16011443դատելով գիրէն եւ արտաքին պա րագաներէն՝ Ժ-ԺԱ դար։
միջակ կլոր երկաթագիր։
սկզբնական կերպով չեն նշանակուած. յետագայ դարու մը մէջ առաջինին վրայ նշանակած է ժ եւ յաջորդաբար ունի 16 թերթ, որոնցմէ մեծամասնութիւնը ունի 8 թուղթ, ուրիշներ՝ 6 կամ 4, որովհետեւ միջանկեալ թուղթեր պոկուած են, որոնք նշած ենք, Ձեռագրին նկարագրութեան ընթացքին։
մագաղաթ դեղնորակ։
Ժէ-ԺԸ դարու պարզ կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ, գործնականին մէջ չունի կազմ եւ կը կարօտի նորոգութեան։
անբաւարար, քանի կը պակսին առաջին եւ վերջին թերթերը, ինչպէս նաեւ միջանկեալ թուղթեր պոկուած են։
չունի, անկարելի չէ որ Ձեռագրէս պոկուած թուղթերը ծառայած ըլլան ուրիշ ձեռագիրներու իբր պահպանակ։
բնագրին թանաքով շատ գեղեցիկ եւ ճաշակաւոր հանգուցագրեր, որոնք հնութեան բոյր ունին։
չունի, որոնց փոխարէն թղ. 67ա եւ 74ա ստորին լուսանցքին վրայ կարկինով գծուած են իրարամէջ բոլորակներ՝ յոյժ նաշակաւոր։
բնագրին թանաքով։
չունի։
Ձեռագրիս սկիզբը կը գտնենք սա արձանագրութիւնները. «Յիշատակ ի վանըս սրբոյն Ղազարու ի Վենետիկ, ի կողմանէ Գերպծ. Նուրինան Արքեպիսկոպոսի եւ Նախագահի (ի Պոլիս), 1831, ի Մարտի 22. որ եւ ի սմին ամի ժամանեաց առ մեզ յամսեանն Դեկտեմբերի, յաւուր ԺԶ.ի։ Ի գրեանց Քառասուն մանկանց դպրատան»։ «Այս մատեան ի կողմանց Կուտինայի բերեալ ի Պօլիս ամօք բազմօք յառաջ պահէր անդէն, զոր յետոյ շնորհեաց Գրատանս մերոյ Գերպ. Նուրինան նախագահն, որպէս եւ տեսանես նշանակեալ ի, վերայ կողիցն»։ Ձեռագիրս Ս. Ղազար հասնելէ առաջ, Պոլսոյ մէջ, 1827ին կատարուած է քաղուածոյ ընդօրինակութիւն մը, որու սկիզբը կայ սա ծանօթութիւնը. «Ձեռագիր Վ. Հ. Կարապետին մերոյ Եսայեան, զոր օրինակեալ ի Կոստանդնուպօլիս ի հին Ձեռագրէ միոջէ, առաքեաց առ մեզ թղթատարաւ, ի պէտս Հայկազեան բառարանին, յամի 1827»։ Աւելի ուշ գրուած է նոյն տեղը. Իսկ բուն օրինակն Ոսկեբերանի Ճառիցս երկաթագիր մագաղաթեայ յետ ժամանակաց եհաս առ մեզ»։ Տետրակս ունի 60 երկսիւն էջ, գրուած մանր նօտրգրով, եւ ներկայիս կը կրէ 2585 թիւր։ Երկրորդ ընդօրինակութիւն մը կատարուած է Երկաթագիր Ձեռագրին, անանուն գրիչի մը ձեռքով։ 10 Հոկտ. 1844ին, Հ. Եղիշէ Վրդ. Ալեանաքեան Պոլիսէն բերած է Ս. Ղազար այս օրինակութիւնն ալ, եւ ներկայիս կը պահուի Մատենադարան, 2087 համարին ներքեւ։ Մագաղաթեայ երկսիւն երկաթագիր շքեղ Ձեռագիրս՝ ծաղկաքաղ մըն է Ոսկեբերանի ճառերուն։ Թերի է սկիզբը եւ վերջաւորութեան, միջանկեալ եւս պոկուած են բազմաթիւ թուղթեր։ Ունի հետեւեալ բովանդակու1. Թղ. 1ա. «(Է ճառն. Յովհաննու Ոսկեբերանի յառաջին թղթոյն Տիմոթեայ). ... որ ոչն երբեք խափանեաց, յայնժամ խափանիցէ կամ ի սնապարծութենէ կամ յայլոց պատճառացն։ Նաեւ Աբրահամ թէպէտեւ զարմանալի էր կինն յորժամ զորդին կամէր պատարագ մատուցանել, թաքոյց ի նմանէ, թէպէտեւ չգիտէր զինչ ինչ պատահելոց իցէ...»։ Ձեռագրիս առաջին թերթերը ինկած ըլլալով, կորսուած են Ա-Զ ճառերը, իսկ է ճառէն մնացած է երեք սիւն գրութիւն։ 2. Թղ. 1բ. «Ը ճառն. Նորին Յովհաննու Ոսկեբերանի ի նոյն գրոց. Երիցունք կրկին պատուոյ արժանի լիցին (...). Պատիւ աստ զդարման կարեւոր պիտոյիցն կոչէ, զի զոր ի նոյնն յարէ եթէ՝ Սի՛ կապիցես զցռուկ եզին կալոտւոյ...»։ 3. Թղ. 8բ. «Թ ճառն. Նորին Յովհաննու Ոսկեբերանի յերկրորդ թղթոյն մեկնութենէն որ առ Տիմոթէոս. Պաւղոս առաքեալ Յիսուսի Քրիստոսի (...). Զիարդ իցէ զի երկրորդ թուղթ գրեաց առ Տիմոթէոս, քանզի ասաց թէ Ակն ունիմ վաղվաղակի գալ առ քեզ...»։ 4. Թղ. 17բ. «Ժ ճառն. Նորին Յովհաննու Ոսկեբերանի ի նոյն գրոցն. Մի՛ ինչ այսուհետեւ ամաւթ համարիցիս զվկայութիւն Տեառն մերոյ (...). Չիք ինչ քան զայն չար յորժամ մարդեղէն խորհրդովք զաստուածական իրս ոք ինչ քննիցէ...»։ - Վերջ թղ. 24բ. «Նոյնպէս եւ ամենայն ինչ հաւատովք կատարի, դիմեաց վաղվաղակի ի վերայ Կոռնիեղ ի հոգին, քանզի յառաջագոյն զիւը փոյթն եցոյց եւ զհաւ» կը մնայ կիսատ՝ թուղթի անկումով։ Թերի է նաեւ յաջորդ ճառին սկիզբը։ 5. Թղ. 25ա. «(ԺԱ ճառն. Նորին Յովհաննու Ոսկեբերանի յերկրորդ թղթոյն մեկնութենէն որ առ Տիմոթէոս). ... բնաւ զի եւս պիտոյ էին շինուածք, եւ եթէ ամենեքեան ազատք ի փափկութենէ, չէին պէտք խորտկաց...»։ - Վերջ թղ. 30բ. «Զայն վաճառեմք քեզ եւ ոչ զայս, չխաբեմ թէպէտեւ առնուցուս զայս չառնուս ինչ, ես գիտեմ զի այն մեծ է այղ ոչ այնպիսին չեն» կը մնայ կիսատ։ Թերի է նաեւ յաջորդ ճառին սկզբնաւորութիւնը՝ թուղթի անկումով։ 6. Թղ. 31ա. «(ԺԲ ճառն. Նորին Յովհաննու Ոսկեբերանի, մեկնութիւն յԵբրայեցւոց թղթոյն). ... ինչ կարծիս առնել նոցա յայնմանէ որ վերացաւն եւ առաւել զարմանալի թուէր նոցա, բերէ մխիթարութիւն եւ սփոփութիւն. Շրջեցան, ասէ, լաշկամաշկաւք եւ մորթովք այծենեաւք...»։ 7. Թղ. 39ա. «ԺԳ Յառն. Յովհաննու Ոսկեբերանի խաւսք Որ ի շարժմանն եղեւ. Տեսէք զԱստուծոյ զզաւրութիւնն, տեսէք զԱստուծոյ զմարդասիրութիւնն, զզաւրութիւնն, զի շարժեալ դղըրդեաց զաշխարհս...»։ 8. Թղ. 61ա. «ԺԴ ճառն. Նորին Յովհաննու Ոսկեբերանին վասն պահոց որ ասացաւ. Երեւելի եւ վայելուջ է տաւնս եւ վերագոյն եւ բարձր է ըստ սովորութեան աւու(ր) ժողովս այս, եւ զի չի՞նչ իցեն պատճառք, բայց ես ասեմթէ իցեն կարկք ուղղութեան պահոց...»։ 9. Թղ. 67ա. «ԺԵ ճառն. Նորին Յովհաննու Ոսկեբերանին վասն ապաշխարութեան. Տեսէք յառաջնումն կիւրակէին զպատերազմնըն եւ զյաղթութիւնն, զպատերազմն սատանայի եւ զյաղթութիւնն Քրիստոսի...» (միջանկեալ թերի՝ թուղթի անկումով)։ 10. Թղ. 74ա. «ԺԶ ճառն. Նորին Յովհաննու Ոսկեբերանի խաւսք վասն Հերովդիադայ. Դարձեալ Հերովդիաս մոլեգնեալ յանդգնի, դարձեալ կաքաւէ, դարձեալ միւսանգամ խընդրէ զգլուխն Յովհաննու...»։ 11. Թղ. 80բ. «Ժէ ճառն. Նորին Յովհաննու Ոսկեբերանի վնիռք քանանացի կնոջըն. Յոյժ են խռովութիւնք, այլ զձեր յաւժարութիւն փութոյն չկարել յարգելուլ բազում են փորձութիւնք...» (միջանկեալ թերի՝ թուղթի անկումով)։ 12. Թղ. 90ա. «ԺԸ ճառն. Նորին Յովհաննու Ոսկեբերանի, Հուր եկի արկանել յերկիր՝ եւ Ոչ եկի արկանել խաղաղութիւն այղ սուր. Տղայոցն մանգասէր մարք, ցորքան առ ի մեծագոյն հասակն եւ զաւրաւոր մանգունքն աճեն...»։ 13. Թղ. 95ա. «ԺԹ ճառն. Նորին Յովհաննու Ոսկեբերանի Զոր կապիցէք յերկրի՝ եղիցի կապեալ յերկինս, եւ զոր արձակիցէք յերկրի, եղիցի արձակեալ յերկինս'. Աղբեւր զմին բնութիւն ջրոյ ունելով, յոլովից եւ զանազան կենդանեաց զծարաւոյն բժշկութիւնն շնորհէ...»։ 14. Թղ. 100բ. «Ի ճառն. Նորին Յովհաննու Ոսկեբերանի ի չորեքաւրեա(յ) Ղազարն. Ջոր աւրինակ մայր որդեսէր տուեալ ստին մանգանն խնդայ՝ մանգանն ձգելով զկակուղ կերակուր կաթինն...»։ - Վերջ թղ. 101բ. «հիւանդացելոց առողջութիւն եւ առողջից նորոգումն, մեղաւորաց թողութիւն, արդարոց հանգիստ, ով մահ բանսարկուին լուծումն» կը մնայ կիսատ թուղթի անկումով. կը պակսի ամբողջ ԻԱ ճառը։ 15. Թղ. 102ա. «ԻԲ ճառն. ... եւ ի գիշերի համատարած ձեռաւք արթուն սրտիւ ընդ Աստուած խաւսէր. այղ վասն որոյ ի դէպ է զերանելին եւ զմաքսաւորն զԶակքէոս բազում բարեւքն առաջի արկանել ի մէջ բերցուք, որպէս ընթերցուածն մեզ ցուցանէ»։ Հ. Ներսէս Սարգիսեանի թողած նշումին համաձայն, սա կը պատկանի «Որք բարեաց եւ ցանկացողք» սկզբնաւորութեամբ ճառին։ 16. Թղ. 105ա. «ԻԳ ճառն. Նորին Յովհաննու Ոսկեբերանի, ի թզենին որ ցամաքեցաւն. Ակն տեսանելով զծառս ծաղկազգեստս եւ կամ աղբիւր ջրաբուղխ՝ նովին տեսութեամբն ձգի, եւ զսիրտն եւ զմիտսն դարձուցանէ անդր»։ 17. Թղ. 110ա. «ԻԴ ճառն. Նորին Յովհաննու Ոսկեբերանի ի Փարիսեցոյց մեկնութենէն (Մատթէի աւետարանէն). Յայնժամ նմանեալ լիցի արքայութիւնն երկնից տասն կուսանաց (...). Այս առակք առաջնոյն նման են, հաւատարիմ ծառայի եւ ստահա18. Թղ. 117բ. «ԻԵ ճառն. Նորին Յովհաննու ի նոյն գրոցն (Մեկնութեան Մատթէի). Յորժամ գայցէ Որդի մարդոյ փառաւք Հաւր իւրոյ (...). Քաղցր ճառիս զոր ստէպ չդադարեմք յեղյեղուլ, լուիցուք եւ այժմ մեծաւ փութով...» (միջանկեալ թերի)։ 19. Թղ. 124ա. «ԻԶ նառն. Նորին Յովհանու Ոսկեբերանի ի նոյն գրոցն (Մեկնութեան Մատթէի). Իբր եկն Յիսուս ի Բեթանիա ի տուն Սիմոնի (...). Կինս այս թուի թէ միեւնոյն իցէ յամենայն աւետարանիչսն...»։ - Վերջ թղ. 128բ. «Լուարուք ամենայն արծաթասէրք, որք զՅուդայի ախտն ախտանայցէք, լուարուք եւ զգուշա» երկու տող ջնջուած է եւ անով կը վերջանայ Ձեռագիրս կիսատ։