1104370հաւանաբար ժէ դար։
նօտր մանր եւ սղագիր։
Ա-ԻԶx12։
թուղթ։
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, դռնակով եւ երեք փականքներով, որոմէ մին ինկած է. աստառը վարդագոյն փայլուն կերպաս։ - ՄԱԳԱՂԱԹԵԱՅ ՊԱՀՊԱՆԱԿի փոխարէն երկու ճերմակ թուղթ՝ միայն սկիզբը։
բաւարար, մաքուր եւ անթերի։
Տէր Ներսէս, Առաջնորդ Պուրսայի։
իւրաքանչիւր նոր գլուխ սկսելուն, թռչնագիր, բազմագոյն եւ յոյժ ճաշակաւոր։
երկու գոյն կարմիր մելանով։
բազմաթիւ, բոլոր ալ ծաղիկներով եւ այլազան գոյն վարդերով, շատ սիրուն եւ նաշակաւոր, որոնց նմանը դժուար կը հանդիպինք ուրիշ ձեռագիրներու մէջ։
թղ. 1բ, մեծութիւն՝ 10,ե5x15,5, բաժնուած է երկուքի, վերի մասը՝ Քրիստոս բազմած գահի վրայ, սեւամօրուս, կարմիր փիլոն եւ կապոյտ շրջազգեստով, ձախով բռնած է երկրագունտը եւ աջով կ'օրհնէ։ Նկարին վարի մասը՝ Մատթէոս աւետարանիչ նստած, կապոյտ ծաղկեայ շրջազգեստով եւ նարնջագոյն փիլոնով կը գրէ աւետարանը, մինչ դիմացը կանգնած է հրեշտակ մը։ Երկրորդ նկարը թղ. 6բ, նոյն մեծութեամբ, երեք մոգերու երկրպագութիւնը Յիսուս մանուկի, որ Աստուածածնի գիրկը նստած է՝ օրհնելու դիրքով։ Երկու նկարներն ալ բաւական յաջող են, պատկերացնելով դարուն ըմբռնումը։
թղ. 2ա, 7ա։
թղ. 51ա։
թղ. 1ա, 310ա-312բ։
1. Թղ. 309ա. «Շնորհիւ օժանդակութեամբ եւ գերահզօր կարողութեամբ Հօր Աստուծոյ անճառագթածի, ողորմութեամբ եւ նպաստութեամբ Որդւոյն միածնի Տեառըն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, բարերարութեամբ եւ այցելութեամբ Հոգւոյն սրբոյ ամենամաքրի եւ առատաբաշխի, համակամ, համագոյ, համազօր եւ միասնական գերակայ սուրբ Երրորդութեանն եռանձնեա(յ) տէրութեան եւ եզակի աստուածութեանն, եւ գերապանծ միջնորդութեամբ ամէնօրհնեցելւոյ երանուհւոյ սրբոյ Աստուածածնին անապական եւ միշտ կուսին, յանկ ելեալ եւ ի լրումն ժամանեալ եւ եզրակացապէս վերջաւորեալ չըքնաղ եւ սքանչելազան տեսողօրէն մեկնաբանութիւնս կենսաբեր եւ հոգեկեցոյց սրբոյ աւետարանին Յիսուսի Քրիստոսի որ ըստ ներազդման Հոգւոյն սրբոյ ի ձեռն Մատթէի երանելի առաքելոյն, յորմէ զօրացեալ եղեւ կենաց պատմօղ եւ աւետագիր ըստ յորջյորջմանն իւրոյ, որ թարգմանի երգ կենաց։ Ապա ի շնորհաց եւ յանճառապատում պարգեւաց Հոգւոյն սրբոյ վերընկալեալք ներընդունականք եղեն հարքն մեր սուրբք եւ Աստուծոյ հաճոյացեալքն, այսինքն աստուածազան վարդապետք եւ հոգեպայծառ հայրապետք, եւ ետուն զմեկնութիւն աստուածեղէն տառիցըն, մանաւանդ համեղ քաղցրագունեղ Տեառըն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի գերամաքուր եւ ամէնօրհնեալ բերանովն բարբառեալ եւ ոգեալ աւետարանի սրբոյ բանքն, յորոց մինն է այս եռամեծ եւ երանաշնորհ արդիւնառատ վերլուծականս Տէր Յովհաննէս հոգիազարդ վարդապետս, որ եւ ասի Ծործորեցի։ «Սա հայր մեր երանելի աշխատանս բազումս յանձին կրեալ, մինչեւ յաջողմամբ Աստուծոյ զգեղեցկատիպ մեկնութիւնս սուրբ աւետարանին տերամբ յայտ կացոյց եւ զմեզ խելամտեցոյց զօրաւոր բանիւք եւ լուսաւոր մտօք, որոյ յիշատակն օրհնութեամբ եղիցի եւ մաքրամատոյց աղօթիւք նորին Տէր մեզ ողորմեսցի. ամէն։ «Ուստի եւ վասն որոյ եռափափաք եւ ըղձաւէտ տենչմամբ ջերմացեալ առ սէր որոյ, Տէր Ներսէս աստուածաբան պըւետիկոսն եւ բեմբասաց երանաշնորհ վերլուծական վարդապետ, վերադիտողն Պրուսայու, զի ետ գաղափարել ի հալալ արդեանց եւ յարդար վաստակոց իւրոց ի բարեվայելումն անձին իւրոյ, եւ զկնի աստի կենացս զրաւման եւ անտանօր յաւելման արժանացոյց յիշատակ ինքեան, այսինքն իւրոյ պատուական հոգւոյն, ընդ որ եւ ծնողացն իւրոց եւ նախնեացն եւ ննջեցելոցն, յաղագս որոյ ընթերցօղ եղբարք, զկենսաբուխ սուրբ մատեանս, տուք լիով սրտի հօր մերոյ վերոյ գրեցեալ սրբազան վարդապետիս բարերջանիկ եւ իւրայոցն զԱստուած ողորմին հանդերձ Հայր մերիւ յօժարագոյն. ամէն։ «Արդ, երես անկեալ աղաչեմ զձեզ, ո հայրք իմ եւ եղբայրք, զի հուսկ յետոյ միով Հայր մեղայիւ յիշման արժան առնել զմեղօք մածեալ Կարապետ իբր երիցուկս, որ լոկ անուամբ՝ եւ գործով ոչ. նաեւ զծնողսն իմ, զի եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Տեառնէ մերմէ ի մեծի կատարածի աւուրն. ամէն։ Հայր մեր»։ 2. Թղ. 119բ. «Ով ընթերցօղ եղբայր, ի մեծի տարակուսանաց իւիք, կարմրով նշածներս սղալ է, անմեղադիր լեր»։
«Վարդապետքն մեր որ ի Կոստանդնուպօլիս ընդ միոյ փոքրիկ նարեկի փոխանակեալ զմատեանս յղեցին այսր ի վանս յամի 1835 ի Սեպտեմբովանդակութիւն. 1. Թղ. 2ա. «(Տեառն Ներսէսի Կաթողիկոսի). Մեկնութիւն խորանաց աւետարանին. Մատեանք աստուածայինք եւ հոգիաբուղխ վարդապետութիւնք իմաստից, զպաշտելի Երրորդութիւնն միշտ է քարոզեն»։ Վերջ թղ. 6ա. «Առնուլ բակօք մերովք ի սակաւատար սկուտեղս մերոց մտաց եւ փանաքիմաց խօսիցս՝ ձեզ ի հոտ անուշից եւ մեզ ի փրկութիւն եւ յազատութիւն պարտուց. որում արժանաւորս արասցէ զմեզ եւ զձեզ Հոգին սուրբ առաջնորդական, եւ յամենակեցոյց ձերովք եւ մերովք երախտաւոր կենդանեօք եւ մեռելեօք արդարոցն արժանաւորեալք ի փառք եւ ի գովութիւն աստուածութեան իւրոյ, որ է օրհնեալ ընդ հօր եւ ընդ որդւոյ յերեք յանձինս եւ մի էութենէ եւ աստուածութեան գովեալ եւ գոհաբանեալ այժմ եւ յաւիտեանս. ամէն»։ 2. Թղ. 7ա. «Ժողովումն մեկնութեան սրբոյ աւետարանին որ ըստ Մատթէոսի, բանից իմաստուն վարդապետաց եկեղեցւոյ, կարգեալ եւ յօրինեալ դիւրահաս ընթերցողաց, առաջին Ներսէսի Հայոց Կաթողիկոսի, ի խնդրոյ նորին եղբօր Գրիգորիսի վերադիտողի Հայոց ազգի. Սիրոյ զօրութիւն գերազանցէ զբնութիւն, եւ այնքան մինչ զի մոռացումն առեալ տկարութեանն, զի թէ զերկիւղ մահու մերժէ ըստ գրեցելումն, զի՞նչ զփոքունց է ասել ներհակաց՝ ցրումն ունողացն զնա»։ - Վերջ թղ. 11բ. «Զարթիցուք այսուհետեւ եւ զպատմուճանս հոգւոց մերոց մաքրեսցուք, լուացեալք ի խղճէ մտաց, քանզի ահաւասիկ տեսանեմք բացեալ մեզ զդրունըս աստուածայնոց բանիցն առ ի տեսանել. եւ ո՞ր իցեն առաջին դրունքն»։ Թղ. 10ա. «Գիրք լինելոյ որդւոյ Դաւթի, որդւոյ Աբրահամու. զի՞նչ խօսի աւետարանիչս. զմիածնէ որդւոյ Աստուծոյ հանդերձեալ է ճառել, եւ զԴաւիթ ի մէջ ածէ, զայր մի՝ որ յետ ժամանակաց եղեւ. եւ դու լսօղ հանդարտ լեր»։ - Վերջ 50բ. «Զի ելից զամենայն մարգարէսն արդեամբք յիսկզբանէ ծննդեանն մինչեւ ցյարութիւնն, ըստ այնմ թէ ահաւասիկ ելանեմք յԵրուսաղէմ եւ կատարեսցին գրեալքն զյինէն»։ 4. Թղ. 51ա. «Լրումն թերոյն համառօտ տեսութեամբ սրբոյ աւետարանին որ ըստ Մատթէոսի, հաւաքեալ նուաստ վարդապետի Յօհանի Երզնկացւոյ, որ եւ ասի Ծործորեցի. Գերապատիւ եւ բարեհռչակ հայրն մեր ըստ հոգւոյ եւ երկրորդ լուսաւորիչն սուրբ եկեղեցւոյ, ի զարմէ եւ ի շնորհէ սրբոյն Գրիգորի փայլեալ, կորովամիտ եւ համեղաբան Կաթողիկոսն Հայոց տէր Ներսէս Կլայեցի, աշխատեալ վերլուծութեամբ ի սկիզբն սրբոյ աւետարանիս»։ - 308բ. «Որովք արժանի լիցուք ժառանգել զպատրաստեալն ի սկզբանէ զարքայութիւնն երկնից, գթութեամբ հօր ամենակալին եւ տնօրէնութեամբ Յիսուսի Քրիստոսի միածնի որդւոյ նորին, եւ շնորհօք առատահեղ պարգեւողին ամենասուրբ Հոգւոյն, որում վայելէ փառք եւ պատիւ եւ երկրպագութիւն, այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն»։