604

ՃԱՇՈՑ Թ

ԺԳ դար - ԺԴ դար

ID

Number

604

Old record number

1403

Title

ՃԱՇՈՑ Թ

Start date

ԺԳ դար

End date

ԺԴ դար

Date details

անյայտ, սակայն դատելով ձեռագրին պարունակութենէն եւ արտաքին պարագաներէն, առանց վարանելու կրնանք ըսել թէ ԺԳ դարու գրչութիւն մըն է, եւ կամ ամէնէն ուշ՝ ԺԴ դարու սկիզբը։

Copy place

անյայտ։

Reference

Type

Number of pages

304

Dimension

30x43 (29x 42,5)

Layout

երկսիւն, իւրաքանչիւրն 9x32։

Writing details

հին եւ մեծ բոլորգիր։

Codicology

42, ունի նշանակուած երկու թերթաքանակ, առաջին՝ մինչեւ թղ. 214 նշանակուած են ԺԹ. որոնցմէ ա ունի 9 թղ., զ, ժ, ժը, ժթ՝ 10 թղ., ը, Թ, ժե՝ 11 թղ.. մնացածները 12 թղ.։ Ապա թղ. 215էն կրկին կը սկսի ա թերթաքանակը, ու կը հասնի մինչեւ ժ, որոնցմէ ա ունի 10 թղ., ե, զ՝ 11 թղ., ժ՝ 8 թղ., բ. գ, դ՝ իւրաքանչիւրը 12 թղ., իսկ է, ը, թ մնացեալ՝ 14 թղ., որովհետեւ միջանկեալ բազմաթիւ թուղթեր ինկած են։

Principal subject

Subject details

թուղթ դիւրաբեկ։

Number of lines

26։

Binding

արդի, լաթակազմ կիսակաշի, կռնակի կողմը վերէն վար նեղքուած է։

State of preservation

բաւական լաւ, սակայն սկիզբը առաջին թուղթը ինկած է, նաեւ միջանկեալ մէկ կամ աւելի թուղթեր ընդ մէջ թղ. 81-2, 101-2, 105-6, 163-4, 177-8, 282-3, 293-4, 2945, 296-7, 298-9, նոյնպէս ետեւի կողմէն, այնպէս որ ձեռագիրը կը մնայ կիսատ։ Սկիզբի մասը խոնաւութենէն մեծապէս վնասուած է. նոր է թղ. 124 գրութեամբ հանդերձ։ Լուսանցազարդերը անխնայ կերպով կտըրուած հանուած են՝ փնացնելով նաեւ գրութեան մէկ մասը կամ յաջորդ թուղթի համապատասխան տեղը, նորոգողը սպիտակ թուղթով ամբողջացուցած է։

Copyist

եւ

Owner

առաջինն Գրիգոր կուսակրօն քահանայ, ապա 1481ին՝ Ջանիբէկ. 1531ին՝ Նորբաբէն։

Commanditaire

Illuminator

Յովսէփ։

Binder

անյայտ։

Parchment flyleaf

չունի։

Lettrines

բաւական շատ, կենդանակերպ կամ մարդադէմ ձեւերով, զանազան գոյներու խառնուրդով են։ ՍԿԶԲՆԱԳԻՐՔ ընդհանրապէս կարմիր։

Initials

Marginal illuminations

տե՛ս Հանգամանք, մնացած են մանր բաներ միայն, յատկանշական կենդանիներ կամ վիշապներ են։

Images

չկան։

Canon tables 1

թղ. 2ա, 178բ, որոնք խոնաւութեան կամ շափազանց չորութեան պատճառով կոտրտած են ու մաս մաս կորսուած։

Canon tables 2

թղ. 58ա2, 150բ2, բազմագոյն, բաւական յաջող են։

Title text

կարմիր են։

Blank pages

թղ. 178ա2։

Colophon

Գրիչէն կան հետեւեալները. 1. Թղ. 2ա. «Տէր Աստուած Յիսուս Քրիստոս աւգնեա՛ տկար ոգւոյ Յովսեփայ եւ հասո՛ ի վերջին գի»»։ 2. Թղ. 24ա1. «Քրիստոս Աստուած բարեխաւսութեամբ սրբոյն Ստեփաննոսի ողորմեա՛ ստացողի սորա Գրիգոր քահանայի եւ ծնողաց իւրոց, եւ Յովսեփայ ծրողիս»։ 3. Թղ. 31ա2. «Ողորմեա Գրիգոր քահանայ ստացողի եւ Յովսեփայ ծրողի»։ 4. Թղ. 45ա2. «Հինաւուրցդ Աստուած, որ տղայացար յանարատ կուսէն, բարեխաւսութեամբ մաւր քո ողորմեա ստացողի գրոցս Գրիգոր քահանայի եւ ծնողաց իւրոց եւ ամենայն արեան մերձաւորաց եւ տաւնողացս ամենեցուն։ Եւ ինձ Յովսեփայ ծրողիս, եւ ծնողաց իմոց ողորմեսցիս Աստուած խ.աւրեայ մանուկդ»։ §. Թղ. 58ա1. «Աստանաւր յիշման արժանի առնէք զԳրիգոր կուսակրաւն եւ հեզահոգի քահանայ, որ ստացաւ զսուրբ տառըս, յիշատակ իւր եւ ծնողաց իւրոց եւ եղբարց իւրոց Մարտիրոսին, եւ քերց իւրոց Փորին եւ Բարէ տիկնայ Աստուածատրոյ, եւ դեռաբոյս մանգանս Սիմէոնի, եւ որ զմեզ յիշէ, յիշեսցի եւ ինքն յԱստուծոյ եւ յամենայն սրբոց։ Եւ ես մեղուցեալ ծրողս Յովսէփ պարտապանս տեառն իմում բիւր քանքարոյ, աղաչեմք յիշել սրտի մտաւք, եւ դուք յիշե(ա)լ լիջիք ի տէր, որում փառք յաւիտ»։ 6. Թղ. 71բ2. «Յիսուս Քրիստոս ողորմեա՛ ստացողի գրոցս Գրիգոր քահանայի եւ ծնողաց իւրոց, եւ Յովսեփայ ծրողիս, եւ որ զմեզ յիշեն ի տէր յիշեալ լիցին եւ նոքա»։ 7. Թղ. 150բ1. «Քրիստոս Աստուած որ յարուցեր զՂազարոս չորեքաւրեայ ի թաղմանէ, յարոյ զմեռեալս մեղաւք զԳրիգոր կուսակրաւն քահանայ հանդերձ ծնողաւք եւ ամենայն զարմիւք։ Եւ զմեղուցեալ ոգիս Յովսէփ ծրողս եւ զծնողսն իմ, եւ տաւնողացս ողորմեսցիս Քրիստոս Աստուած մեր, եւ քեզ փառք յաւիտեանս Ռ.իւ խ»։ 8. Թղ. 178ա1. «Քրիստոս Աստուած որ խոնարհեցար ի ծունկս աշակերտացն եւ լուացեր զոտս նոցա, լուայ եւ մաքրեայ զհոգի եւ զմարմին ստացողի սուրբ գրոցս Գրիգոր քահանայի եւ ծնողաց իւրոց եւ տաւնողացս, եւ մեղուցեալ ծրողիս Յովսեփայ, եւ քեզ փառք յաւիտեանս»։ 9. Թղ. 178ա. «Զստացող սորա զԳրիգոր կուսակրաւն քահանայ յիշեցէք յաղաւթս ձեր, ընդ նմին եւ զհոգեւոր եղբայր նորին «'աւրդասուեն, եւ զՅովսէփ օրող եւ ծաղ10. Թղ. 214ա2. «Քրիստոս Աստուած որ խաչեցար վասն մերոյ փրկութեան, ողորմեա՛ Գրիգորի կուսակրաւն քահանայի ստացողի սորա եւ տաւնողացս, եւ Յովսեփայ մեղուցեալ ծրողիս, եւ ով զմեզ յիշէ յիշեալ լիցի առաջի Աստուծոյ Ռ. իւ»։ Յետագայ դարու գրչութեամբ են հետեւեալները։ 11. Թղ. 1բ1. «Չվերջին ստացող սուրբ գրոցս զՆորբաբէն, եւ կենակցին իւր Բաղտատ խաթուն եւ զծնողս իմ Սուլտան խաթուն, եւ հայրն իմ Աղտիբաբէն, Աբրահամին, Մանանին, Ջանբաբին, Ղազարին, Շաղուբաթին, Սարգիսին, Մարտիրոսին, Ղուկասին ամէն։ Արդ աղաչեմ զամենեսեան որք կարդայք կամ աւրինակէք, յիշեցէք ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր, եւ արարէք մասին աւրհնութեան զ(վ)երոյ գրեալքս, զՆորբաբէն, եւ Աստուած յիշէ զձեզ. Ամէն»։ 12. Թղ. 2ա. «Զվերջին ստացող սուրբ գրոցս զՋանիբէկն եւ զիւր ամուսինն զՄելիք խաթունն, եւ զորդիքն իւր զտէր Սարգիսն, եւ զՍէիմբէկն եւ զՇալիկէն, եւ զԸռըստակէսն, եւ զՎարդանն, եւ զՍաթիրէկն եւ զայլ ամենայն մերձաւորքն, յիշեցէք առ Քրիստոս, եւ ով որ Աստուած ողորմի ասէ։ Աստուած իւրն ողորմի. ամէն»։ 13.Թղ. 40ա. «Զվերջին ստացող սուրք մատենիս զՋանիբէկաղէն եւ զիւր որդիքն զտէր Սարգիսն, եւ զՍէիմբէկն եւ զՇալիկէն եւ զՍէիմբէկն եւ զնռրստակէսն եւ զՍաթիբէկն եւ զՎարդանն եւ զայլ ամենայն մերձաւորքն զկենդանիքն, եւ որ Աստուած ողորմի ասէ Աստուած իւրն ողորմի. ամէն։ Թվ. 2Հ ( = 1481) գնեցաւ, Աստուած շնա(ր)հաւոր առնէ»։ 14. Թղ. 42ա. «ԶՆորբարէն եւ Բաղտատ խաթունն յիշեցէք»։ 15. Թղ. 43ա. «Աղաչեմ զմեծ զաւրավարդ սուրբդ, յիշեա առաջի Քրիստոսի զհոգեւոր որդիս զՍարգիս քահանայ Մաղարարենց, որ զմեզ ի հոգեւորն եւ ի մարմնաւորս պատուեալ է»։ 16. Թղ. 214բ1. «Զվերջին ստացող սուրբ գրոցս Նորբաբին եւ կենակցին իւր Բաղտատ խաթուն, եւ գնեցի զտարեգիրքս փափականաւք արդար վաստակոց իմոց, եւ յիշատակ ծնողաց իմոց Սուլթան խաթունն, եւ հայրն իմ Աղլուբաբէն, եւ որդւոց իմոց Աղտիբաբէն, Մանանին, Աբրահամին, Ջանբաբին, Ղազարին, Շաղուբաթին, Սարգիսին, Մարտիրոսին, Ղուկասին, եւ դստերաց իմոց Ասլիզատին եւ Սառին եւ այլ ծնողաց իմոց Աբրահամին, Խոնարե խաթունին, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց, կենդանեաց եւ ննջեցելոց, եւ երեղտաւորացն ամէն։ Եւ երես անկեալ աղաւչեմ զամենեսեան, ով որ հանդիպիք սուրբ գիրքիս Նորբաբէն յիշեցէք ի ձեր աղաւթք, եւ Աստուած յիշէ զձեզ իւր բարին. ամէն։ «Արդ աղաչեմ զամենեսեան ով սուրը քահանայք եւ սարգաւաքունք, ով որ հանդիպիք սուրբ տարէգրգիս, կամ կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեցէք ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր զվերջին ստացող գրոցս պարոն Նորբաբէն եւ կենակցին իւր Բաղտատ խաթուն, եւ մեծ որդին իմ Աղտիբաբէն, եւ զմայրն իմ Սուլթան խաթունն, եւ զհայրն իմ Աղլուբարէն, Աստուած ողորմի ասացէք մեղ, եւ Աստուած ողորմի ձեզ իւր բարին, «Թվականս հայոցս Ջ2 ( = 1531) որ առայ զգիրգս հալալ վաստակոց իմոց, արտասուալի աղաչեմ զձեզ ով եղբարք եւ զիս Նորբաբէս յիշեցէք, եւ Աստուած ողորմի սէջ, եւ ևստուած զձեզ յելէ իւր բարի

Informations

1ո43ին ստացած ես։ Մատեանս է Ճաչոց, կը բովանդակէ հետեւեալ կանոնները։ 1. Թղ. 1ա2. (Կանոն Աստուածայայտնութեան)։ Հմմտ. Ա. Ճշց. § 1-2 ամբողջութեամբ, հետեւեալ տարբերակներով. ա. Ձեռագրին առաջին թուղթը ինկած ըլլալով կանոնը կը սկսի Ղուկասի առաջին աւետարանի «զոր լուան եւ տեսին որպէս պատմեցաւ նոցա» բառերով, որու կը հետեւի «Յետ այնորիկ ելանեն ի հովուանոցէն», եւայլն խորագիրը, ու իր բոլոր մանրամասնութիւններով կը հետեւի Ա. ճաշոբ. Ճրագալուցի ԺԲ Դանիէլի մարգարէութեան միջանկեալ կը պակսի երեք աղօթքները կամ երգերը։ 2. Թղ. 19բ1։ «Երկրորդ աւուրն»։ Բ-Ը օրերը հմմտ. Ա. Ճշց. §§ 3-9, սակայն կը պակսին խորագիրներու մանրամասնութիւնները, այսինքն զանց եղած են «ժողովին ի սուրբ (Սիովն.)» բացատրութիւնները։ Նշանակուած են նաեւ իւրաքանչիւր օրուան առաւօտեան ժամու կարդացուելիք աւետարանին առաջին բառը, մինչ Զ. Ճշց. §§ 3-9 օրինակած էր ամբողջութեամբ։ 3. Թղ. 32ա1-44ա1. Սուրբերու տօներ։ «Նաւասարդի առաջին աւրն Յովաննու Մկրտչին» (հմմտ. Դ. Ճշց. § 81)։ «Պետրոսի հայրապետի եւ Աբիսողոմայ Սարկ», «Անտոնի անապատականի», «Թէոդոսի թագաւորին» (հմմտ. Ա. Ճշց. §§ 1012), «Վահանայ Գողթնացւոյն» (հմմտ. Ը. Ճշց. § 10), «Կիւրակոսի եւ մաւր նորա Յուղիտայ» (հմմտ. Ը. Ճշց. § 9), «Պաւղիկարպոսի եպս.ի» (հմմտ. Ը. Ճշց. § 15), «Իգնատիոսի հայրապետին» (հմմտ. Դ. Ճշց. § 73, ունի «Պաւղ. Ա. Կորնթ. Ինձ այսպէս թուի եթէ զմեզ... տէր կամեսցի»), «Թեկղի» (հմմտ. Դ. Ճշց. § 46), «Սարգսի զաւրավարին եւ որդւոյ նորա Մարտիրոսի» (հմմտ. Դ. Ճշց. § 123, ունի Պօղ. Բ. Կորնթ. գլ. Դ. 1-6, փոխանակ Եբր. թղ)։ 4. Թղ. 44ա1. «Ի տաւնի գալստեան տեառն քառասնաւրեայ ի տանարն» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 13)։ 5. Թղ. 45բ1. «Յիշատակի սրբոց ԱտոմՀՄմտ. Դ. 3,ց. § 82. կ'աւելցնէ «Ընբ. յԵս. Բայց արդ լուար Յակովբ... Աստուած բաց յինէն»։ «Յիշատակի սրբոց Սուքիասանցն» (հմմտ. Դ. Ճշց. § 84), «Յիշատակի սրբոց Ոսկեանցն» (հմմտ. Դ. Ճշց. § 87), «Յիշատակի սրբոյն Սահակայ Պարթեւի» (հմմտ. Դ. Ճշց. § 85), «Յիշատակի սրբոց Վարդանանց» (հմմտ. Դ. Ճշց. § 128), «Յիշատակի սրբոց Ղեւոնդեանց» (հմմտ. Դ. Ճշց. § 127)։ 6. Թղ. 52ա2. «Յիշատակի սրբոց հայրապետացն որք ի Կոստանդինուպաւլիս. Կց. Քահանայք. Սղ. Յիշեա տէր։ Ընթ. յԵզեկ, Այս. աս. տ. առ քահանայս... պատմեսցեն ասէ ադովնայի տէր։ Պաւղ. Բ. Կորթ. Գործակիցք եմք ձեր... ինչ ունիցիմք։ Աւետ. Մթ. Յայնժամ մատուցին առ նա դիւահար... պարտաւորեսցիս»։ 7. Թղ. 53բ2. «Բուն բարեկենդանին», եւ այլն։ Քառասնորդաց քառասուն օրերու կանոնները՝ ունին իրենց յատուկ ընթերցումները հետեւեալ կերպով. ա. Ա-Զ կիրակի օրուան կանոնները հմմտ. Ա. Ճշց. §§ 7-34, նշանակուած են նաեւ առաւօտեան աւետարանին միայն առաջին բառերը, մինչ Դ. Ճշց. §§ 129-134 ունէր ամբողջութեամբ։ բ. Առաջին կիրակիէն վերջ կայ հին ու աւանդական խորագիրը. «Աղուհացիցն պահոց առաջին շաբաթուն երկուշաբաթ աւուրն ընթերցուածք վարդապետութեան ի գիր անկելոցն ի սուրբ քառասներորդսն եւ հանդերձելոցն կնիք առնուլ». ու ապա 19 ընթերցուածները բաժնուած են քառասնորդաց Բշ. Գշ. Եշ. օրերու վրայ, յատուկ խորագիրներով «Երկուշաբաթի» եւ այլն։ Ընթերցումներու բաժանումները չեն համապատասխաներ Ա. Ճաշոցի բաժանումներուն։ 19րդ ընթերցուածէն վերջ, այսինքն վեցերորդ ուրբաթի կանոնէն առաջ՝ կայ փակման խորագիրը. «Կատարեցաւ կանոն վարդապետութեան առ հանդերձեալսն մկըրտիլ ընթերցուածք ԺԹ»։ գ. Չորեքշաբթի եւ ուրբաթ օրերու կանոնները Ա. Ճաշոցի նման ունին իրենց աւանդական ու հին խորագիրները։ Վեցերորդ ուրբաթ օրուան կանոնը կը փակուի «Կատարեցաւ կանոն վեցերորդ շաբաթու սուրբ քառասնորդացն» խորագիրով։ դ. Քառասնորդաց շաբաթ օրերու կանոնները կը համապատասխանեն Ա. Ճաշոցի կարգին, բացի վերջինէն որ ունի հետեւեալ կազմը. «Ի հինգերորդում շաբաթու պահոցն շաբաթի աւր յիշատակ է սրբոյն Գրիգորի չարչարանացն ի վիրապին. Կց. Եդին զիս. Սղ. Տէր Աստուած փրկութեան։ Ընթ. յԱռակ. Արդարութիւն անմահ է... ի դժոխս եւ հանես։ Ընթ. Միքեայ. Այլ ես տեառն ակն կալայց... տեսցեն զնա։ Պաւղ. Փիլ. Կամիմ եթէ գիտիցէք... մեռանելն շահ։ Աւետ. Յովհ. Ջայս պատուիրեմ զի սիրեսջիք... ի տարապարտուց»։ 8. Թղ. 152բ2. «Ի վեցերրորդում շարաթու պահոցն, շաբաթի աւր ի վեցերրորդի ժամու ժողովին ի Ղազարոս եւ այս կանոն կատարի» (Հմմտ. Ա. Ճշց. § 36)։ 9. Թղ. 151բ2. «Ի կիւրակէի աւուրն արմաւենեաց ողոգոմին, ժողովին ի սուրբ մատրանն ի քաղաքի եւ այս կանոն կատարի, (Հմմտ. Բ. Ճշց. § 22) 10. Թղ. 152բ2. «Ի մեծի երկուշաբաթ առաւօտուն Սղ. Աւրհնեա անձն իմ զտէր տէր Աստուած իմ մեծ. Կց. Խոստովանութիւն եւ մեծվա։ Աւետ. Մաթ. մժգ. Եւ այգուցն իբրեւ. վերջ. եւ սակաւք են ընդրեալք»։ «Ճաշ. ժողովին ի սուրբ մատրանն ի քաղաքի ի ժ.երրորդ ժամու եւ այս կանոն կատարի» (Հմմտ. և. Ճշց. § 38), 11. Թղ. 158բ1. «Երեքշաբաթի աւր ի ժ.երրորդ ժամու ժողովին ի լեառն Չիթենեաց եւ այս կանոն կատարի» (Հմմտ. Ա. Ճշց. § 39)։ 12. Թղ. 167բ1. «Չորեքշաբաթ առաւաւտուն Սղ. Երանի որ խորհի յաղք. Կց. Որ ուտէր զհաց։ Աւետ. Մկ. 6ծզ. Եւ էր զատիկ. Վջ. մատնեսցեն զնա»։ «Ճաշ. Ի տասներրորդ ժամու ժողովին ի սուրբ մատրանն ի քաղաքին եւ այս կանոն կատարուի» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 40)։ 13. Թղ. 172բ2. «Հինգշաբաթ առաւաւտուն Սղ. Աստուած վրէժխնդիր. Կց. Որսացան զանձն արդարոյ։ Աւետ. Յովհ. ճե. Բայց այժմ անձն իմ. Վշ. այնպէս խաւ«Ճաշ. ի հին զատկին վասն որոյ ասաց Յիսուս ցաշակերտսն. Յանկանալով ցանկացայ ուտել ընդ ձեզ զզատիկս զայս. Ժողովին յեւթներրորդ ժամու ի սուրբ մատրանն ի քաղաքի եւ այս կանոն կատարի» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 41, առաջին մասը, ապա՝). «Յետ այսորիկ ի թարգմանութիւն նըստին եւ արձակին երախայքն։ Եւ յետ արձակման երախայիցն ժողովին ի սուրբ մատրանն ի քաղաքի եւ այս կանոն կատարի. Սղ. ԻԲ. Տէր հովուեսցէ. Կց. Պատրաստ արարեր։ Պաւղ. Ա. Կորնթ. Զի ես ընկալայ... դատապարտեսցուք։ Աւետ. Մթ. ճեր. Եւ յառաջնում աւուր... ձիթենեաց։ Եւ պատարագ մատչի ի սուրբ մատրանն եւ առաջի սրբոյ Գողգոթայի։ «Եւ իսկոյն ելանեն ի սուրբ Սիովն եւ այս կանոն կատարի. Սղ. ԻԲ. Տէր հովուեսցէ. Կց. Պատրաստ։ Պաւղ. Ա. Կորնթ. Զի ես ընկալայ... դատապարտեսցուք։ Աւետ. Մթ. 6ծզ. Եւ էր զատիկ... լեառն ձիթենեաց։ «Եւ յետ կատարելոյ զկանոնն ի սուրբ Սիոն, ելանեն ի սուրբ լեառն Ձիթենեաց եւ կատարեն զերեկոյի զաղաւթսն. եւ իսկոյն սկսանին զցայգապաշտաւնն պաշտել, եւ յարեն ի նոյն եւ զհսկումնն։ Եւ ըստ երից երից սաղմոսաց գոբողայ, եւ աղաւթք հանդերձ ծունը դնելով կատարեն։ Առաջին գոբողային սաղմոսն երկրորդ. (հմմտ. Բ. Ճշց. § 26, մասն)։ Եւ յետ հնգետասան սաղմոսին եւ հինգ գոբողային եւ հինգ աղաւթիցն, ի նմին իսկ ի մէջ գիշերին ընթեռնուն Աւետ. Յովհ. Ամէն ամէն ասեմ ձեզ ոչ է ծառայ... աշակերտքն իւր։ «Եւ ի նմին ժամու գիշերոյն ելանեն ի գլուխ լերինն եւ այս կանոն կատարի. Սղ. Խ. Երանի որ խորհի. Կց. Բան անաւրէնութեան։ Աւետ. Ղկ. մԿ. Մերձեցաւ տաւն... խաւսէին ի նա։ «Եւ ի նմին ժամու գիշերոյն իջանեն յաշակերտարանն եւ ընթեռնուն աւետարան ըստ Մկ. Յկը. Եւ ասէ ցնոսա Յիսուս ամենեքին... սկսաւ լալ։ «Եւ ի նմին ժամու գիշերոյն իջանեն ի Գիթսեմանի եւ ընթեռնուն աւետ. Մթ. մձց, Յայնժամ ասէ ցնոսա ամենեքին... եւ փա«Եւ ի նմին ժամու գիշերոյն գան սաղմոսելով ի վանս Կայիափայ եւ ընթեռնուն. Աւետ. Մթ. յծ. Իսկ կալեալ... ելաց դառ«Եւ ի նմին ժամու գիշերոյն սաղմոսելով գան առաջի սրբոյ Գողգոթային եւ ընթեռնուն. Աւետ. Յովհ. ճծզ. Գիտէր Յուդա... հաւ խաւսեցաւ։ «Եւ ի նմին ժամու գիշերոյն սաղմոսելով երթան յապարանսն Պիղատոսի եւ ընթեռնուն Սաղմոս. Աստուած արհնութեան իմոյ. Կց. Փոխանակ սիրոյ իմոյ։ Աւետ. Յովե. Յժէ. Եւ ածեն զՅիսուս... ի խաչ ելանիցէ» 14. Թղ. 196բ1. «Այգուն ուրբաթին առաջի սրբոյ Գողգոթային դնի պատուական փայտ խաչին եւ ամենայն ժողովուրդն երկըրպագեն մինչեւ վեցերրորդ ժամ կատարի երկրպագութեանն. եւ ի վեցերրորդ ժամու առաջի սրբոյ Գողգոթայի այս կանոն կատարի. Սաղ. Ը., Ընթերցուածք մարգարէականք Ը., Առաքելականք Ը., Ընթերցուածք աւետարանք Դ., եւ ըստ մի մի սաղմոս երկու ընթերցուածք, եւ մի աղաւթք հանդերծ միաբանութեամբ. Սաղմոս ԼԴ» եւ այլն. (Հմմտ. Ա. Ճշց. § 42, բոլոր մանրամասնութիւններով)։ 15. Թղ. 214ա1. «Ընդ լուսանալ շարաթուն ի սուրբ Յարութիւնն ասի Սղ. Ձէ. Տէր Աստուած փրկութեան. Կց. Եդին զիս։ Աւետ. Մթ. յծա. Եւ ի վաղիւն... զաւրակա«Շաբաթի աւր երեկուն զատկին ի սուրբ Յարութեանն սաղմոսէ եպիսկոպոսն զսաղմոսն ՃժԲ. Կց. Եղիցի անուն տեառն։ Եւ ի նմին ժամու ելանեն ի սուրբ մատրանն եւ լուցանէ եպիսկոպոսն նախ եւ ապա վինակեալքն, եւ իսկոյն սկսանին զհսկումն սըրբոյ զատկին, եւ ընթեռնուն ընթերցուածք ԺԲ. եւ ըստ ընթերցուածին Աղաւթք ծունը դնելով։ Սղ. ՃԺէ. Կց. Այսաւր է զոր։ Ընթ. Ի Ծննդոց. Ի սկզբանէ արար...»։ Հմմտ. Ա. Ճշց. § 43. Դանիէլի մարգարէութեան միջանկեալ նշանակուած են չորս երգերը։ Պատարագի վերաբերեալ խորագիրէն սկսեալ՝ կայ տարբերակ մը. «Եւ անդէն պատարագ մատուցանեն. եւ յետ անդի արձակելոյ ի նմի ժամու գիշերոյն մատչի պատարագ առաջի սրբոյ Գողգոթային եւ սրբոյ Յարութեանն. եւ ընթեռնուն աւետ. Յովհ. Եւ ի միաշաբաթոջ Մարիամ... զայս ինչ ասաց ցնա»։ 16. Թղ. 234բ2. «Ի կիւրակէ առաւաւտին ժողովին ի սուրբ մատրանն ի մեծի աւուր Զատկին եւ այս կանոն կատարի. Սղ. Կց. Քեզ վայելէ։ Ընթ. Գործ. Զբանն առաջին... եղբարք նորա։ Աւետ. Մկ. Եւ ընդ առաւաւտս... երկնչէին։ «Ի նմին կիւրակէի սրբոյ զատկին ելանեն յերկրորդ ժամու ի լեառն Ձիթենեաց եւ անդի վայր մի սաղմոսե(ա)յ, իջանեն սաղմոսելով ի սուրբ Յարութիւնն, եւ անդի երթան երեկունն ի սուրբ Սիովն եւ այս կանովն կատարի. Սղ. ՃԽԹ. Կց. Աւրհնեցէք զՏէր աւրհնութիւն։ Աւետ. Յովհ. Եւ յերեկոյի միաշաբաթոջ... ոչ հաւատամ»։ 17. Թղ. 236ա2. «Երկուշաբաթ աւուր». եւ այլն։ Ամբողջ շաբթուան կանոնը հմմտ. Ա. Ճշց. §§ 45-50, հետեւեալ զանազանութիւնա. Խորագիրներու մէջ ամենեւին յիշատակութիւն չկայ թէ ո՞ւր պիտի հաւաքուին (Սիոն, Գողգոթայ)։ բ. Երկուշաբթի օրուան աւետարանն է «Ղկ. Բայց ի միաշաբաթոջն... զինչ եղեւ» (փխ. «Եւ ահա այր մի... զինչ եղեւ»)։ գ. Շաբաթ օրուան կանոնը ունի նախ առաւաւտեան կարգը, որ է «Շաբաթ առաւաւտուն Յովհանն. Մկրտչի». (հմմտ. Դ. Ճշց. § 81. նոյնը տե՛ս վերեւ § 3)։ Եւ ապա կը յաջորդէ. «Ի նմին աւուր ճաշոյն Սաղմոս. Աստուած ողորմեա մեզ» եւ այլն (հմմտ. Ա. Ճշց. § 50)։ 18. Թղ. 249ա2. «Նոր կիւրակէի աւուրն» (հմմտ. Գ. Ճշց. § 50)։ Ապա կը հետեւի Յինանց կանոնը. իւրաքանչիւր օր ունի երկու ընթերցուած, նախ Գործք առաքելոցէն եւ ապա Կաթուղիկեայց թուղթերը՝ կարգով. չեն օրինակուած աւետարանները։ Միջանկեալ շատ մը տեղեր թուղթեր ինկած ըլլալով՝ կանոնները կը մնան անկատար։ Յինանց գլխաւոր կանոններէն յիշենք. 19. Թղ. 260ա2. «Երկրորդ շաբ. շարաթն աւրն տաւն է աւետեաց Աստուածածնին. Կց. Տէր տացէ զբան. Սղ. Յարեաւ Աստուած։ Ընթ. յԱռակ. Ի պտդոյ արդարութեան» (Հմմտ. Ե. Ճշց. § 7). կը յաջորդէ յինանց ճաշու կանոնը։ 20. Թղ. 262բ2. «Երրորդ շաբ. կիւրակէ առաւաւտուն տաւն է Աշխարհամատրանն» (հմմտ. Ե. Ճշց. § 12). կը յաջորդէ ճաչու կանոնը։ 21. Թղ. 281ա1. «Ե. կիւրակէ առաւաւտուն տաւն է երեւման խաչին» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 57. կիսատ է)։ Թուղթ ինկած ըլլալով Համբարձման կանոնը ինկած է, կիսատ է նաեւ Պենտակոստէի կանոնը 22. Թղ. 297ա1. (Մանկանցն բերղեՀմմտ. Ա. Ճշց. § 58. սկիզբը թերի։ Կը յաջորդէ կանոն Հռիփսիմեանց (Դ. ոշց. § 89) որ թերի է։ Թղ. 299բ2. «Ի տաւնի նաւակատեաց կաթուղիկէ եկեղեցւոյ»։ Հմմտ. Դ. Ճշց. § 100. կանոնս կ'ամբողջացնէ Դ. ճաշոցի պակասը, որ է «Պաւղ. յԵբր. Ունել ունէր... կերակրաւք եւ ըմբելովք։ Աւետ. Յովհ. Եղեն յայնժամ նաւակատիք... հայր իմ մի եմք»։ կը յաջորդէ «Սարգսի եւ Բագոսի» (հմմտ. Դ. Ճշց. § 95), «Սրբոյն Գրիգորի ելն ի վիրապէն» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 33) կիսատ, «Նունեայ եւ Մանեայ» (հմմտ. Դ. Ճշց. § 94), «Սրբոյն Կոստանդիանոսի թագ.» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 59), կանոնը կը մնայ կիսատ, յաջորդ թերթերը ինկած են ու կ'աւարտի ձեռագիրս։

Content