605

ՃԱՇՈՑ Ժ

ՊՀԲ = 1423 - ՊՀԲ = 1423

ID

Number

605

Old record number

1522

Title

ՃԱՇՈՑ Ժ

Start date

ՊՀԲ = 1423

End date

ՊՀԲ = 1423

Date details

ՊՀՐ - 1423, բուն յիշատակարանը կորսուած է, 1770ին նորոգողը օրինակած է հին յիշատակարանին մէկ մասը, որով պահուած է թուականը։

Copy place

անյայտ, սակայն գրիչը կը յիշատակէ «Լուսաւորչի գերեզման» եւ վանքը, որով գուցէ գրուած ըլլայ Թորդան։

Reference

Type

Number of pages

480

Dimension

21,2x31,2 (20x 30,2)

Layout

երկսիւն, իւրաքանչիւրը 7,5x 24,5։

Writing details

բոլորգիր մաքուր։

Codicology

41, որոնցմէ ա, բ, գ, դ ինկած են, յետագային նորոգողը աւելցուցած է անոնց տեղ թղ. 1-42, յաջորդաբար ե ունի 10 թղ., իբ՝ 11 թղ., խա՝ 3 թղ., ընդ մէջ ժգ եւ ժդ.ի աւելցուած են 6 թղ.։

Principal subject

Subject details

թուղթ տոկուն։

Number of lines

33։

Binding

ԺԸ դարու, փայտեայ կաշեպատ, գեղեցիկ կերպով դրոշմազարդուած, կռնակի կողմէն քիչ մը վնասուած է, գոցելու երեք ականջները ինկած են՝ մնացած են հետքերը։

State of preservation

թէեւ արտաքսապէս լաւ պահուած է, սակայն խոնաւութեան հանդիպելով ձեռագիրս մեծապէս կրած է։ 1770ին նորոգողր գրած է յիշատակարան մը, ուր կը յայտնէ թէ ՌՀԵ ( = 1588) թուականին «ջուր է վազեր վերան», որով վնասուած են զարդերը, խորանները, ու ընդհանուր կերպով ձեռագիրը կորսնցուցած է իր արտաքին փայլը։ 1770ին նորոգողը նոր թուղթով ամբողջացուցած է ձեռագրին առջեւի պակաս մասը (թղ. 1-42), ինչպէս նաեւ միջանկեալ իր կողմէ աւելցուցած է թղ. 149-154։

Copyist

եւ

Owner

Մկրտիչ հայրպետ աբեղայ Սերոբեցի, առաջնորդ վանքին Լուսաւորչի։

Commanditaire

Illuminator

Յովհաննէս աբեղայ սուրբ Թորոսոյ։

Binder

առաջինն անյայտ, ապա 1588ին՝ Ըռայիս Խառլուն եւ Գրիգոր, եւ հուսկ 1770ին Յովհաննէս քահանայ Ատապազարցի։

Parchment flyleaf

չկան, ետեւի կողմը կան երեք թուղթեր տպագիր ճաշոցի մը, կազմողը դիտմամբ աւելցուցած է, որովհետեւ հոն կայ խաղող օրհնելու կանոնը, ու ստորեւ դրած է հետեւեալ ծանօթութիւնը. «Խաղողի կանոն բնական իւրում տեղոչն ոչ գոյր, վերջի կազմութեանս աստ եթաք»։

Lettrines

շատ, ամէն կանոնի առաջին գիրը, ընդհանրապէս միագոյն եւ մեծ։

Initials

եւ

Marginal illuminations

շատ ստէպ, գրեթէ ամէն էջի վրայ, յատուկ ուշադրութեան արժանի են թղ. 69ա, 111բ, 314բ, 430ա, որոնք սուրբերու կամ երեշտակներու դիմանկարներ են։

Images

չկան։

Canon tables 1

թղ. 191ա, 261ա, շատ գեղեցիկ, թէեւ խոնաւութեան հետեւանքով մէկ մասը վնասուած է։

Canon tables 2

թղ. 64ա1, 355բ2, 381բ1՝ -

Title text

կարմիր են։

Blank pages

բո. 430բ։

Colophon

1. Թղ. 480ա1. (1770ին նորոգողը ընդօրինակած է հին սկզբնագիր յիշատակարանը). «Փառք անբաժանելի եւ միասնական սուրբ Երրորդութեան Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն սրբոյ, եւ ամենայն արարածոց յիմանալեաց եւ ի զգալեաց, ի հրեշտակաց եւ ի մարդկանէ, Աւարտեցաւ քրիստոսահիմն եւ առաքելախաւս մարգարէաշէն եւ հոգիաբուխ սաղարթափթիթ եւ ծաղկաւէտ այս տառ, ձեռամբ յոգնամեղի եւ անարհեստ գրչի մեղապարտ Յոհաննէս աբեղայի, ի նեղ եւ ի դառն ժամանակիս, որ եւ սաստիկ սով եղեւ, որ ա. մոթ հացն՝ պ. դրամ եղեւ, եւ բազումք կաշի կերան. ի թվիս ՊՀԲ ( = 1423)։ եւ ի Հոկտեմբերի և ( = 5), որ գրել ետ ըզգիրքս պարոն Կիրակոսն յիշատակ իւր եւ կենակցին իւր եւ ծնողացն իւրեանց, յիշողքդ յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ»։ Բնագրին գրչութեամբ են. 2. Թղ. 63բ1. «Տէր Աստուած ողորմեպ ստացողի գրոցս Մկրտչի իրիցու եւ ծնողի իւր, եւ գրողի սորայ Յոհաննէս աբեղի եւ ծնօղի իւր, եւ միաբանից սուրբ Լուսաւորչին եւ որ ամէն ասեն. ամէն»։ 3. Թղ. 154բ1. «Զստացաւզ լուսազարդ տառիս եւ զՄկրտիչ հայրպետն եւ զգրող սորա զՅոհաննէս ամենամեղ աբեղայ եւ զայլ ամենայն սպասաւորք Լուսաւորչիս գերեզմանի՝ յիշեցէք ի մեղաց թողութիւն եւ զձեզ յիշէ Աստուած յերկնային արքայութիւնն. ամէն»։ 4. Թղ. 190բ1. «Քրիստոս Աստուած ողորմեա ստացողի վարդափթիթ բուրաստանիս եւ ծնողի եւ ամենայն զարմի իւր։ Ընդ նմին եւ զՄկրտիչ հայրպետի սրբասնունդ քահանայի, որ ինքն եղեւ խնդրող այսմ գրոցս եւ շատ աշխատեցաւ ի կոկելն եւ ի մեր սպասաւորութիւն. Աստուած զերկնից արքայութիւնն տայ իւր եւ իւր ծնողացն եւ ամենայն արեան մերձաւորի իւր. ամէն ռ ամէն։ Ընդ նմին եւ գրողի սորայ Յոհաննէս մեղապարտ աբեղի եւ ծնողաց եւ ամենայն արեան մերձաւորի իւր, եւ Սուրբ Լուսաւորչին սպասաւորացն եւ ամենայն հաւատացեալ քրիստոնէից. ամէն»։ 5. Թղ. 260բ2. «Քրիստոս Աստուած ողոմեա՛ ստացողի վարդափթիթ բուրաստանիս սուրբ գրոցս Մկրտիչ աբեղի Սերոբեցոյ, եւ ծնողի իւր եւ եղբարց իւր եւ ամենայն երախտաւորաց եւ աւգնականաց սորա։ Ընդ նոսին եւ զեղկելի գրողի սորա Յոհաննէս աբեղի Սուրբ Թորոս, եւ ծնողաց իւրոց եւ ամենայն արեան մերձաւորաց. եւ որ լի սրտիւ ողորմիս խնդրէ ի տեառնէ Աստուծոյ, նա Աստուած որ լի է առատ պարգեւօք՝ իւր եւ մեզ եւ ամենայն հաւատացեալ քրիստոնէից պարգեւէ զիւր երկնից սուրբ արքայութիւնն. ամէն» 6. Թղ. 274ա2. «Զաստուածապատիւ եւ զառաջնորդ սուրբ ուխտիս զտէր Մկրտիչ ստացաւղ տառիս՝ յիշեցէք ի տէր. եւ զգրող սորա զՅոեաննէս աբեղայ»։ 7. Թղ. 355բ1. «Քրիստոս Աստուած ողորմեա՛ ստացողի գրոցս Մկրտիչ աբեղի Սերոբեցոյ եւ ծնողի իւր Ղուկասի եւ եղբարց իւրոց եւ ամենայն աշխատողաց։ Եւ գրողի սորա Յոհաննէս աբեղի եւ ծնողի իւր եւ կարդացողացս եւ լսողացդ. ամէն»։ 8. Թղ. 388ա2. «Ով աստուածասէր անձինք, յիշեցէք զմեզ ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր, որ շատ եմք աշխատել եւ զայս ամենայն ծաղկունքս ի մի տեղ ժողովել»։ Նորոգողին կողմէ կան հետեւեալները. 9. Թղ. 42ա2. «Փառք պատիւ գոհութիւն եւ երկրպագութիւն ամենասուրբ Երրորդութեան եւ միոյ աստուածութեանն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն սրբոյ. ամէն։ Որ առատ ողորմութեամբն իւրով ետ կարողութիւն մեզ նուաստիցս եւ անարժա(ն)իցս ի լոյս ածել, որ մինչեւ ցայս վայր տետերքն կորուսեալ եւ կազմն քայքայեալ, եւ ես մեղապարտ Յոհաննէս քահանայս դարձեալ նորոգեցի, բայց այս ոչ է գովելի, այլ զայն որ առաջ պատճառ եղեւ, այսինքն պարոն Կիրակոսն որ ետ գրել Յոհաննէս աբեղայի իւր հոգւոյն եւ համայն զարմիցն իւր. յիշելն սորա մի՛ խնայէք զմիով հայր մեղայիւ. այս եղեւ ի թվին ՊՀԲ ( = 1423), ի Հոկտեմբերի Ե ( = 5)։ «Արդ որ վայելէքդ եւ ընդերսջիք՝ զայս եւս իմասջիք, որ յետ ժամանակաց, այսինքն թուին ՌԼԷ ( = 1588) լաւ չի պահելով, ջուր է վազեր վերան, ահա յայտ իսկ է որ կազմ եւս է քայքայեր, որ տեսեալ բ. աստուածասէր քրիստոնէից, այսինքն եռայիս Խառլուն եւ Գրիգորն, կրկին կազմեալ եւ նորոգեալ են. նոքա եւս պարտ է յիշել, որ եւ յիշատակողն վարձս ի Քրիստոսէ ըն«Հուսկ յետոյ յիշեսջիք զՅատապազարցի յոգնամեղ եւ անարհեստ գրչի մեղապարտ Յոհաննէս քահանայս վերստին նորոգելով, այսինքն մինչեւ ցայս վայր կրկին գրելով, եւ կարմիր գրեանքն բովանդակ կրկին նորոգելով, որ (յ)անձրեւաց խիստ խանգարեալ էր, որ կարի աշխատեցայ, այսինքն ի թվին ՌՄԺԹ ( = 1770), Յունիսի ԺԴ ( = 14) աւարտեցայ։ Ուստի աղաչեմ ի վայելողացդ, յիշեցէք զիս եւ զհանգուցեալ զծնողսն զԱլիքսանն եւ զՎարդխաթունն, եւ յիրիցակինն, որ եւ յիշատակողացդ ողորմութիւնն ի Քրիստոսէ հասցէ. ամէն»։ 10. Թղ. 480ա2. «Արդ աղաչեմք զձեզ ով սուրբ մանկունք եկեղեցւոյ, որք հանդիպիք զսա ընթերձմամբ, յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր Յատապազարցի յոգնամեղ եւ անարհեստ մեղապարտ գրչի Յոհաննէս յէրէցն, որ զթերին լցոյց եւ կազմել ետ, իսկ եթէ նուազութիւն գտանէք՝ ներեցէք իմում պակասութեանս, զի կար մեր այս էր. ուստի խնդրեմ ի վայելողացդ յիշատակել յաղօթս ձեր զծնողսն իմ եւ յիրիցականն, որ եւ յիշողքդ յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերմէ. ամէն։ «Նորոգեցաւ գիրքս թվին ՌՄԺԹ (1770), յի (յ)ունիսի ժ ( = 10)»։ 11. Թղ. 63բ1. «Դարձեալ գրեմ եւ աղաչեմ զձեզ եղբարք, յիշեցէք զկրկին գնողս զդասայպետ երէցս որ ողորմիս հանէք մեզ եւ ննջեցելոցն մերոցն եւ ամուսին մերոյ Ուլուսին եւ զաւակացն մերոց, եւ հոգեւոր ծնողին մերոյ տէր Երեւանին. եւ որ բոլոր սրտիւ ողորմիս հանէ նա Քրիստոս Աստուած զիրենց մեղքն թողու. ամէն»։

Informations

1835ին Հ. Փիլիպպոս Թերնիման Ասլանեան Պոլիսէն դրկած է Ս. Ղազար։ Մատեանս է Ճաշոց, շատ մօտէն կը հետեւի Ը ճաշոցին, ուստի կը նշանակենք միայն եզական տարբերութիւնները։ Ճաշոցիս սկիզբի մասը նորոգուած է 1770ին (թղ. 142), ապա կը սկսի հին բնագիրը։ Կը բովանդակէ հետեւեալ կանոնները։ 1. Թղ. 1ա1. «Կարգ աւետեաց սրբուհւոյ Աստուածածնին որ յԱպրիլի է»։ - Թղ. 2ա1. «Ի Սեպտեմբերի Ը. ծնընդեան սրբ. Աստուածածնի»։ - Թղ. 2բ1. «Ի Նոյեմբերի ԻԱ. ընծայեցման ամենօրհնեալ սրբ. Աստուածածնին գ.ամեայ ի տանարն»։ - Թղ. 3ր1. «Ի Դեկտեմբերի Թ. յղացման ամեն օրինեալ սրբ. Աստուածածնի»։ - Թղ. 4ա1. «Կարգ Աստուածայայտնութեան ճրագալուցի»։ - Թղ. 14ա1. («Կանոն ջուր օրհնելոյ»)։ - Թղ. 18բ2-27բ1. «Բ-Ը օր յայտնութեան»։ - Թղ. 27բ1. «Յովհանու Կարապետին»։ - Թղ. 28բ1. «Պետրոսի եւ Աբեսողոմայ»։ - Թղ. 29բ1. «Անտոնի անապատականի։ - Թղ. 30ա2. «Թէոդոսի թագաւորի»։ - Թղ. 32բ2. «Կիրակոսի եւ մօր նորա»։ Թղ. 33բ1. «Աթանասի եւ Կիւրղի»։ - Թղ. 34ա2. «Սեղբեստրոսի հայրպ»։ - Թղ. 35ա2. «Գորդիոսի»։ - Թղ. 35բ2. «Եւգինեայ եւ այլոց»։ - Թղ. 38ա2. «Քառասնորեայ գալստեան»։ 2. Թղ. 43բ2. «Շաբ. Մարութայր հայրապետի եւ Վահանայ Գողթնացւոյն»։ Հմմտ. Ը. Ճշց. § 16. ունի «Պաւղ. Ա. Տիմ. Այլ դու զհետ եկիր... որ ի Քրիստոս Յիսուս» (փխ. Պօղ. Կորնթ.)։ 3. Թղ 44ա2. «Երրորդ կիրակէն. Սղ. Քեզ վայելէ։ Ընթ. յԵս. Կացաք մնացաք իրաւանց... զաւակէ զաւակի։ Պաւղ. Տիմ. Պաւղոս առաքեալ... զժամանակսն յաւիտենից։ Աւետ. Յովհ. Եւ յետ երկուց աւուրց... Հրէաստանէ ի Գալիլեա»։ Մինչ Ը. ճաշոց առանձին հաւաքած էր կիրակի, չորեքշաբթի եւ ուրբաթ օրերու կանոնները, ներկայ ճաշոցը բաժնած է սուրբերու կանոններուն միջանկեալ։ Կիրակի օրերը ունին Եսայիի ընթերցուած մը, ապա Տիմոթէոսի կամ Տիտոսի թուղթը եւ հուսկ Յովհաննու աւետարանէն հատուած մը։ Դշ. եւ Ուրբ. օրերը չունին Եսայիի մարգարէութիւնը, ու կարգը ամէն անգամ չի համապատասխաներ Ը. ճաշոցի (§§ 19-36) ընթերցումներու կարգին։ 4. Թղ. 45ա2. «Բշ. Եւգինէոսի, Մակարիոսի, Վաղերիոսի, Կանդիտոսի եւ Ակիւղասայ. Սղ. Արդարքն։ Ընթ. Սոփոն. Ահաւասիկ ես յառնեմ... զգերութիւն ձեր։ Պաւղ. Կորնթ. Զի թէպէտեւ մարմնով... հնազանդութիւնս կատարեսցի։ Աւետ. Մթ. Եւ յորժամ հալածեսցեն... որ յերկինս է»։ 5. Թղ. 45բ2. «Գշ. Գրիգորի աստուածաՀմմտ. Դ. Ճշց. § 2, աւետարան ունի «Յովհ. Ես եմ հովիւն... մի հովիւ» (փխ. «Ի դատաստան եկի...»)։ 6. Թղ. 47ա1. «Եշ. Պարսամայ նգնաւորի. Սղ. Ձայն ցնծութեան։ Ընթ. յԵս. Արարի զքեզ իբրեւ զանիւս... հաստատեաց։ ՊԵտր. թղ. Գիտէ Տէր.. սիրեցին. Աւետ. Յովի. Ի դատաստան եկի... ունիցին»։ 7. Թղ. 48ա2. «Շբ. Վլասայ եպս.ի ե։ Ոնէսիմայ եւ Տրիփոնի եւ Արքիպայ»։ Հմմտ. Դ. Ճշց. § 4. կ'աւելցնէ «Ընթ. Զաքար. Ուխտն իմ որ ընդ նոսա... տեառն ամենակալի է». Աւետարան ունի «Յովհ. Զայս խաւսեցայ... տացէ ձեզ» (փխ. «ի դատաստան եկի...»)։ 8. Թղ. 50ա2. «Բշ. Պաւղիկարպոսի հայրապետի եւ Շմաւոնի հարիւրապետի որ խաչեցաւ յԵրուսաղէմ»։ Հմմտ. Ը. Ճշց. § 15. աւետարան ունի «ՂԿ. Մի՛ երկնչիր... որդի մարդոյ». (փխ. «Ոչ է աշակերտ...»)։ 9. Թղ. 50բ1. «Գշ. Կուռնելիոսի հարիւրապետի. Սղ. Տէր որպէս։ Ընթ. յԱռակ. Եթէ զարդարութիւն... առ ի ծերոց։ Ընթ. Սոփոն. Առէք ընդ ձեզ... անձինք ձեր։ Պաւղ. Հռմ. Այլ այնմ որ... ամենեսին։ Աւետ. Մթ. Եւ տեսեալ... զձեզ էին»։ 10. Թղ. 51բ1. «Եւ ապա պահք յառաջաւորին. ուրբաթի աւուրն Ընթ. Յունան. Եւ եղեւ բան տեառն... անասուն բազում...»։ «Շբ. Ս. Սարգսի եւ Մարտիրոսի», (հմմտ. Դ. Ճշց. § 123)։ 11. Թղ. 54բ2. «Բշ. Ատոմեանց. Սղ. Ետուր զմեզ։ Ընթ. յԵս. Ի ժամանակին... լերին Սիոնի։ Պաւղ. Կորնթ. Յամենայն ժամ զմահ... զառհաւատչեայ հոգւոյն։ Աւետ. Յովհ. Զայս... ընդ ձեզ էի»։ 12. Թղ. 55ա2. «Գշ. Սրբոց Սուքիասանցն»։ Հմմտ. Դ. Ճշց. § 84. ունի «Պաւղ. յԵբր. Եւ արդ զինչ... մեր կատարեսցին» (փխ. «Կորնթ.)։ 13. Թղ. 56բ1. «Եշ. Ոսկեանցն. Սղ. Պատուական։ Ընթ. յԵրեմ. Ահաւասիկ ես դարձուցանեմ... իմ ժողովուրդ։ Պաւղ. Տիմ. Այլ դու զհետ... կացցեն։ Աւետ. Մթ. Եւ տեսեալ... նա կացցէ» 14. Թղ. 57բ1. «Շբ. Ս. Սահակայ. Սղ. Քահանայք։ Ընթ. յԵս. Եւ կոչեսցին նոքա... գլխոց ձերոց։ Պաւղ. յԵբր. Ունկնդիր... գործս բարութեան։ Աւետ. Յովհ. Ես եմ հովիւն... հովիւ»։ 15. Թղ. 59ա1. «Բշ. Պիոնի քահանայի եւ Մարկոսի Արեթուսայ եպիսկոպոսի (ե։ Աբդայի եպս.ի եւ Արսենի եւ Որմզդայ). Սղ. Քահանայք։ Ընթ. Զաքար. Նախանձեցայ վասն Սիոնի... լեառն սուրբ։ Պաւղ. Հռոմ. Բայց գիտեմք եթէ... ի տէր մեր։ Աւետ. Ղկ. Մի՛ երկնչիր... գայ որդի մար16. Թղ. 59բ1. «Գշ. Ղեւոնդեանցն»։ Հմմտ. Դ. Ճշց. § 127. կ'աւելցնէ «Ընթ. յԱռակ. Աստուած հաստատեաց զմարդն... յաւիտեանս յաւիտենից»։ 17. Թղ. 61ա2. «Եշ. Վարդանանցն»։ Հմմտ. Դ. Ճշց. § 128. ունի «Ընթ. յԵս. Եւ եղիցի յորժամ կատարեսցէ տէր առնել... զանտառ» (փխ. «Ի ժամանակի...»)։ 18. Թղ. 62բ2. «Շբ. Կոստանդինուպաւլսի սուրբ ժողովոյն (հայրապետացն)»։ Հմմտ. Ը. Ճշց. § 37.ունի «Պաւղ. Կորնթ. Գործակից եմ... ինչ ունիցիմք» (փխ. «Այլ Աստուծոյ շնորհքն...»)։ 19. Թղ. 64ա1. «Բուն բարեկենդանին» եւ այլն։ Քառասնորդաց ամբողջ կարգը՝ ընդհանրացած ձեւով է. կիրակի օրերը ունին առաւօտեան աւետարան. Դշ. եւ Ուրբ. օրերը պահած են աւանդական խորագիրները. շաբաթ օրերը յատկացուած են սուրբերու տօներուն։ Քառասնորդաց կանոնը կը փակուի «Կատարեցաւ կարգ քառասնորդաց» խորա20. Թղ. 121ա2. «Ղազարու (յարութեան)»։ Հմմտ. Ա. Ճշց. § 38. կորսուած է խորագիրներու մանրամասնութիւնը. Առաւօտեան ունի «Աւետ. Յովհ. Եւ էր ոմն հիւանդ... աշակերտաւքն հանդերձ»։ Ճաշու ընթերցուածներուն վրայ կաւելցնէ «Ընթ. յԱռակ. Հրաման տեառն աղբիւր... բառնայ զանարգութիւն»։ 21. Թղ. 123ա2. «Մեծի եւ հրաշափառ արմաւենեաց»։ Հմմտ. Ը. Ճշց. § 40։ Երեկոյեան կարգը ունի հետեւեալ կազմը. «Սղ. Լերինք ցնծ։ Պետր. թղ. Աւրհնեալ է Աստուած... զոգւոցն փրկութիւն։ Աւետ. Ղկ. Եւ իբրեւ մերձեցաւ ի Բեթփագէ... այցելութեան քո։ Եւ ելանեն խաչիւք յանդաստան. եւ ի դառնալ Խոնարհեցոյ եւ Ապրեցոյ շարականաւ։ Զկնի Հայր գթածին Սղ. Խոստովան եղերուք. Կց. Աւրհնեալ եկեալ անուամբ տեառն, աւր. (խազագրուած)։ Աւետ. Յովհ. ի վաղիւ անդր ժողովուրդ.. փառաւորեսցի որդի մարդոյ»։ 22. Թղ. 125բ2. «Մեծի երկշաբաթին»։ Յաջորդաբար Բշ. Գշ. Դշ. Եշ. օրերու կանոնները հմմտ. Ը. Ճշց. §§ 41-44 բոլոր մանրամասնութիւններով, միայն թէ զանազան տեղեր ձեռագիրս զանց ըրած է խորագիրներու մանրամասնութիւնները։ Թղ. 142ա1. «Քարոզ պատուիրանի. Լուարուք»։ Վերջաւորութեան կը պակսի «Եւ պատարագ մատչի» եւ այլն խորագիրը։ Թղ. 144ա2. «Կանոն մեծի հինգշաբաթին ոտնլուայիցն»։ Կանոնիս միջանկեալ ԺԸ դարու նորոգողը աւելցուցած է 6 թուղթ հետեւեալ գրութեամբ. «Կտակ մեծի ուրբաթի սգոյն ի բան սուրբ առագելոյն որ ասէ. կտակ յետ մահուն հաստատուն է. Սովորութիւն է մարդկան յորժամ մեռանի»։ 23. Թղ. 154բ2. «Մեծի ուրբաթին գիշերն. Ընդէր խռովեցան. Կց. Իշխանք ժողովեցան։ Այսաւր անճառ։ Աւետ.» եւ այլն։ Հմմտ. Զ. Ճշց. § 28. սակայն ձեռագիրս չէ օրինակած ամբողջութեամբ «Այսօր անճառ» երգը, այլ լուսանցքին ստորեւ նշանակած է միայն առաջին բառը։ 24. Թղ. 164ա1. «Այգուն ուրբաթին դնի պատուական խաչն եւ երկրպագեն. եւ ի վեցերորդ ժամն ժողովին ի միասին եւ այս կանոն կատարի. Առաջին Սղ. Դատեա տէր»։ Հմմտ. Ա. Ճշց. § 42, բոլոր մանրամասնութիւններով. վերջին սաղմոսը ըսելէ վերջ (Բաժանեցին զհանդերձս) աւելի ունի. «Զկնի Համբարձւոյն՝ աղաւթք Հայր գթած. Զկնի Սղ. Կց. Զի ոչ թողցես զանձն իմ։ Ընթ. Զաքար. Եւ եղիցի յաւուր յայնմիկ պաշտպանեսցէ տէր... ի մանկութենէ իմմէ։ Աւետ. Մթ. Եւ իբրեւ երեկոյ... հանդէս գերեզմանին»։ 25. Թղ. 174ա1. «Մեծի Շաբաթին»։ Բոլոր մանրամասնութիւններով հմմտ. Ը. Ճշց. §§ 47-50, այսինքն ունի «Կանոն տէրունականի» եւ «Աւրհնութիւն աղի»։ Ճրագալուցի կարգին մէջ Դանիէլի ընթերցուածին միջանկեալ կը գտնենք առաջին երգը «Հարցն մերոց դու ողորմեցա(ր)» եւ այլն։ Իւղաբերից չորս աւետարաններ սկսելէ առաջ՝ «Եւ անդէն պատարագ մատչի. եւ յետ արձակմանն ի նմին ժամու գիշերոյն ի սուրբ Յարութեանն առաջի սրբոյ Գողգոթայի ընթեռնուն. Աւետ. Յովհ.» (Իւղաբերից չորս աւետարան)։ Ստորին լուսանցքին վրայ կը հարդանք, «Յետ արձակման պատարագին զփոխն կարդայ իսկ մետասան. Եւ գնայ ի սեղանն շարականաւ. Յարուցեալ»։ 26. Թղ. 191ա1. «Մեծի Յարութեան կիրակէին» (հմմտ. Ը. Ճշց. § 51)։ Չատկի յաջորդող Բշ-Ուրբ. օրերը մհմմտ. Ա. Ճշց. §§ 45-49։ «Շաբաթ Յովհաննու Կարապետին. հմմտ. Ը. Ճշց. § 57։ 27. Թղ. 200բ2. «Երկրորդ կիրակէն. Ճաշ. Սղ. Տէր հովուեսցէ. Տեառն է երկիր. Առ քեզ համբ։ Ընթ. Գործ. Յարուցեալ ոմն... անսային հաւատոցն» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 51)։ «Երեկոյին Սղ. Աւրհնեցէք։ Աւետ. Յովհ. Եւ էր երեկոյ ի միաշ։ Եւ ելանեն ի լեառն սաղմոսիւք, եւ ի ճանապարհի գ. աւետարան. վերջի Սղ. Աւրհնեցէք զԱստուած։ Աւետ. Յովհ. Եւ յետ ութ աւուր... ընդունիցիք յանուն տեառն»։ Յինանց յաջորդ օրերու բովանդակ կանոնները հարազատ կերպով կը հետեւին Ը. ճաշոցի §§ 59-64ի։ Սակայն երկրորդ ծաղկազարդին (Ը. Ճշց. § 64) առաւօտեան կանոնը չէ օրինակած ու ստորին լուսանցքին վրայ գրած է. «Բ. ծաղկազարդի առաւօտուն զծաղկազարդին գիտ եւ կարդա»։ 28. Թղ. 261ա. «Ի մեծի աւուր գալըստան սուրբ Հոգւոյն Աստուծոյ (Ներսիսի Լամբրոնացւոյ). Ստիպիմ ի սիրոյ սրտիս բաղձանաց»։ 29. Թղ. 269բ1. (Կանոն Պենտակոստէի)։ Ա-Է օրերու կանոնններ հմմտ. Ը. Ճշց. §§ 66-73., հետեւեալ տարբերակներով. ա. Հինգշաբթի առաւօտ կ'աւելցնէ «Ընթ. յԱռակ. Քանզի ո՞վ է մարդ... ընդունելոյ զամենայն»։ բ. Ուրբաթ ճաչու աւետարան ունի «Մթ. Եւ մտեալ ի նաւ... իշխանութեան մարդգ. Շաբաթ օր ճաշու ընթերցուած ունի Երեմեայ մարգարէի կանոնը (Ա. Ճշց. § 56), ու ստորին լուսանցքին վրայ ունի «Շաբաթ ճաշոյն Երեմիա մարգարէին» խորագիրը։ դ. Ը. օրը ունի յատուկ կանոն մը, այսինքն «Առաւաւտուն. Սղ. Թեւք աղաւնոյ. Փխ. Յարիցէ Աստուած. Ընթ. յԱռակ. Ամենեցուն ճարտարապետն... մարգարէս առնէ։ Ընթ. Յովել. Եւ եղիցի... հեղից... զանուն տեառն կեցցէ։ Պաւղ. Կորնթ. Ոչ ոք ի մարդկանէ... ոչ քննի։ Աւետ. Յովհ. Ի վերջնում աւուր... գալոց է Քրիստոս։ Կիրակի նաշոյ. Սղ. Կց. քայն ետուն ամպք։ Ընթ. Դ. Թագ. Եւ եղեւ իբրեւ ժամ եհաս... զոր արար եղիա։ Յաղագս Եղիայ ծնընդեանն. Եղիա էր Թեսբացի... սրով եւ հրով։ Յակբ. թղ. Խոստովան լերուք միմեանց... յանցանաց իւրոց։ Ալէյ. Դու յարուցեալ։ Աւետ. Ղկ. Արդարեւ ասեմ ձեզ.. եւ ելանեն»։ Կանոնիս ստորին լուսանցքին վրայ կայ հետեւեալ ծանօթութիւնը. «Թէ ը. աւր Հոգոյ գալըստեան չտաւնես, եւ այսաւր եկեղեցոյ տօնես, նա յառաջի կայ կիրակէ. ճաշոյն զԵղեայ մարգարէին կարդայ»։ 30. Թղ. 284ա2. «Բշ. Սրբոց Հռիփսիմեանցն. սղ. Բղխեսցէ սիրտ. Կց. Տարցին թագ։ Ընթ. յԱռակ. Բազում դստերք... յաւիտենից։ Ընթ. յԵս. Յնծասցէ անձն իմ... ի ձեռին Աստուծոյ քո։ Պաւղ. Հռոմ. Աղաչեմք զձեզ եղբարք ի ձեռն... սիրոյ եղիցի ընդ ձեզ։ Աւետ. Մթ. Զի ոչ ինչ... յերկինս է»։ Յաջորդաբար սուրբերու կանոնները Դշ., Ուրբ. եւ Կիրակի օրերու ընթերցումները ամենայն հաւատարմութեամբ կը հետեւին Ը. ճաշոցին. ուստի կը ցանկենք միայն գլխաւոր մասերը եւ տարբերութիւն31. Թղ. 285ա1. «Գշ. Գայիանեանցն. Սղ. Բղխեսցէ. Կց. Կացցէ։ Ընթ. յԱռակ. Իմաստութիւն յելս... պարգեւեսցի ձեզ։ Ընթ. յԵրեմ. Հայեաց ընդ... եւ ողորմութեամբ։ Պաւղ. Կորնթ. Ապաքէն դուք... ահիւն Աստուծոյ։ Աւետ. Յովհ. Զայս խաւսեցայ... դու առաքեցեր զիս»։ 32. Թղ. 289բ2. «Բշ. Մանկանց Բեթղեէմի տօն է. Սղ. Ի բերանոյ. Տէր տէր մեր զ։ Ընթ. յԱռակ. Ի գովութիւնս... իրաւախորհք։ Ընթ. յԵս. Ի ժամանակի յայնմիկ մատչիցին... լերին Սիովնի։ Պաւղ. յԵբր Արդ որովհետեւ մանկունք... աւգնական լինել։ Աւետ. Մթ. Յայնժամ իբրեւ ետես... զի ոչ էին»։ 33. Թղ. 290ա2. «Գ. Գշ. Նունէ եւ ՄաՀմմտ. Դ. Ճշց. § 94, կ'աւելցնէ «Ընբ. յԱռակ. Փախիր եղբաւրորդեակ... մարմին անխիղճ»։ 34. Թղ. 292բ2. «Շբ. Մովակիմայ քահանայի եւ Կոդրատիոսի զինուորի. Սղ. Քահանայք. Յիշեա։ Ընթ. յԵզեկ. Ուխտն իմ որ ընդ... Հրեշտակ տեառն ամենակալի է Պաւղ. յԵրր. Եղբարք փութասցուք այսուհետեւ... առանց մեղաք։ Աւետ. Յովհ. Զայս խաւսեցայ... առաքեցեր զիս»։ 35. Թղ. 294ա2. «Բշ. Եպիփանու կիպրացոյ. Սղ. Քահանայք։ Ընթ. յԱռակ. Եթէ զարդարութիւն ոք... առաջի ծերոց։ Պաւղ, Կորնթ. Եղբարք թէպէտեւ բաժինք... որպէս եւ կամի։ Աւետ. Մկ. Եւ նոյն ժամայն ճեպեաց... թմբրեալ»։ 36. Թղ. 295ա1. «Գշ. Կոստանդիանոսի թագաւորին եւ մօր նորա Յեղինէ»։ Հմմտ. Ա. Ճշց. § 59, կ'աւելցնէ «Ընթ. լԵրեմ. ձիք ոք որ գիտէ... ծանաւթք մեր 37. Թղ. 296ա2. «Եշ. Թէոդորիտոնի գաղատացոյ եւ Թալիլայ բժշկին եւ է. կուսանացն. Սղ. Պատուական։ Ընթ. յԱռակ. Զի որք սրբութեամբ... տանի յարքայութիւնն։ Պաւղ. Կորնթ. Գործակից եմ ձեր... մեծացուցանեմք։ Աւետ. Յովե. Զայս խաւսեցայ... ընդ ձեզ էի»։ 38. Թղ. 299ա1. «Ե. Բշ. Ներսէսի հայրապետի եւ Խադայ եպիս. Սղ. Քահանայք։ Ընթ. յԱռակ. Աստուած հաստատեաց... պայծառասցին։ Ընթ. յԵս. Որ ի բարձունս բնակեալ... շունչ ես արարի։ Պաւղ. յԵբր. Յիշեցէք զառաջնորդս... գնացին։ Աւետ. Մթ. Ահաւասիկ ես առաքեմ... նա կեցցէ»։ 39. Թղ. 301ա2. «Եշ. Սրբոց թարգմանչացն Սահակայ եւ Մեսրոպայ»։ Հմմտ. Դ. Ճշց. § 99, աւետարան ունի «Ղկ. Մի՛ երկնչիր... որդի մարդոյ» (փխ. ւՄիթէ դայ ճրագ...»)։ 40. Թղ. 302բ1. «Շբ. Զաքարիա մարգարէին եւ Ոնոփրիոսի հօրն»։ Հմմտ. Ը. Ճշց. § 92, ունի «Պաւղ. կորնթ. Եւ գորս եդ Աստուած... ոչ ինչ աւգտիմ» (փխ. «Եթէ վշտանայ...»)։ 41. Թղ. 305ա1. «Գշ. Ռըստակիսի, Վրըթանիսի, Յուսկանն, Գրիգորիսի, ԴանիէՀմմտ. Դ. Ճշց. § 101, կ'աւելցնէ «Ընթ. յԵրեմ. Աւրհնեալ եղիցի մարդ... ի տալոյ զպտուղ։ Ընթ. յԵս. Եւ կոչեսցին նոքա ազգ... սքանչելի լինիջիք»։ 42. Թղ. 306ա2. «Եշ. Եղիսէի մարգաՀմմտ. Գ. Ճշց. § 67, ունի «Պաւղ. Կորնթ. Զիմաստութիւն խաւսիմք... զխորս Աստուծոյ» (փխ. «Եւ արդ զինչ...»)։ Յաջորդ տօները կը համաձայնին Ը. ճաշոցին եւ գրեթէ առանց տարբերութեան կը շարունակեն. գլխաւոր մասերը հետեւեալներն են. 43. Թղ. 314բ1. «Մեծի Վարդավառին»։ Ը. ճաշոցին նման, Վարդավառի Բ. եւ Գ. օրերուն ճաշու ընթերցուածներ նշանակուած են Աբրահամու-Խորենայ եւ Յիզտբուզտի կանոնները, հաւանաբար Ներսէս Շնորհալիէ առաջ այդ երկու տօները կը տօնուէին Վարդավառին յաջորդող երկու օրերուն՝ որ հոս դարձած են Վարդավառի Բ. եւ Գ. օրերու ճաշու ընթերցուածները։ 44. Թղ. 355բ1. «Աւգոստոս ԺԵ. Ննջումըն ամենաւրհնեալ ի սուրբ կոյսն Մարիամ Աստուածածին. Որդի Աստուծոյ Աստուած ճշմարիտ որ սիրով քո խոնարհեցար եւ իջեր յերկիր եւ զգեցար մարմին» եւայլն։ Ապա կը յաջորդէ ճաշոցի մասը՝ Ը ճաշոցի համաձայն։ 45. Թղ. 381բ1. «Մեծի եւ հրաշափառ տաւնի նշանի Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, երանելւոյն Զաքարիայի հայոց կաթողիկոսին ներբողեան ասացեալ ի սուրբ խաչն աստուածընկալ. Այսաւր ուրախացան երկինք եւ երկիր մեծաւ ցնծութեամբ. այսաւր բարգաւաճեալ»։ Խաչի Ա-է օրերու ընթերցուածները կը համաձայնին Ը. ճաշոցի, սակայն Ա. եւ Բ. օրերու, ինչպէս նաեւ Ջ. եւ Է. օրերու Պօգոսի թուղթերը իրարու հետ փոխանակուած 46. Թղ. 400ա2. «Գ. կիրակէ Վարագայ սուրբ խաչին»։ 47. Թղ. 427բ2. «Գշ. Ակիփսիմեա եպ.ի եւ Յովսեփայ քահանայի եւ Ղուկիոսի եւ Այիթալայ սարկաւագին»։ Հմմտ. Ը. Ճշց. § 210, ունի «Ընթ, յԱռակ. Ողորմութեամբ եւ հաւատովք... սիրէ զնա» (փխ. Եզեկ.)։ «Պաւղ. Տիմ. Որ բարիոք վերակացու... զայդ պահեսցես։ (փխ. յԵբր.)։ 48. Թղ. 429ա1. «Եշ. Մետրոփանոսի աղեքսանդրու, եւ Պաւղոսի խոստովանողի եւ երկու նաւտարացն Մարկիանոսի եւ Մարտիոնի»։ Հմմտ. Ը. Ճշց. § 212. ունի «Պաւղ. յԵբր. Յիշեցէք զառաջնորդս... գնացին։ (փխ. «Տիմոթ.), «Աւետ. Մբ. Եւ շըջէր ընդ... եւ բժշկեաց զնոսա» (փխ. «Յովհ.)։ 49. Թղ. 435բ1. «Շբ. Սուրբ առաքելոյն Փիլիպ(պ)ոսի» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 73)։ 50. Թղ. 455բ2. «Եշ. Եւստրատիոսի, Աւգսենտիոսի, Ովրէստիոսի, Եւգէնէոսի, Մարդարիոսի. Սղ. Պատուական. Հաւատացի։ Ընթ. յԱռակ. Ճանաչել զիմաստութիւն... պարանոցի քում։ Պաւղ. Հռոմ. Այսուհետեւ արդարացեալք... որ տուաւ մեզ։ Աւետ. Մթ. Եւ տեսեալ զժողովուրդըն... զձեզն էին»։ Աւագ տօներու կարգը կը փոխուի հետեւեալ կերպով. 51. Թղ. 464բ2. «Առաջին տաւն Դեկտեմբեր ԻԵ. սրբոյն Դաւթի մարգարէին եւ ջակորայ առաքելոյն» (Հմմտ. Բ. Ճշց. 52. Թղ. 465բ2. «Դշ. Պաւղ. յԵբր. Դարձեալ պիտոյ է ձեզ... նորա յայրումն։ Աւետ։ Ղկ. Եւ եհարց ցնա ոմն... հնարաւորք են Աստուծոյ»։ «Եւ ապա սուրբ առաքելոցն Պետրոսի եւ Պաւղոսի» (հմմտ. Ը. Ճշց. § 256)։ 53. Թղ. 467բ2. «Ուրբաթ հանդիպի. Պաւղ. յԵբր. Բայց հաստատեալ եմ... քահանայ մշտնջենաւոր։ Աւետ. Ղկ. Եւ մտեալ շրջէր... զկորուսեալ»։ «Եթէ շաբաթ հանդիպի սուրբ Ստեփաննոսի տաւն է» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 76)։ «Չորրորդ տաւն Յոհաննու եւ Յակոբայ» (հմմտ. Ը. Ճշց. § 257)։ կը յաջորդէ եօթներորդ կիրակին, Յայտնութեան պահքի շաբաթը։ 54. Թղ. 479ա1. «Պահոցն շաբաթ աւր Բարսղի եւ եղբաւր նորա Գրիգորի Նիւսացւոյ եւ աբբայ Եփրեմի եւ Սեղբեստրոսի Հռոմայ հայրապետի» (հմմտ. Ը. Ճշց. § 264)։

Content