1099934ՌՃԻԳ - 1674։
բոլորգիր նուրբ եւ մաքուր։
Ա-ԼԱx12 (Ա՝ ունի 14 թղ.)։
թուղթ։
գեղեցիկ դրոշմազարդերով՝ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ. աստառը՝ կարմիր, դեղին, կանաչ գծաւոր նուրբ կերպաս. ինկած են դռնակն ու երեք փականքները։
շատ լաւ։
Վարդան վրդ. Բաղիշեցի, աշակերտ Խաչատուր Վրդ.ի։
չունի։
թռչնագիր բազմագոյն։
մութ կամ պայծառ կարմիր։
կարմիր, կապոյտ, կանաչ գոյներով։
թղ. 12բ, մեծութիւն՝ 11x15,5, կեդրոնը նստած է Մատթէոս աւետարանիչ, ճերմակ մօրուքով, կապոյտ պարեգօտ եւ կարմիր փիլոնով. ծունկին վրայ ունի բաց մագաղաթ, աջ ձեռքով բռնած է ոսկեգոյն գրիչ, ոտքերուն տակ ունի բարձ, դիմացը կանգնած է հրեշտակը, ծիրանի պարեգօտով եւ կանաչ վերնազգեստով. նկարին ետեւ կը տեսնուին զոյգ տանարներ։ Ներդաշնակ եւ բազմագոյն է նկարս, որու գծողն է Սահակ Վանեցի։
13ա, մեծութիւն 11,7x12, բազմագոյն, որու վերի կեդրոնը կլորի մէջ Աստուածածին՝ Յիսուս մանուկով։
թղ. 2ա, 9ա, 58ա, մեծութիւն՝ 5,8x6,5, բազմագոյն։
թղ. 1ա-բ, 373բ-374բ։
բնագրին գրչութեամբ. 1. Թղ. 58ա. «Արդ յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր, ով ընթերձասէր հարք եւ եղբարք եւ ժրաջան մշակք եւ չոգօղք ի յայգին եւ զհրամանս Հօրն կատարօղք, եւ միշտ ըզխաչն տեառն բարձօղք եւ զկնի խաչեցելոյն ընթացօղք, որք միշտ զբարին առնէք եւ ուսուցանէք, եւ զխրդնածածուկ եւ զխորին եւ զանյայտ բանք սուրբ աւետարանիս բացայայտէք ի լսելիս հաւատացելոց, յանդիմանել, սաստել եւ մխիթարել ըստ առաքելոյ բանին, եւ դէտք եւ վերակացուք հօտին Քրրիստոսի։ Յիշեցէք կրկին եւ երեքկին՝ ըզմեծ րաբունապետն զՎարդան Բաղիշեցին, եւ զհայրն իւր զԵղիէն եւ մայրն զՂարիպն եւ զեղբարքն՝ զԽաչատուրն եւ զԽօշխապարն։ «Այլ եւ զհոգեւոր հայրն եւ զուսուցիչն զԽաչատուր մեծ վարդապետն զՌաղիշեցին, եւ լի սրտիւ եւ բոլոր հաւատով Աստուած ողորմի ասացէք Վարդան մեծահոգի եւ քաջ րաբունոյն եւ վերոյ գրելոցն ամենեցունց, զի յաւուրս յայսոսիկ ոչ ոք է նման սորա ի մէջ քարոզչաց, զի առնէ եւ ապա ուսուցանէ. տէրն Քրիստոս անփորձ եւ անսասան պահէ զնա ի գլուխ ազգիս հայկազնոյ. «Եւ զիս զՊօղոս անարժան քահանայս, որ եմ անառակ որդի Վարդան րաբունոյն եւ ծրօղ սուրբ գրոցս, յիշման արժան առնէք։ Գրեցաւ ի թվականիս Հայոց ի ՌՃ եւ ի ԻԳ ամին (1674)»։ 2. Թղ. 103ա. «Քրիստոս որդի Աստուծոյ եւ բան Հօր, փրկեա՛ ի յահեղ տանջանացն զստացօղ գրոցս զՎարդան վարդապետն զԲաղիշեցին, եւ զՏէր Պօղոս մեղաւոր գրիչս՝ որ եմ Գաւըռցի»։ 3. Թղ. 198բ-199ա. «Վայ ինձ մեղաւոր ախմախ Գաւըռցի Պօղոս գրչիս, թէ ինչ կու քաշեմ ի քնու ձեռն եւ ի լվին, յԱմրդօլու ներսին ըռօչ, որ է պզտիկ դարկահի 4. Թղ. 212ա. «Արժանացուսցէ աջակողմեանն դասուն վայելել ի ճշմարիտ երեւումն փառաց աստուածութեան իւրոյ, մանաւանդ զՅովհաննէս Ծործորեցին, զմեկնիչ սուրբ աւետարանիս, եւս առաւել զՎարդան խորին փիլիսոփայն զԲաղիշեցին, եւ զիս զՊօղոս մեղապարտ Գաւըոցի երէցս, որ եմ գրիչ 5. Թղ. 240ա. «Վայ է ինձ, եղբարք, զի ջուր խմեցի, կաթ մի անկեր էր ի մորուսս, անկաւ վերա թղտին, թողութիւն 6. Թղ. 260բ. «ԶՎարդան մեծ րաբունին, որ է Բաղիշեցի, եւ զուսուցիչն իւր զԽաչատուր անյաղթ փիլիսոփայն, յիշեցէք եւ Աստուած ողորմի ասացէք նոցա, ով ընթերցօղք. եւ եւս զանարժան Պօղոս գրիչս եւ զՍիմոն թղթի կողօղն»։ 7. Թղ. 291. «Զստացօղ աստուածային տառիս զմեծ րաբունին զՎարդան Բաղիշեցին եւ զուսուցիչն զԽաչատուր մեծ վարդապետն եւ զԱբրահամ վարդապետն եւ ըզԳաւըոցի Պօղոս գրիչս յիշեցէք ի տէր, եւ Հու5,(իւողքդ յիշեալ լիջիք ի Քրիստոս Յիսուս։
Պոլիսէն դրկած են մեր միաբանները. Վենետիկ հասած է 6 Սեպտ. 1827ին։ Բովանդակութիւն. 1. Թղ. 2ա. «(Տեառն Ներսէսի Կաթողիկոսի). Մեկնութիւն սակս տասն խորանացն. Մատեանք աստուածայինք եւ հոգեբուխ վարդապետութիւնք իմաստից, զպաշտելի սուրբ Երրորդութիւնն միշտ է քարոզեն եւյաւիտենական բարի եւ բոլորից գոյացութեանց յոչէից՝ արարչագործ եւ խնամածու կալ մնալ ի բարին»։ - Վերջ թղ. 6բ. «Առնուլ տկար բազկօք ի սակաւատար սկտեղս մերոց մտաց եւ փանաքիմաց խօսիցս՝ ձեզ ի հոտ անուշից եւ մեզ ի փրկութիւն եւ յազատութիւն պարտուց. որում արժանաւորս արասցէ զմեզ եւ զձեզ Հոգին սուրբ առաջնորդական, եւ ամենակեցոյց ձերովք եւ մերովք երախտաւորօք, կենդանեօք եւ մեռելեօք, մասին արդարոցն արժանաւորեալք ի փառք եւ ի գովութիւն աստուածութեանն գովել եւ գոհաբանել այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն»։ 2. Թղ. 7ա. «Եկեղեցական պատմութենէ. Առաքեալք էին երկոտասան եւ այլ աշակերտք ՀԲ եւ այլք բազումք. բայց սակայն յամենայն առաքելոց անտի տեառն մերոյ պատմութիւն գրեալ Մատթէոս եւ Յոհաննէս միայն թողին մեզ, զի եւ նոյնապէս նոցա բանն ցուցաւ»։ - Վերջ թղ. 3բ. «Յայտ է ի ժամանակէն եւ այլոցն թէ երկըրորդ եղեւ գալուստ կանանց ի գերեզմանն եւ առաջնոյն հրեշտակ երեւեալ ասէ Մատթէոս եւ ասել թէ յարեաւ Քրիստոս, եւ ապա իւր իսկ երեւեալ Յիսուսի նոցա, որում փառք յաւիտեանս»։ 3. Թղ. 9ա. «Ներսէս եպիսկոպոսի եղբօր Գրիգորի Կաթողիկոսի, սակս Աւետարանի Մատթէոսի. Սիրոյ զօրութիւն գերազանց է քան զբնութիւն, եւ այնքան մինչ զի մոռացումն առեալ տկարութեանն, զի եթէ զերկիւղ մահու ի բաց մերժէ ըստ գրեցելումն, զի՛ նչ զփոքունց է ասել ներհակաց՝ ցրումն ունողացն զնա»։ - Վերջ թղ. 12ա. «Զարթիցուք այսուհետեւ եւ զպատմուճանս ոգւոց մերոց մաքրեսցուք, լուացեալք ի խղճէ չարեաց, քանզի ահաւասիկ տեսանեմ մեզ բացեալ զդրունս. եւ ո՞ր իցեն առաջին դրունք»։ Թղ. 13ա. «Գիրք ծննդեան Յիսուսի Քըրիստոսի, որդւոյ Դաւթի, որդւոյ Աբրահամու. զի՞նչ խօսի աւետարանիչս. զմիածնի որդւոյ Աստուծոյ հանդերձեալ է ճառել, եւ զԴաւիթի մէջ բերէ, զայր մի՝ որ յետ բազում ժամանակաց եղեւ. եւ դու հանդարտ լեր»։ Վերջ 58ա. «Զի ելից զամենայն մարգարէսն արդեամբք յիսկզբանէ ծննդեանն մինչեւ ցյարութիւնն, ըստ այնմ թէ ահաւասիկ ելանեմք յԵրուսաղէմ եւ կատարեսցին գրեալքն 4. Թղ. 58բ. «Լրումն թերոյն համառօտ տեսութեամբ սրբոյ աւետարանին որ ըստ Մատթէոսի, հաւաքեալ նուաստ վարդապետի Յոհաննիսի Երզնկացւոյ, որ եւ ասի Ծործորեցի. Գերապատիւ եւ բարեհռչակ հայրն մեր ըստ հոգւոյ եւ երկրորդ լուսաւորիչն սուրբ եկեղեցւոյ, ի զարմէ եւ ի շնորհէ սրբոյն Գրիգորի փայլեալ, կորովամիտ եւ համեղաբան Կաթողիկոսն տէր Ներսէս Կլայեցի, աշխատեալ վերլուծութեամբ ի սկիզբն սրբոյ աւետարանիս, գեղեցիկ եւ հանճարեղ բանիւ, եւ դադարեալ վարդապետութիւն նորա ի մուտս վարդապետութեան փրկչին յայսմ վայրի, ոչ գիտելով եթէ ոյր աղագաւ եղեւ խափանեալ»։ - Թղ. 373ա. «Որովք արժանի լիցուք ժառանգել զպատրաստեալն ի սկզբանէ զարքայութիւնն երկնից, գթութեամբ հօր ամենակալին եւ տնօրէնութեամբ Յիսուսի Քրիստոսի միածնի որդւոյ նորին, եւ շնորհօք առատահեղ պարգեւօղին ամենասուրբ Հոգւոյն, որում վայելէ փառք եւ պատիւ եւ երկրպագութիւն, այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն»։