7521653ՌՃԽԳ = 1694։
բոլորգիր մեծ։
30, որոնցմէ ա ունի 9 թղ., զ, թ, ժզ, իր՝ 11 թղ., ժէ, ժթ, ի, իա, իբ՝ 13 թղ., ժը՝ 14 թղ., իե՝ 10 թղ., լ՝ 7 թղ., մնացածները՝ 12 թղ.։
թուղթ։
փայտեայ կաշեպատ, անզարդ, կռնակի կողմը չորութենէ ճաթած եւ մասամբ բաժնուած։ Ունի գոցելու կաշին, բայց չորս ականջները ինկած են եւ մնացած են հետքերը։ Կողքերը ներքին կողմէն ծածկուած են կարմիր բանուած կերպասով։ - ՄԱԳԱՂ. ՊԱՀՊԱՆԱԿ չկան։
գոհացուցիչ, թէեւ արտաքինով կը տեսնուի խեղն։ Կարգ մը թուղթեր անջատուած են ամբողջութենէն, իսկ ստորին լուսանցքները թխոտած են՝ չափազանց գործածութենէ։
Տօնական Չաթորանցի (Տարօն)։
կարմիր մելանով են։
վեց ամիսներու իւրաքանչիւր օրուան կանոնին առաջին տառը, ինչպէս նաեւ թղ. 1ա առաջին տողը, թէեւ չունին արտաքին գեղեցկութիւն, բայց ընդհանուրին մէջ կոկիկ են եւ յստակ գիծերով։
չկան. լուսանցազարդի ձեւով՝ միայն հատ մը, թղ. 208ա, կը ներկայացնէ Ս. Մեսրոպ Մաշտոց, անյաջող գծագրութեամբ։
վեց հատ, նոր ամիսներ սկսելուն, կարմիր եւ կապոյտ գոյներով։
սեւ մելանով են։
չկան։
1. Թղ. 353ա1-բ2. «Փառք...։ Արդ եռակի անձնաւորութեանն համագոյ եւ միանձնական ապէնիազին փառք։ Իսկ որ շարժողն է ամենայնի եւ զի շարժէ զամենայն էակս է ի բարի, եւ բորբոքեաց ի սիրտ եւ ոգի, եւ ինքն անշարժ է ամենայնի, Հոգին Աստուած ճշմարիտ, շարժեաց զշարժումն բարի եւ բորբոքեաց ի սիրտ եւ յոգի Տօնական բանասիրի, որ է յերկրէն Տարօնացի եւ յաշխարհէն Դերջնեցի, ի մեծ գեղջէն Չաթորանցի, եւ մեծ ուխտէն Ապրանից վանի, որ է Սուրբ Կարապետի Ջորէհանգիստ կոչի։ «Այս Տօնականս Չաթորանցի, Որ շարժեցաւ ի նախանձ բարի, Եւ ցանկացաւ այսմ տառի, Եւ հոգելից սուրբ մատենի, Աստուածատունկ բուրաստանի, Եւ բազմաճիւղ այսմ ծառի, Որ բազում պտուղ յինքեան ունի, Եւս կերակրին մանկունք բարի, Զայս Տօնականս Չաթորանցի, Զայս ծաղկաւէտ դաշտս որ ունի, Դուստր եւ որդւովք ի սմա բնակի, Սա զարդարած ամենայնի, Հոտ կու բղխէ սա կնդրկի, Ի քիմս մանկանց սուրբ Սիոնի։ Որոտընդոստ գարնանային, Քաղցը բարբառի, Որում հոգւոյն ունկն բացուի, Զսորա բանքն ի յինքն ընդունի, Եւ ի շնորհացն Հոգւոյն զմայլի, Որով Աստուած Հոգին ի յինքն հանգչի, Բիւր սուրբ տեսուն առնէ արժանի, Յարքայութեան նա տեղ ունի, Յորում սուրբ տառս յիշատակի, Իւր ծնօղացն եւ մերձաւորացն, Ամենայնի եւ նախնեացն։ Յորժամ յարութիւն հոգւոց լինի, Նա ինքն յառաջ երթայ բազմի, Ընդ սուրբ վարդապետացն Եւ համօրէն մարտիրոսացն հետ պսակի, Նա որ առնէ գործս բարի, Ամենեւին թող չերկբայի, Յուսա(յ) Աստուած Տէրն ամենի, Հանգուցանէ ի գոգն Աբրահամի, Եւ պսակէ ընդ սրբոցն յամենայնի, Յայնժամ փառօք նա զարդարի, Փըծուն գրչի որ Մելքոն երէց ասի, Եւ վարպետն իմ Բարաղամ քահանայի, Մեզ եւ ամէն քրիստոնէի, Նուիրէ շնորհս ձրի Ընթերցողի եւ սիրով ունկնդրողի, Ամէն, ամէն եւ եղիցի։ «Աւարտումն եղեւ սեւ գրիս Սեպտեմբերի ժը ( = 18), ի դուռն Սուրբ Յակոբի եւ Տիրամայր Աստուածածնի, եւ Սուրբ Սարգիս զօրավարի, Սուրբ Ստեփաննոս նախավկայի, ի նահանգի Կեղոյ ասի, որ աթոռ է սուրբ Խադահայրի, ի թուականիս Հայոց ՌՃԽԳ ( = 1694), ի դառն եւ նեղ ժամանակի, այս Տօնականս յաղագս իւր ընչիւքն ետ գրել խամ եւ տգէտ գրչիս, հարկ ի վերայ եդեալ։ Ով ընթեռնուք եւ տեսանէք, զաւելորդն հանէք եւ զթերին լցէք ի սղալանացս, եւ ի խոշորութիւնս անմեղադիր լերուք, զի կոյրն ոչ թէ իւր կամաւն գլորի, այսպիսի ծանր բանի չեմ պատահեալ։ «Այլ եւ հոգեւոր հայրն մեր Տէր Պարսամ քահանայն միջնորդութեամբ սորին ետ գրել Տօնական զսա յիշատակ իւր եւ ծնօղացըն Եղիազարին եւ Շահնիկարին, կողակցոյն Մարիամին, եւ եղբայրցն Յովասափին, Գալուստին, Ղազարին, Սարգսին. քըւերցն Այխաթունին եւ Նունուֆարին. հօրեղբօրն Լուսպարոնին, եւ իւր որդւոցն Յակոբին, Վարդանին, Մարուգին, նիկողոսին, Մկրտչին եւ Յովսէփին, դստերացն Մարգարտին, Շուշանին եւ Վառվառին, Եթարին, Շահանուշին, Նախաշին. եւ մեծ հօրն Խանտուզին, Խտրշին, Ըռստաքին, Պաղտասարին, Յարութենին, Գրիգորին, Խաչատուրին, Աբեյին, Սահակին, հին եւ նոր ննջեցելոցն՝ անջինջ յիշատակ լիցի. ամէն։ «Ի թվականութեանս Հաւցբ ՌՃԽԳ ( = 1694), ի հայրապետութեան Տեառն Տէր Նահապետ կաթուղիկոսին, եւ յառաջնորդութեանն մեր Տէր Ստեփաննոսին, որ մեզ հոգեւոր հայր եւ ձեռնադրող ինձ մեղապարտ եւ անարժան գրչի. ամէն։ «Արդ գրեցաւ (Յ)այսմաւուրս Կեղի, ի գաւառն Խորձիւնի յորջորջի, ի դուռն Սուրբ Կարապետի, որ անուամբ Խլպաշի վանք կոչի, ձեռամբ յօգնամեղ Մելքոն երիցու։ Այլ եւ յիշեցէք զիս անարժանս եւ կողակիցս իմ Աննան, եւ զծնօղսն իմ Միքայէլն, եւ մայրն իմ Աննան, եւ իմ եղբայրն Ներսէս, եւ քոյրքըն իմ Մայրամն եւ զԿօզալխանն, եւ դեռաբոյս որդիքն իմ զՍահակն, զՅեսսայան եւ զՊաղտասարն, եւ զդուստրն իմ սիրելի Շահանուշն։ «Ով ընթերցողք, յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զիս եւ գրեալքս ի յիշատակի սորա, եւ միով Հայր մեղայիւ յիշեցէք, եւ դուք յիշեալ լիջիք եւ մեք՝ (առաջի) գառին անմահ Որդւոյն, որ ասէ. Եկայք օրհնեալք Հօր իմոյ, ժառանգեցէք պատրաստեալ ձեզ զարքայութիւնն, եւ վայելեցէք յանսպառ ուրախութիւնսն. ամէն։ Հայր մեր որ յերկինս»։ Նոտր գիրով կը շարունակուի. «Ի դառն եւ նեղ ժամանակիս, որ խարա պայրամ ասեն, եկեալ յերկիրս մեր կողոպտեաց եւ աւեր ած աշխարհիս Հայոց»։ 2. Թղ. 231ա. «Գրեցաւ փոխս այս ի դուռ սուրբ ուխտի Կարապետու որ կոչի Խլպաշի 3. Թղ. 347բ-348ա. «Ով եղբայրք, չլինիք մեղայդիր վասն գրիս, զի վասն մեղաց իմոյ ի յետի տետրիս, բազում այլազգիք ի շուրջ գային ի հայոց յերկիրս, վասն իմ մեղացս հանդպեցան զմեզ եւ յաշխարհս, եւ բազում աւերս առին առ մեզ»։ Նոտր գրութեամբ կան. 4. Թղ. 353բ1. «Որ եդաւ ի ձեռն խաթ..ցին Տէր Կարապետին։ Ով ոք չունի իշխանութիւն սորա ձեռացն առնել, ո՛չ ի գեղէն եւ ոչ ի ազգականէ եւ ոչ ազնէն։ Թէ ոք անդի ( = յանդգնի) եւ հակառակ լինայ, ի Հոգւոյն սրբոյ նզովեալ եղիցի եւ զպատիժս Կայէ(ն)ին առնցէ եւ զմասն Յուդային առէ։ Թվին ՌՃԽԶ ( = 1697)»։ 5. Թղ. 119բ. «Խաչին երեքշա(բ)թնի ձուն եկաւ. չորեկշա(բ)թի արեգակն քա(ց)եւեցօ։ Թեւին ՌՃԽԸին ( = 1699)։ Սեկսենբերին երկու՝ ձուն. տասնիրեքն արեկաք է բացեցօ»։
23 Նոյեմբեր 1869ին, մեր միաբաններէն Հ. Մաղաքիա Յովհաննէսեան Կարինի մէջ գնած է 85 դահեկանի ու ղրկած Մայրավանքս։ Մատեանս է Յայսմաւուրք, որ կը բովանդակէ վեց ամիսներու պատկերը (Նոյեմբեր Թ - Ապրիլ Լ), կը հետեւի ցարդ մեր տեսած Յայսմաւուրքներու խումբին։ Կու տանք ընդհանուր պատկերը 1. Թղ. 1ա. (Անվերնագիր). Սանհմի Լ. Նոյեմբ. Ը. Տօնէ է հրեշտակապետաց. «Յաւուրս անաստուած մոլորութեանն յորում 2. Թղ. 54բ2. «Տրէի ԻԳ. Դեկտ. Ա. .. Որդւոց եւ Թոռանցն»։ 3. Թղ. 70ա2. «Քաղոց Բ. Դեկտ. Ժ. Վկայաբ. սրբոյն Մինասայ...»։ 4. Թղ. 120ա1. «Քաղոց ԻԴ. Յունվ. Ա. Յիշատակ է սրբոյն Բարսղի»։ 5. Թղ. 182ա1. «Արաց ԻԵ. Փետր. Ա. Յիշատակ... Պարսումայ»։ 6. Թղ. 231բ1. «Մեհեկի ԻԳ. Մարտի Ա. Յիշատակ Եւդոկսիայ»։ 7. Թղ. 300ա1. «Արեգի ԻԴ. Ապրիլի Ա.. Վարք Մարիամու եգիպտացւոյն»։ 8. Թղ. 351բ1. «Ահկի ԻԳ. Ապրիլի Լ. Վարք եւ յիշատակ Պեղիգեայ կուսին»։