1077

ՆԵՐՍԷՍ ՇՆՈՐՀԱԼԻ ԺԵ

ՊՂ = 1441 - ՊՂ = 1441

ID

Number

1077

Old record number

928

Title

ՆԵՐՍԷՍ ՇՆՈՐՀԱԼԻ ԺԵ

Start date

ՊՂ = 1441

End date

ՊՂ = 1441

Date details

ՊՂ - 1441։

Copy place

Արնէշ։

Reference

Type

Number of pages

230

Dimension

9x12,5

Layout

միասիւն (5,5x9)։

Writing details

բոլորգիր մանր։

Codicology

Ա-ԺԷ x12 (Ա, ԺԱ՝ 10 թղ.), Ա-Ժx12։

Principal subject

Subject details

թուղթ։

Number of lines

16։

Binding

գեղեցիկ դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը ձիթագոյն բանուած կերպաս։ Ինկած է դռնակը եւ երկու փականքները, որոնց մետաղէ կոճակները մնացած են։

State of preservation

բաւարար. առաջին կողքը միացած է Ձեռագրին՝ կազմի թելերով, նաթած է կաշին։

Copyist

Յովանէս քահանայ Մանգասարենց։

Owner

Վարդան վարպետ։

Commanditaire

Illuminator

Binder

անյայտ։

Parchment flyleaf

չունի։

Lettrines

թռչնագիր, կարմիր եւ կապոյտ, յոյժ նաշակաւոր։

Initials

մութ կարմիր։

Marginal illuminations

շուրջ տասը հատ, բոլորն ալ կիսախորաններու գոյնով եւ նրբութեամբ։

Images

չունի։

Canon tables 1

թղ. 2ա։

Canon tables 2

թղ. 153ա, 168ա, 173բ, 178բ, 194ա, 202ա, 255բ, բոլորն ալ կարմիր եւ կապոյտ գոյներով, նուրբ եւ ընտիր։

Title text

Blank pages

թղ. 1ա-բ, 201ա-բ, 271ա-272բ։

Colophon

Բնագրին գրչութեամբ. 1. Թղ. 269բ. «Փառք ամենասուրբ Երրորդութեան Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն սրբոյ, որ ետ կարողութիւն տկար եւ տարտամ ոգւոյ Յովանիսի հասանել յաւարտ գրոցս՝ որ կոչի Յիսուս որդի։ Որոյ փափաք եղեալ՝ ճարտար եւ իմաստուն կազմող եւ զարդարողն գրոց՝ Վարդան վարպետն, որ ստացաւ զսա ի հալալ արդեանց իւրոց, յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ ծնօղացն Աւետիսին եւ Տայիթին, եւ եղբարցն Քահանայապետին, Յոհանիսին եւ Տուրութին, Ղազարին, եւ քուրոչ Քարամ խաթունին եւ հօրեբօրն Հերապետին եւ զաւակաց նորին (երկու տող դատարկ)։ «Արդ գրեցաւ սուրբ գիրքս ի թուականիս Հայոց ՊՂ (1441), ի քաղաքս որ կոչի Արճէշ, ընդ հովանեաւ սուրբ եւ հրաշալի կաթուղիկէ եկեղեցեացս, ձեռամբ Յովանէս քահանայի, ի կաթուղիկոսութեան Տէր Գրիգորի եւ ի ղանութեանն Ջհանշայի։ «Արդ աղաչեմ զմանկունս սուրբ եկեղեցւոյ, որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զՎարդան վարպետն եւ զծնօղսն իւր ըզԱւետիսն եւ զՏալիթէն, եւ զեղբարքն իւր եւ ամենայն արեան մերձաւորքն իւր, եւ լի բերանով Աստուած ողորմի ասացէք նոցա. «Եւ զիս զմիւս Յովանէս Պէշնագոմերցի յիշման արժանի արա, որ զյիշատակարանս յետ տասն տարէն գրեցի. Աստուած ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի. ամէն, եղիցի»։ 2. 173ա. «Զստացող գրոցս զՎարդան եւ զմեղապարտ գծողս Յովանէս Մանգասարենց, յիշեցէք ի սուրբ յաղաւթս ձեր, աղա3. Թղ. 178ա. «Եւ ստացողիս հայր Վարդանիս, Եւ գծողիս մեղապարտիս, Քրիստոս Աստուած ողորմեսցիս, ամէն»։ Բնագրէն տարբեր բոլորգրով, հաւանաբար ԺԵ դարուն. 4. Թղ. 320բ. «Զգըծող այս դ. տետրակիս, ԶԱզարիայ անուն գերիս, Եղբայր ողորմիւ զիս յիշէ, Ձոր փափագի տկար հոգիս»։

Informations

«Յիշատակ ի գրատուն Մխիթարեանց, ի Վէնէտիկ, իշխանազուն Քնէազ Նիկողայոսի Երկայնաբազուկ Արղութեանց, 13 Յունիսի 1829, Տփխիս», «Ստացաւ մեզ զմատենիկս Վ. Հ. Եփրեմ Վրդ.ն մեր Սեթեան, ի ճանապարհորդութեան իւրում յաշխարհս Հայոց, եւ եհաս ի վանս յամի 1831 Դեկտ. 16»։ Բովանդակութիւն. 1. Թղ. 2ա. «Տեառն Ներսէսի նուէր մաղթանաց, յիշատակաւ անցելումն իրի, ներկայի եւ ապագայի, յողբումն հեծութեան սրտի, խաւսք ընդ Աստուծոյ. Յիսուս որդի Հօր միածին, եւ ճառագայթ կերպարանին, ծընունդ անճառ սկզբնատպին, անհատաբար քում ծնաւղին»։ Թղ. 121բ. «Յիշատակարան երգողի բանիս. ... Որք Աստուծոյ տեսուն բաղձան, գերագունին լուսոյ ցանկան» (սկիզբը թերի)։ 2. Թղ. 126ա. «(Ներսէսի Շնորհալւոյ. Բան հաւատոյ. Խոստովանիմ Աստուած ըզՀայր). ... Կամ լոյս ի ջուրըս ծագելով, եւ ճառագայթ ներգործելով, որպէս եւ Հայր յորմէ որդին, Հոգին ծաւալ ճառագայթին»։ Սկիզբը թերի։ - Վերջ թղ. 150բ. «Իսկ մեք հանցուք փառս ընդ նմա, Հօր եւ Հոգոյն միշտ յարակայ, յանցեալն յայժմուս եւ յապագա(յ), Երրորդութեանն մշտակա(յ)»։ Թղ. 150բ. «Յիշատակարան բանիս. Վասն Աստուծոյ խօսել զայս բան, ինձ ոչ էր անկ եւ ոչ նմա»։ 3. 153ա. «Նորին Ներսիսի բան ներտաղական ի խրատ ոգւոց, ի դիմաց մերոյին տառից ոգեշահ. Այբն Աստուծոյ զքեզ մերմակայ, խրատէ լինել թէ հաւատայ» (սկ. Թղ. 162ա. «Նորոգ բանիս այսմիկ հանդէս» (սկ. «Ներսէս»)։ 4. Թղ. 162բ. «Նորին Ներսիս(ի) բան հաւատոյ վասն անեղի եւ եղելոց բարառնա բար ի դիմաց հայկական տառից չափաբեր ոտիւք. Այբն անըսկիզբն ասէ զԱստուած, անեղ բնութիւն ոչ արարած, յերիս անձինս բաժանած, ի մի բնութիւն միաւորած» (սկ. Թղ. 167ա. «Նորոգ մանկունք իմաստութեան, տուաք զայս բան ձեզ խրատութեան» (սկ. «Ներսէս»)։ 5. Թղ. 168ա. «Տեառն Ներսիսի խրատ ուսումնական մանկանց, ի դիմաց այբուբենից տառից ոտանաւոր. Այբն առաջին ըցքեզ տըղայ, հանէ յիմաստըն գերակայ, Երրորդութեանն մերձակայ, լինիս երիւք ստեղամբք նորա» (Ա-Ք)։ Թղ. 172բ. «Նախանձելի մարդկան լինիս, թէ զվերագրեալսդ ի միտ ունիս, ե՛կ բեր մանուկ զունկն քո յիս, լուր եւ անսա իմում բանիս» (սկ. «Ներսէսի է»)։ 6. Թղ. 173բ. «Յիշատակարան Առակացն Սողովմոնի, զոր իւրով ձեռօք գրեաց տէր Ներսէս. Աստուածեղէն հոգովն ի սմա, խաղաղութեան անուն արքա(յ), բարբառեցաւ իմաստութեամբ, զորդիս խրատեաց զգօնութեամբ» (սկ. եւ վերջատառք Ա-Ք)։ 7. Թղ. 176ա. «Անդրադարձութիւն տառիս յիշատակի. Քաղցրագունիս այս բաղձանօք, լցեալ հոգիս մեռեալ մեղօք, փափագեցի սրտատրոփ, ես որ բնաւից բարեաց անփոխ, ւիւրաքանչիւր բան կենսատու» (սկ, Ք-Ա, վերջատառք Ք-Ա)։ 9. Թղ. 272բ. «Նորին Տէր Ներսէսի ի Սողոմոն արքայն. Սա մարգարէ աստուածաբան եւ իմաստուն յոյժ խոհական, սա աւրինակ է աննըման, Սողովմոնին ճշմարտութեան» (սկ. «Սողոմոն»)։ Թղ. 180բ. «Որդի իմաստուն գլխոյն. Նորոգ ծընունդ որ յերկիր գաս» (սկ. «ՆերԹղ. Անդ. «Փառք Աստուծոյ գլխոյն. Բանիդ ընդ Հաւր էականին» (սկ. «Բան Ներսէսի»)։ Թղ. 181բ. «Նորին ի Ժողովաւղն. Նըմանաբար խորհուրդ խորին» (սկ. «Ներսիսի բանս է»)։ Թղ. 182ա. «Երգ երգոց գլխոյն. Նորոգելոյս ի քէն Յիսուս» (սկ. «Ներսէսի է»)։ 10. Թղ. 182բ. «Նուաստ Յոհանիսի Ծործորեցոյ Իմաստութիւն գլխոյն. Յիմաստութիւն կենաց վերին, շարժեա՛ եւ զիմ սիրտ ըստորին, որում ըղձամ տարփմամբ կրկին, գըգիր լինել Սոդոմոնին» (սկ. «Յովանիսի է 11. Թղ. 183բ. «Տեառն Ներսիսի յաղագս երկնի եւ զարդուց նորա, ի խնդրոյ Մխիթարայ բժշկապետի եւ աստղագիտի. Ի մեղական գոլով բնութիւն եւ սկզբնական, յանեղէն ձգեալ կամար անզուգական»։ - Վերջ թղ. 193բ. «Նայիմ յերկինս եւ նըկատեմ զայս ամենայն, եւ փառըս տամ անեղ բնութեանն արարչական»։ 12. Թղ. 194ա. «Աղաւթք Տեառն Ներսիսի Հայոց Կաթուղիկոսի ոգեալ. Հաւատով խոստովանիմ եւ երկիր պագանեմ քեզ, Հայր եւ Որդի եւ սուրբ Հոգի, անեղ եւ անմահ բնուԹղ. 200բ. «Որ ոք փոխագրեսցէ զգիրքս զայս Յիսուս որդի, զգուշասցի ուղղութեան բանի, զի թէ ա տուն յաւելու կամ պակասի, այլայլի թիւ բռ.ին եւ այբուբենիցն կարգ. նոյնպէս եւ միոյ գրոյ զգուշասցի, զի թէ ա տառ յաւելու եւ պակասի, կաղան անոտք վանգիցն»։ 13. Թղ. 202ա. «Տեառն Ներսիսի սրբոյ Կաթուղիկոսի Հայոց, բան բարառնական, տաղիւ չափեալ հոմերական, խաւսեալ բանիւ ողբերգական, վասն Ուրհայոյ մեծին առման, ի թուականիս ԵՃ եւ Ղ, ընդ երրեակի ԻԳ Դեկտեմբերի, յերրորդ աւուր յաւուր շաբաթու. Աւգնեա սուրբ Հոգի. Ողբացէք եկեղեցիք, հարսունք վերին առագաստին, քորք եւ եղբարք իմ սիրելիք, որ յընդհանուր կողմ աշխարհի»։ - Վերջ թղ. 255ա. «Զոր աստանաւր եմ յանկելոց, ըզդիր բանիս վըճարելոց, ի փառըս Հաւր աւարտելոց, Հոգւոյն սրբոյ կատարելոց»։ Անդ. «Նորոգ բանիս այսըր կարգի, տէր Ներսիսի երախայրի» (սկ. «Ներսէս»)։ 14. Թղ. 255բ. «Բան բարառնական ոգեալ դիմառնական, ի դիմաց Վաղարշապատու սուրբ կաթողիկէին, ողբ աւաղական եւ ձալնըք աշխարհական, լցեալ անհուն հեծեծանօք, վասն աւերման աշխարհիս Հայոց, եւ բնաւին սպառելոյ հայրապետութեան եւ թագաւորութեան համագունդ իշխանութեամբ. շարեալ չափական բերմամբ հոմերական արհեստիւ ի Ստեփաննոսէ Սիւնեաց այցելուէ, ի խնդրոյ շնորհազարդ վարդապետին Խաչատրոյ Կեչառեցւոյ ի թուին ՉԽԸ (1299). Ձայն բարձրագոյժ եւ ահագին, նըման աւդոյդ որոտացին, կանչիւն ահեղ եւ սաստկագին, գայ ի դաշտէդ Այրարատին»։ - Վերջ թղ. 269բ. «Ընդ որս ինձ բաշխէ փըշրան, ի սեղանոյ իւր որպէս շան, եւ նմա փառք միշտ յաւիտեան, այժմ եւ յաւէտ եւ անվախճան. ամէն»։ 15. Թղ. 273ա. «Նորին Տեառն Գրիգորիսի կաթուղիկոսին Հայոց, որդոյ եղբաւր Տեառն՝ Ներսիսի կաթուղիկոսին մերոյ, ասացեալ բան ողբերգական վասն առման Երուսաղէմի. Ահա ձայնեմ ձայն ողբագին, կական բառնամ արտասուագին, զձեռըս ձըգեմ յերկինս վերին, դառնամ խաւսիմ յերկիր ներքին»։ - Վերջ թղ. 320բ. «Նոյն եւ Հոգոյդ քում էակցին, որում պատիւ փառք առաքին, այժմ եւ յաւէտ եւ յանզրաւին, մինչ յաներեկ յաւիտենին, ի յամենայն որդոց զարմին, որք յԱդամայ լինին»։ Այս վերջին գրութիւնը աւելցուած է նորոգողի մը կողմէ, հաւանաբար ժԵ դարուն։

Content