7471359ՌՃԺԷ = 1668։
բոլորգիր մեծ եւ ընտիր։ - ԶԱՐԴԱ ԳԻՐՔ բացի թղ. 1ա առաջին տողէն, յաջորդաբար վեց ամիսներու իւրաքանչիւր օրուան վկայաբանութեան առաջին տառը, որոնք թէեւ միագոյն են՝ սակայն յոյժ գեղեցիկ են։
29, որոնցմէ ա եւ դ ունին 8 թղ., ե եւ իէ՝ 10 թղ., մնացածները իւրաքանչիւրը ունի 12 թղ։
թուղթ։
խաւաքարտ, լաթակազմ կիսակաշի, ԺԹ դարու գործ։ - ՄԱԳԱՂ. ՊԱՀՊԱՆԱԿ չունի։
գոհացուցիչ, անցեալին նորոգուած է եւ հետքերը կը տեսնուին։ Թղ. 60 ամրացած է թուղթով, քանի շատ վնասուած է։ Թուղթեր ինկած են ընդ մէջ թղ. 3-9, 31-2, 39-40, իսկ թուղթերը թուարկուած ատեն՝ նոյն թիւր տրուած է երկու թուղթի, այսպէս՝ թիւ 28, 93, 199, 200։
Պարոն եւ իր ընտանիքը, ապա 1699ին՝ մահտեսի Ղազար, ապա 1753ին տիրացու Մնացական։
ամէն օրուան կանոնը սկսելուն, մանր եւ նուրբ, կարմիր եւ կապոյտ գոյներով, ստէպ նաեւ միագոյն։
չկան։
միայն հատ մը, թղ. 1ա, կարմիր եւ կապոյտ գոյներով, նուրբ ու նաշակաւոր, թէեւ մի քիչ մաշած են։
հինգ հատ, հռոմէական ամիսները սկսելուն. բոլորն ալ բազմագոյն ու պարզ։
կարմիր մելանով են։
թղ. 331բ332բ, ուր գրիչի փորձեր կատարուած են։
1. Թղ. 330ա1. «Փառք.... Արդ անբաւն եւ ամենազօրն Աստուած, Հայրն անեղ եւ Որդին միածին, նոյն եւ Հոգին սուրբ Աստուած ճշմարիտ Երրորդութեան եւ անբաժանելի Բանին բնութեամբ եւ ողորմածն էութեամբ եւ գոյութեամբ, չհանդուրժեալ զանճառ եւ զանզրաւ բանին ինքն միայն վայելել, այլ ճոխութիւն եւ առատութիւն բնութեամբ բարոյն իբր հարկեալ զինքնագոյ եւ զանձնիշխան կամք էացուցանել զէքս ամենայն եւ զգոյնք, յոչէից եւ յոչ գոյից, ամենազօր զօրութեամբն իւրով, որպէս եւ ասէ զայս ոմն յերջանիկ առանց գլուխ պարու մարգարէիցն Մովսէս յաճախ պատմութեամբ, թէ արար Աստուած զերկինս եւ զերկիր եւ զոր ի նոսա արարածք, յառաջին աւուր արարչութենէն մինչեւ ցօրն վեցերորդ եւ զամենայն բարի ի բարի արարչէն։ Զոր թէ յիշեցից զիւրաքանչիւրսն իմոյս անմտութեան ցոյցք եւ ձեզ ուսումնասիրացդ յուշ այն լիցի, որ յիւրաքանչիւր տեղիս զիւրաքանչիւր սրբոց պատմութիւնս ընթերցիջ։ Զնահապետացն բարիոք վարս ընթացիցն ի ծով աշխարհիս այս. զմարգարէիցն զոմանս խաղաղութեամբ կեալն եւ զմեռանելն եւ զոմանց զբոլոր կեանս եւ զկատարումն կենաց տանջանօք հանդերձ եւ չարչարանօք։ Իսկ զառաքելոցն զքարոզութեամբ շրջիլն յաշխարհի եւ վկայական մահուամբ կատարիլն յիւրաքանչիւր վիճակի կամ յայլոց վիճակի։ Նմանապէս եւ զմարտիրոսացն սրբոց զդառն եւ զանազան տանջանօք եւ չարչարանօք ելումն նոցա յաշխար(հ)էս։ Նաեւ զհայրապետացն սրբոց եւ վարդապետացն երջանկացելոց զտեսական եւ զգործնական զնոցին առաքինութիւնսն, այլ եւ զճգնաւորացն եւ զմիանձնացելոցն եւ զկուսանացն սրբոց զանազան վշտաց նոցա զհամբերելն եւ ազգի ազգի պատերազմացն զսատանայի զվանումն եւ զհամօրէն իսկ սրբոցն. զորս թէ յիւրաքանչիւր տեղի կարդասջիք բարիոք տեղեկանայք վարուց եւ պատմութեանց նոցա ասացաք իսկ։ Եւ զայս ամենայն առաքինութիւնս զոր ստացան եւ արարին սուրբքն եւ ընտրեալքն յաղագս շնորհելոյ զկամս Աստուծոյ եւ ժառանգելոյ զարքայութիւն նոցա։ Յորոց եւ մեզ լիցի հասանել մասին ժառանգութեան սրբոցն ի լոյս եւ մտանել նոցին ի խորանսն եւ ժառանգել զարքայութիւնն երկնից ընդ նոսին միշտ ցնծալ պարիլ եւ զուարճանալ եւ միաբան երգել զօրհութիւն եւ զզփառս գոհութեամբ հանդերձ Հօր եւ Որդւոյ եւ ամենասուրբ Հոգւոյն, այժմ եւ։ «Իսկ որ շարժեալն է ամենայնի եւ զի շարժէ զամենայն էակս ի բարի եւ ինքն անշարժ է յամենայնի։ Հոգին Աստուած ճշմարիտ շարժեաց զշարժումն բարի եւ բորբոքեաց ի սիրտ եւ յոգի Պարոն քրիստոնէի, որ շարժեցաւ ի նախանձ բարի եւ ցանկացաւ այսմ տառի եւ հոգելից սուրբ մատենի, աստուածատունկ բուրաստանի եւ բազմաճիւղ այսմ ծառի, որ բազում պտուղ յինքն ունի եւ կերակրին մանկունք բարի, որոտընդոստ գարնանային քաղցը բարբառի, որում հոգւոյն ունկն բաց(ո)ւի, զորաբանքն յինքն ընդունի եւ ի շնորհացն Հոգւոյն զմայլի, որով Աստուած Հոգին յինքն հանգչի, ւիւր սուրբ տեսուն առնէ արժանի, յարքայութեան ունի տեղ, յորում սուրբ տառս յիշատակի Պարոն հեզահոգի եւ իւրայեօքն ամենի խառնի ի դասն աջակողմի. ամէն։ «Գրեցաւ սուրբ եւ վայելուչ բուրաստանս որ կոչի Յայսմաւուր, ի հայրապետութեան սուրբ Էջմիածնայ Տեառն Յակոբայ, եւ յառաջնորդութեան երկնանման սուրբ քաղաքիս Երուսաղէմայ Աստուածատուր վարդապետի, եւ աթոռակալութեան աստուածակոխ սուրբ քաղաքին Տեառն Եղիազար կաթողիկոսի, եւ մերոյ նահանգիս Կարապետ սրբազան վարդապետի, արձանս եղեւ յեօթն դարին, այլ յաւելեա՛ մին յոբելի, զի քառ տասիւ ընդ մի եռին, այս է թվականն Աբեթային, զոր յԱդամէ կարգաբերին։ «Աւարտս եղեւ գրոցս ի գաւառս Խորձիւնի, որ Կեղի կոչի, ի դուռն Սուրբ Կարապետու, որ մականուն Խլպաշի վանք ասի, ի յառաջնորդութեան սուրբ ուխտիս Թադէոս արհ եւ պանծալի հռետոր եւ սրբազան վարդապետի, որ բազում աշխատանք ունի ի վերայ սուրբ ուխտիս եւ երախտիք ի վերայ մեր։ Աստուած ողորմի ասացէք վանացս միաբանին եւ լուսարար Մխիթարին, որ բազում լաւութիւն եւ պէսպէս համեղ կերակրով կերակրէին զմեզ։ Ձեռամբ սուրբ եւ անարհեստ, մեղսաթաթաւ եւ բարեունակ, անիմաստ եւ տգէտ յամենայն գծողաց, որ իմ անուամբս դպիր եւ անկիրթ եմ յաստուածահաճ գործոց. եմ երեւելի սուրբ եւ աներեւոյթ պիղծ եւ զազրելի դառնացուցիչ Աստուծոյ եւ սրբոց նորա։ Եւ վասն ծովացեալ մեղացս երես անկեալ հառաչանօք, աղաչեմ պաղատեմ եւ զարդասուս բարեխաւս ձեզ առնեմ, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր, ով դասք սրբազանից, յորժամ ընթեռնուք կամ օրինակէք, զն(ո)ւաստ ոգի Բարաղամս եւ զծնօղսն իմ զՍտեփանոս քահանայն եւ զԽիմաթն, եւ զկողակիցս իմ զԳօհարն, եւ զնորաբողբոջ երկոյամեան պատանեակս իմ՝ որ առ Քրիստոս փոխեցաւ, յայսմ ամի մահ տարաժամ կայ ի միջի մերում, եւ ես խիստ նուաղեցա(յ) եւ կսկծացի ի վերայ որդոյ իմոյ բազում աւուրս՝ եւ ոչինչ օգտեցայ. ապա դարձեալ ապաւինեցայ յապէնիազն զի կրկին տացէ եւ ուրախացնէ։ «Դարձեալ յիշեսջիք յացօթս ձեր զՊարոնն եւ կողակիցն Այլամելիքն, եւ զծնողսն Ամիրխանն եւ Շարխաթունն, եւ որդիքն Պօղոսն, Յոհանն, Դաւիթն, Պետրոսն, Հերիքէն, Ճուհարն, Թամարն, Բուրաստանքն, Հռիփսիմէն։ Քըւերն Զուհալն, կողակիցն Պաղտասարն, դուստրն Կուլպաշն։ Հօրեղբա(յ)րն Ամիրվարդն, որդին Շահպարոնն։ Եղիցի յիշատակ ամենայն քրիստոնէից, ով մանկունք Սիովնի, յորժամ ընթեռնուք ըզպատմութիւն սրբոցս, լի բերանով եւ բոլոր սրտիւ՝ Աստուած ողորմի ասացէք ստացողի գրոցս. Աստուած ողորմի իւր միւսանգամ գալստեանն. ամէն։ «Յիշատակ է ի գեօղն Չախլնոցն, ի դուռն Սուրբ Յովանիսին, ի ձեռն Տէր Պաղտասարին եւ որդւոյն Յովասափին, թվին ՌՃԺէ ( = 1668). ամէն։ Հայր մեր որ յերկինս»։ Բնագրէն տարբեր բոլորգրով, 2. Թղ. 331ա1. «Եւ դարձեալ յիշեցէք ի Քրիստոս միով Հայր մեղայիւ զմահտեսի Ղազարն, որ վերստին ստացաւ զսա ի յարդար վաստակոցն եւ ի հալալ արդեանցն, մտածելով զբանս Աստուածահօրն Դաւթի. Որ զպտուղ իւր ի ժամու տացէ եւ տերեւ նորա մի՛ թափեսցի եւ զամենայն զոր ինչ արասցէ յաջողեսցի նմայ։ Եւ դուք, եղբարք եւ մանկունք սուրբ եկեղեցոյ, յորժամ ընթեռնուք զսա, յիշեցէք զստացօղ սորին զմահտեսի Ղազարն, եւ քհատն իւր զՄնացականն, ըցմայրն իւր զՄուլքին, եւ կողակիցն իւր զՅեաղութն, որդիքն իւր զՄիքայէլն եւ զՍիմոնն, եւ զդստերքն իւր զՄարդայն եւ զՄուլքին եւ զամենայն արեան մերձաւորսն, եւ ետ յիշատակ ի դուռն յԱրզրումայ միաբանիցն, սրբոց երկուց եկեղեցեացն, այսինքն Սուրբ Աստուածածնայ եւ Սուրբ Լուսաւորչին, յիշատակ անձին իւրոյ եւ ամենայն արեան մերձաւորացն։ Թվին ՌՃԽ եւ Ը ( = 1699). ամէն։ Հայր մեր որ յերկինս»։ 3. Թղ. 332ա. Անյաջող նոտր գրով. «Թվին ՌԲՃԴ ( = 1755) Յունիսի օրին եւ ես անարժան Միրաքս, գիրեցի Արզուռում, որ ... կարդալ աղաջեմ յեղբայց իմոց, մէկ մէկ բերան ասէք Աստուած սուրբ...»։ 4. Թղ. 332բ. «Յիշատակ է Այսմայորւքըս Արզրումցի տիրացու Մնացականին, որ ետուն յիշատակ ի դուռն Սուրբ Աստվածածնի կամ Սուրբ Լուսաւորչի, ի թվին ՌՄՃԺԷ ( = 1763), Գետըրվարի ի Ա ( = 1)ին. ամէն»։
կը պակսին։ Մատեանս է Յայսմաւուրք, որ կը բովանդակէ վեց ամիսներու պատկերը (Նոյեմբեր Ա. - Ապրիլ Լ.), ու կը հետեւի Գրիգոր Ծերենցի խմբագրութեան, ոչ մէկ նորութիւն ունենալով։ Ստորեւ կու տանք հռոմէական ամիսներու առաջին օրերու պատկերը։ 1. Թղ. 1ա. Նոր նոտրգրով գրուած է խորագիրը. «Սահմի ԻԳ. եւ Նոյեմբերի Ա. Ամենայն սրբոցն Աստուծոյ հնոց եւ նորոց եւ լիշատակ անարծաթ բժշկացն Կոզմայի եւ Դամիանոսի երկուց եղբարցն»։ 2. Թղ. 54ա2. «Տրէի Ա. եւ Դեկտ. Ա. Վկայաբ. սրբոց հայրապետացն Որդւոց եւ Թոռանց»։ 3. Թղ. 117բ1. «Քաղոցի ԻԴ. եւ Յունուարի Ա. Յիշատակ է սրբոյն Բարսղի Կեսարու հայրապետին»։ 4. Թղ. 182ա1. «Արացի ԻԵ. եւ Փետրուարի Ա... Պարսումայ ճգնաւորին»։ 5. Թղ. 228ա1. «Մեհեկի ԻԳ. եւ Մարտի Ա... Եւդոկիայ»։ 6. Թղ. 284բ1. «Արեգի ԻԴ. եւ Ապրիլի Ա. Վարք Մարիամու եգիպտացւոյն»։ 7. Թղ. 328բ1-329բ2. «Ահկի ԻԳ. եւ Ապրիլի է. Վարք եւ յիշատակ հեղեղեայ կու