, բողկիտակ։ (...) Ակարոն, բաշխէ։ Աղկեփ, եղիճ» (Ա-Ք)։ - Վերջ թղ. 89բ։ «Քսիղիգղիկոն, եղջիւր»։ ժէ. Թարգմանութիւնք դեղոց. 20. Թղ. 89բ. «Թարգմանութիւնք դեղոց, զոր ընտրեալ են իմաստունքն եւ կարգե(ա)) ճշմարտութեամբ ի յայլ լեզւաց ի մերս. Մոլկազրակ, քարախունկ։ Նիախուր, կարօս։ ձանդիան, երընջնանի տակ։ Կրդմանա, վայրի չաման»։ ԺԸ. Առոգանութիւնք. 21. Թղ. 92ա. «Առոգանութիւնք են տասըն. Շեշտ, բութ, պարոյկ, երկար, սուղ, թաւ, սոսկ, ապաթարց, ենթամայն, ստո«Առոգանութիւնք սեռականքն են երեք. Ոլորակ, ամանակ, հագագ, եւ ի սոցանէ ոլորակքն երեք, ամանակք երկու, հագագ երկու, կիրք երեք»։ ԺԹ. Վարդան վրդ., Պատմագիրք. 22. Թղ. 92բ. «Տիեզերալոյս եւ աշխարհաքարոզ վարդապետին Վարդանա(յ) արարեալ հաւաքումն պատմութեան մեկնողօրէն համառօտ եւ բովանդակ դիւրահաս ընթերցողաց, յԱդամայ հետէ թւելով զժամանակսն եւ պատմելով զկիրս նոցին որք ի նմա. նաեւ զի բազմաց տարակոյսն ի բազում տեղիս լուծեալ խորահայեաց խորհրդով եւ քննիմաց իմաստութեամբ որոց պատահիս յանցնիւրսն. Արարչագործ Աստուած, տէր ամենակալ եւ աղբիւր բարութեանց, հաւատ մեր եւ կենդանութիւն, համափառ երրորդութիւն եւ միաբուն աստուածութիւն, մի՛ արգելուր ըզծարաւիս կարօտիւ գալ առ քեզ, եւ քեզ աւրհնութիւն ի բարութեանց քոց եւ ի փառաց քոց յաւիտեանս. ամէն։ Նախ քան զամենայն խնդիրս հայեսցուք եղեալքս զէն, եւ սկըսեալքս զանսկիզբն եւ ստորայինքս ըզվերնայինն, ոչ զորքանն զամէնն...»։ - Վերջ թղ. 242բ. «Արդ ի ՈՁԵ թվականէն հայոց մինչեւ ի Չ եւ ի Դժանն, յորում եմքս մեք, զոր ինչ արարին ազգն նետողաց (...) որում շնորհ եւ զօրութիւն, փառք եւ պատիւ, օրհնութիւն եւ գոհութիւն անթվական եւ անոլորտ յաւիտենիւն, ի բոլորից եւ ի մասանց արարածոց իւրոց, յիմանալեաց եւ ի զգալեաց, յորոց եւ ամէնն ասասցի անսպառ եւ անեզր էիւն անվախճանիւ»։ Ի. Վանական վրդ. ի համեմատութիւն հին կտակարանացն ի նորս. 23. Թղ. 243բ. «Վանական վարդապետին համեմատութիւն հին կտակարանացն ի նորըս. Երկին, եկեղեցի։ Արեգակն, Տիսուս Քրիստոս։ Արօսեակն, Յովաննէս Մկրտիչ» (...)։ - Վերջ թղ. 249ա. «Կինն որ զՅովսէփ պատրէր, Մեմփի։ Այն որ զորթին գլուխն խարտեց, Մեսրի»։ ԻԱ. Նորին Վանականի հարցմունք զանազանք 24. Թղ. 249բ. «Նորին Վանականի հարցմունք զանազանք եւ պատասխանիք բարառնաբար. Երկու աղան ի մի երկան, մինն առցի եւ միւսն թողցի. Պատասխանի. Առաջնոյն յայտնի է սրբոցն բանք երկրորդից են ախքատք, ոմն առցի որպէս զՂազար եւ ոմն թողեալ որպէս այն որ հանդերձ անգամ ոչ ունէր հարսանեաց...»։ - Վերջ թղ. 304ա. «Հարցումն. Ո՞ր են դարագլուխքն։ Պատասխանի. ա. դարին Ենոք յերկինս փոխեցաւ. բ. դարուն Նոյ զտապանն շինեաց. գ. դարուն զաշտարակն շինեցին. դ. դարուն աւետիքն Աստուծոյ առ Աբրայամ. ե. դարին Սողոմոն տաճար շինեաց. զ. դարին Աստուած մարդ եղեւ»։ ԻԲ. Հարցումն Վաչագանայ եւ պատասխանի Պետրոսի Սիւնեաց վերադիտողի. 25. Թղ. 305բ. «Հարցումն Վաչագանա(,) իշխանի եւ պատասխանի Պետրոսի Սիւնեաց վերադիտողի. Զի՞նչ է սահման Աստուծոյ։ Պատ(ասխանի). Աստուած ոչ սահմանի, բայց այսպէս ասել մարթ է, թէ Աստուած կենդանի մշտնջենաւոր, բանական, անախտ, առաջին եւ երկնային, միտս ըստ ինքեան առ նիւթոյ, այլ այլ օրինակ. արդ Աստուած ասելով՝ զարարչութիւն եւ զիշխանութիւն նշանակէ...»։ ԻԳ. Հարցումն Աթանասի եւ պատասխա26. Թղ. 308բ. «Հարցմունք Աթանասի եւ պատասխանիք. Ուստի՞ հաստատի հոգի մարդոյ։ Պատասխանի. Հոգի մարդոյ գոյութիւն է, իմանալի, անմարմին եւ անտեսանելի, ի նմանութիւն հրեշտակաց ընդունական եւ ոչ իբրեւ զհրէշ գոյացեալ ըստ Որոգինէի...»։ ԻԴ. Միխայէլի ասորւոյ ի վերայ ժողովոյն Քաղկեդոնի. 27. Թղ. 332ա. «(Մի)խայէլէն է յաղագս չար ժողովոյն Քաղկեդոնի. Եկին ոմանք բանիբունք Փիլիսոփայք ի հայոց եւ մեղադրեցին եւ յաղթահարեցին զԼեւոնի (բ)ան յաստուածաշունչ գրոց եւ գնացին աներկիւղ համարձակութեամբ. իսկ նզովեալքն ի Կիւրղէ եւ ի Դիոսկորոսէ գնացին յաթոռն իւրեանց. իսկ զՅոբնաղ ոչ ընկալաւ Երուսաղէմ, այլ եդին իւրեանց պարտիարգ զԹէոդորոս...» (Ա-Հ)։ - Վերջ թղ. 352բ. «Յառաջ քան զպիղծ ժողովն Քաղկեդոնի սուրբ հայրն Եփրեմ գրեաց ի յիւր գիրս այսպէս, որ զանբաժանելի լիցի յարքայութենէ նորա եւ որոշէ զնորա բնութիւնն, լուծեալ լիցի ի կենացն յաւիտենից. եւ որ ուրանայ եթէ ոչ ծնաւ Աստուած ի Մարիամա(յ), մի՛ տեսցէ նա զփառս աստուածութեան նորա»։ ԻԵ. Գրիգոր Նիւսացի, Յաղագս բնութեան մարդոյ. 28. Թղ. 353ա. «Յաղագս բնութեան մարդոյ, Գրիգորի Նիւսացւոյ ասացեալ. Ի չորից գոյացեալ ասի մարդ, զի չորս պատճառք են լինելութեան մարդոյ, հուր, ջուր, օդ, հող...»։ - Վերջ թղ. 366ա. «Թէպէտեւ ինքն անկարիս է եւ անմարմին, այսպէս եւ ի ցանկութիւն եւ ի հեշտութիւն մարմնոյն. բայց որ գոյացոյց զհոգին եւ զստեղծ զմարմինն եւ միաւորեաց զնոսա, զբովանդակն ինքն գիտէ եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն»։ ԻԶ. Վկայութիւնք մարգարէից վասն Քըրիստոսի, 29. Թղ. 366բ. «Վկայութիւնք մարգարէից վասն Քրիստոսի. Եթէ յառաջ քան զյաւիտեանս որդի ծնեալ ի հօրէ. Դաւ(իթ) ասէ յառաջ քան զարուսեակն ծնա(յ) զքեզ։ Սող(ոմոն) ասէ յառաջ քան զյաւիտեանս հիմնեցոյց զիս, յառաջ քան զլերինս հաստատեաց զիս եւ յառաջ քան զամենայն բլուրս ծնաւ զիս...։ Եսայի ասէ...։ Ովսէէ ասէ...։ Յովել ասէ...»։ - Վերջ թղ. 372բ. «Եզեկիէլ. Եւ եղեւ ի վերայ իմ ձեռն տեառն. Դաւիթ. Սիանգամ խաւսեցաւ Աստուած եւ երկուս զայս լուաք. արդարոցն եկայք, մեղաւորացն երթայք»։ Իէ. Ընթերցուած ի գիր անկելոցն. 30. Թղ. 373ա. «Ընթերցուած ի գիր անկելոց. Զի՞նչ է գիր անկելոց. Առ սուրբն Կիւրեղ ժողովեալք ի հրէից եւ ի հեթանոսաց մանկունքն խոստովանին զՔրիստոս եւ ի գիր անկանին, եւ որք խոստովանին զՔրիստոս, զերիս ամիս ուսուցանէր զհաւատ եկեղեցւոյ եւ ի մեծի հինգշաբաթի մկրտէր»։ - Վերջ թղ. 374ա. «Վարել տարապարտ հպարտացեալ ի մտաց մարմնոյ իւրո(յ) եւ ոչ ունիցի զգլուխըն ըզՔրիստոս, որ է օրհնեալ ընդ հօր եւ ընդ սուրբ հոգւոյն, այժմ...»։ ԻԸ. Համամայ վարդապետի, Մեկնութիւն Ով է դայի. 31. Թղ. 374բ. «Համամա(յ). Ո՞վ է դա որ թագուցանէ յինէն զխորհուրդս. ապիրատութիւն համարեցաւ Յոբ ի մտի իւրում՝ յորժամ հար(ո)ւածք հասին նմա ի Տեառնէ, եթէ վկայեաց ինձ Աստուած թէ այր արդար աստուածապաշտ մեկնեալ...»։ - Վերջ թղ. 384բ. «Ձեռնհաս է քեզ վասն միութեան բանին եւ մարմնոյն եւ արեան հեղման եւ ճաշակման եւ բանին աստուածային ընդ հօր եւ ընդ ամենասուրբ հոգւոյն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս»։ ԻԹ. Վարդան վրդ., Մեկնութիւն Երգ երգոցի (հատուածք). 32. Թղ. 1ա-4բ, 385ա-385բ, կը բովանդակէ Վարդան Վարդապետի Երգ Երգոցի մեկնութենէն հատուածներ։ Պակասաւոր է սկիզբը, միջանկեալ եւ վերջաւորութեան։ Գիրն ալ հին բոլորգիր ըլլալով հանդերձ Ձեռագրիս գրչութենէն կը տարբերի։