8411561ՌՂԵ - 1646։
բոլորգիր մանր եւ ընտիր։
20, որոնցմէ իւրաքանչիւրը ունի 12 թուղթ, իսկ ժե՝ 13 թղ., թուղթեր ինկած ըլլալով՝ ա եւ թ ունին 8 թղ.։
մագաղաթ նուրբ եւ ընտիր։
դրոշմանիշ մութ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը կապոյտ մետաքսանման լաթ։ Ինկած է փակելու կաշին, իսկ զոյգ ականջները չեն հասնիր գամերուն։
վատ. առաջին 100 թուղթերը հազիւ թելով մը միացած են ամբողջութեան, կը կարօտի վերակազմութեան։ Թուղթեր ինկած են ընդ մէջ թղ. 3-9, 94-95, 98-99։ Պատռած է թղ. 37, իսկ առաջին թուղթերը (թղ. 1-20) արտաքին լուսանցքները գործածուրենէ սեւցած են։
գրիչը Ալեքսիանոս քահանայ, որ իր կարգին նուիրած է Սուրբ Քրիստափոր եկեղեցւոյն։
ետեւի կողմը ունի միակ մագաղաթ մը, 6,5x9,5 մեծութեամբ, իւրաքանչիւր երեսի վրայ հինգ տող մեծ երկաթագրով, հաւանաբար ճառընտրէ հատուած մը. Ա. «մարգրէին, վայ որ իմաստուն են յընքեանս եւ յաչս անձանց իւրեանց խորհրդականք». Բ. «երբեմն... անուանակոչութեամբ ասելով մի՛ լիցուք սնապարծք, զմիմեամբք զանց առնել»։
բազմաթիւ, բոլորն ալ կարմրագոյն գրիչով, նուրբ եւ գեղեցիկ, կենդանակերպ, հանգուցադիր, թռչնագիր եւ այլ զարդերով։
բազմաթիւ, բոլորն ալ կարմրածայր նուրբ գրիչով։
չունԷ։
երեք հատ, թղ. 1ա, 95ա, 184ա, որոնք կարմիր գրիչով են, որով միագոյն, բայց շատ նուրբ եւ մանր զարդերով։ Նոյն ոճով են նաեւ՝ -
թղ. 18բ, 38բ, 50ա, 55ա, 94ա, 126բ, 228ա։
Նարմբբ։
թղ. 93բ, 126ա, 180ա, 183բ, 124բ-127բ, 242բ։
Բնագրին գրչութեամբ. 1. Թղ. 92ա. «Յիշատակ է սուրբ տառս ի նուաստ եւ տառապեալ Ալեքսիանոս երիցէ, եւ զհայրն իմ Ազարիայ քահանայն եւ զմայրն իմ զԽանումն եւ զեղբայրն իմ Ըստեփանոսն եւ Խաչատուրն, եւ քորքն իմ Մուհուբաթն, Սուլթանաղէն, Ջանբեկին. եւ զեղբօր որդիքն իմ Աբրահամն, Եփրիանոսն եւ Գրիգորն եւ Սուքիասն. սոքա փոխեալ են առ Քրիստոս յոյսն ամենեցուն. եւ զմիւս քոյրն իմ Մասումն, եւ զնորաբողբոջ որդիքն իւր Ֆռանգուլն, Փանոսն, Յարութիւնն։ Դարձեալ գեղբաւր որդին իմ Ազարիայն եւ ամենայն արեան մերձաւորացն, կենդանեացն եւ հանգուցելոցն, յիշեցէք եւ լի սրտիւ Աստուած ողորմի ասացէք, եւ Աստուած ձեզ ողորմի իւր միւսանգամ գալըստեանն. ամէն։ «Գրեալ ձեռամբ յոգնամեղ եւ անարհեստ եւ փծուն գրչի Ալեքսիանոս քահանայի, որ զանունս միայն ունիմ քահանայի եւ ոչ ի գործս ի բարի, ի շրջագայութեան հայկազեան տումարի ՌՂԵ թվականի, ի հայրապետութեան Տեառն տէր Փիլիպոս սրբազան կաթողիկոսի, ի յաթոռ սուրբ Էջմիածնի, Վաղարշապատու Արարատեան նահանգի։ Ով լուսամիտ մանկունք Սիովնի, վասն որոյ երես անկեալ աղաչեմ զամենեսեանսն, որք լուսաւորիք սովաւ ուսմամբ կամ գաղափար առնելով, յիշեսջիք ի Քրիստոս զստացող տառիս, հանդերձ ծնաւղօքն, ասելով ի խորոց սրտէ Տէր Աստուած ողորմեա նոցա եւ ջնջեա՛ զձեռագիր յանցանացն եւ գրեա՛ զնոսա ի գիրն կենաց. ամէն։ «Այլ եւ վասն խոշորութեան եւ անարհեստ գրոյս աղաչեմ անմեղադիր լինել, զի կար իմ այս էր, եւ ինքն որ առատն է ի տուր բարեաց, տացէ ձեզ յիշողացդ եւ մեզ յիշեցելոցս ի սմա եւ գծաւղիս իմոցն ձեաւք հանդերձ զանըսպառ բարիսն ժառանգեսցէ եւ զերկնից արքայութիւն. ամէն։ «Եւ ի դրան սուրբ եւ աստուածանկար եւ առաքելայարկ խորանիս եւ քրիստոսաբնակ սուրբ տաճարիս Քրիստափորի, եւ ընդ հովանեաւ սուրբ Թումայի առաքելոյ աջին մխեցելոյն ի կողն Յիսուսի կենարարին, եւ սրբոյն Յակոբայ սուրբ նշանին։ Արդ աստ եղեւ աւարտ գրչութեան այսմ հոգելից տառիս, եդի յիշատակ ի դուռն սուրբ Քրիստա2. Թղ. 18ա. «Որչափ կար քո է բարձր սկսիր, ով եղբայր, եւ անարժան գծողս յիշեա՛, ով ուսումնասէր տէրտէր»։ 3. Թղ. 38ա. «Ով քաղցր երգողք երգոյս, զիս անարժան Ալեքսիանոս քահանայ եւ ոչ ի գործոց՝ յիշեսջիք ի Քրիստոս եւ զծնողս իմ, եւ աղաչեմ եւ պաղատիմ»։ 4. Թղ. 54բ. «Ի սոսկալի ահեղ ժամիս, յիշեա՛ եւ դու զգծող տառիս»։ 5. Թղ. 66ա. «Ես Ալեքսիանոս երէցս գրեցի Տօնացոյցս զայս, ետու ի դուռն սուրբ Քրիստափորին, յիշատակ ինձ եւ ծնողաց իմոց եւ ամենայն արեան մերձաւորաց իմոց։ Միով ողորմեայիս յիշեսջիք ի Քրիստոս. թվին ՌՂ եւ Ե (1646)»։
1890ի ատենները Հ. Մովսէս Նազարեան բերած է Պարսկահայաստանէն։ Մատեանս է Երգ ժամագրոց, մասն շարականաց, Կարգ դպրութեան, Տօնացոյց եւ Պարզատումար։ Ունի հետեւեալ կարգը. 1. Թղ. 1ա. «(Երգ գիշերային պաշտաման). Յիշեսցուք ի գիշերի զանուն քո 2. Թղ. 4բ. «Կարգ կանոնագլխաց կարգաւ. Դատեա տէր զայնոսիկ...»։ 3. Թղ. 7բ. «Թագաւորք ապաշխարութեան». «Թագաւորք մարտիրոսաց»։ 4. Թղ. 18բ. «Կարգ գիշերոյ ալէլուեաց»։ 5. Թղ. 31բ. «Իւղաբերից աւետարանին. Եղիցի անուն տեռան...»։ 6. Թղ. 32ա. «Առաւաւտու երգ կարգաւ»։ 7. Թղ. 38բ. «Կարգ ժամամտերոյ. Որ ի հաւրէ առաքեցար...»։ 8. Թղ. 48ա. «Ճաշու մեսեդիք»։ 9. Թղ. 50ա. «Ճաշու ժամոյ ալէլուք»։ 10. Թղ. 55ա. «Սրբասացութիւն պատա11. Թղ. 57բ. «(Կարգ դպրութեան). Մարմին տէրունական...։ Որք ըզքրովբէիցն...։ Քրիստոս ի մէջ մեր յայտնեցաւ։ Սուրբ, սուրբ, սուրբ տէր զաւրութեանց...։ Հայր երկնաւոր...։ Յամենայնի աւրհնեալ ես...։ Որդի Աստուծոյ...։ Հոգի Աստուծոյ...։ Հայր մեր...։ Միայն սուրբ...։ Քըրիստոս պատարագեալ...։ Լոյս ճշմարիտ... (բշ-զշ)։ Լցաք...։ Գոհանամք...»։ 12. Թղ. 62բ. «Աւագ մեսեդիք»։ 13. Թղ. 64բ. «Երգ կիրակամտի. Լոյս զուարթ»։ 14. Թղ. 66բ. Շարականք։ Առանց յատուկ կանոնի, օրինակուած են կարգ մը շարականներ, այսպէս. «ԲՁ. Անթառամ ծաղիկ...։ ԲՁ. Որ ի հարաշարժ...։ ԲԿ. Երրորդութիւն անբաժանելի...։ ԴԿ. Լերինք ցնծասցեն...։ Ստ. Ուրախացիր պսակ կուսից...։ ՀԲ. Այսաւր ի լերինն թափաւր...։ Ստ. Լերինք ամենայն...։ ԴԿ. Խաչի. ԴԿ. Պարունակեալ պահէին...։ Հրեշտակապետացն. ԴՁ. Երկնաւոր հաւտ ընտրեալ...։ Բարսղի. ԴԿ. Լուսապայծառ իմաստիւք...։ Վահանայ Գողթնացւոյն. ԲՁ. Զարմանալի է ինձ...։ Ղեւոնդեանց քահանայից. Երգեմք ձեզ...։ Վարդանանց. ԴՁ. Արիացեալք...։ Նիկողայոսի. ԴՁ. Հիացան անմարմինքն...։ Պետրոսի եւ Պաւղոսի. ԳՁ. Այսաւր բերկրանաւք...։ Կիրակամտի. ԴԿ. Անըսկիզբն Աստուած համապայծառ...։ Առաքելոցն. Դկ. Առաքեալք Աստուծոյ ընտրեալք...։ Պետրոսի եւ Պաւղոսի. ԴՁ. Որ արփիահրաշ...։ Որ անպարագիրն...»։ 15. Թղ. 77ա-87բ. «Մեսեդիք»։ 16. Թղ. 88ա. «Գանձ Աւետեաց Աստուածածնին. Խընդութեան ձայն, բարբառ աւետեաց, աշխարհի հնչեաց, հայր ընդ որդոյ» (սկ. «Խաչատուր»)։ 17. Թղ. 89ա. «Գանձ սրբոյն Սահակայ. Բարձրեալ անքննին բնաւից լրութիւն, որպէս պարզութիւն լուսափայլութիւն» (սկ. «Բան քարոզից»)։ 18. Թղ. 90բ. «Գանձ Բուն Բարեկենդան կիրակէին. Երգս յաւերժական երգեմք բանական» (սկ. «Երեւմանեցին»)։ 19. Թղ. 94ա. «(Տօնացոյց). Քաղոց ամսո(յ) Հայոց ԻԱ եւ Դեկտեմբեր Հրռովմայեցւոց ի Թ...». տե՛ս բովանդակ պատկերը Տօնացոյց Ե, թղ. 2ա-3բ, թուղթ ինկած ըլլալով՝ կը մնայ թերի։ 20. Թղ. 95ա. «(Տօնացոյց եւ Աւետարանացոյց). Աստուածայայտնութեան ճրագալուցի առաջի աւուրն առաջին կանոնագըլխին...». կը հետեւի վերեւ յիշուած Տօնացոյցներու ընկալեալ կարգին։ 21. Թղ. 167բ. «Խրատ իւղաբերից աւետարանին»։ 22. Թղ. 168ա. «Աւետարանք բժշկութեան այսպէս գի՛տ»։ «Աւետարանք հանգըստեան է այս»։ .23. Թղ. 169ա. «Կրկնակ ամսոց այսպէս արա. Կալ զՆաւասարդի եւ երթ է. է. որ մնաց կրկնակ է...։ Տանուտէր տարոյ այսպէս արա. կաթ զթուականն է., ի վերայ ած կամ ե....։ Եւ ժամքն են այսոքիկ. Այգն, ծայգն, զայրացեալն...։ Ժամք են գիշերային. Խաւարակն, ախջամուխջն, մթացեալն...։ Առաջաւորաց բարեկենդանն այսպէս արա. Կալ հանապազ լզ...։ Լրումն զատկի այսպէս արա. Կալ հանապազ խզ, զվերադիրն ի բաց երթ եւ տես թէ...։ Ամսանահանջն այսպէս արա. Կալ զմեծ նահանջն եւ երթլ. լ. որ մնայ ամսանահանջ է...։ Եւ թէ կամիս գիտել ըզձայնն թէ որում դասուն է, եւ տես զթուականն...։ Թվականն այսպէս արա. Կալ զհայ թուականն յգ, ի վերայ բեր մեծ թուականն հոռմին...։ Լրումն զատկի այսպէս արա...։ Գիւտ գրոյ այսպէս արա...»։ - Վերջ թղ. 178ա. «Ով եղբայր գիտացիր, զի հայոց թվականն թիւ մի աւելի կա(յ) եւ բազումս սխալանս գործէ, յորժամ փոքր թվականն եւ հռոմայեցոց եւ նահանջ եւ թ. եւ ժ. երեակ եւ զայլն որ ասէ եթէ կամիցիս գիտել թէ որում ամի իցես։ Զայս ե. բանս յորժամ առնես զաւելի թիւն ի բաց երթ որ ուղիղ գա(յ), եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս»։ 24. Թղ. 178բ. «Բանալի առաջին գիրն լիւն է եւ տանուտէրն ի վերեւն խոյն է, եւ կարմիր գրած տողերն նահանջ է...». կը հետեւին տոմարական աղիւսակներ։ 25. Թղ. 184ա. «Պարզատումարս յընդիր եւ ստոյգ աւրինակ է անանց. Ա. Եւներեակ դ. Յունվար լա է, հինգշաբաթի մտէ. Յայտնութիւն Յունուարի զ, օրն երեքշաբաթի, միջոց ուտիք զ աւր։ Առաջաւորի բարեկենդանն Յունվար ժա։ Փետրվար...» (Ա-Ք)։ Թղ. 222բ-224ա. կան քառակուսի եւ բոլորակ ցուցակներ։ 26. Թղ. 228ա-242ա. «Քաղուածք շարականաց տաւնաւրէից»։