801

ՏԱՂԱՐԱՆ ԺԶ

ԺԷ դար - ԺԷ դար

ID

Number

801

Old record number

459

Title

ՏԱՂԱՐԱՆ ԺԶ

Start date

ԺԷ դար

End date

ԺԷ դար

Date details

Ժէ դար։

Copy place

Reference

Type

Number of pages

213

Dimension

10x14

Layout

միասիւն (5,5x10)։

Writing details

նօտր։

Codicology

20։

Principal subject

Subject details

թուղթ։

Number of lines

15։

Binding

դրոշմանիշ մութ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, աստառը թուղթ։ Ունի գոցելու կաշին՝ ճերմակ լաթէ աստառով. ինկած են փակելու զոյգ ականջները։ Ձեռագիրը կազմէն դուրս ելած է մասամբ՝ կազմին տկարութեան պատնառով։

State of preservation

բաւարար. խոնաւութեան հանդիպած ըլլալով՝ թուղթերուն վրայ մնացած է հետքը։ Անվարժ գրիչ մը աղտոտած է լուսանցքները, մելանի գիծեր քաշելով։

Copyist

եւ այլ ծանօթութիւններ կը պակսին, որովհետեւ չունի Յիշատակարան։

Owner

Commanditaire

Illuminator

Binder

Parchment flyleaf

չունի։

Lettrines

տաղերու առաջին տառը, միագոյն հանգուցագիր։

Initials

կարմիր։

Marginal illuminations

Images

Canon tables 1

եւ այլ զարդեր չկան։

Canon tables 2

Title text

եւ

Blank pages

Colophon

բնագրէն տարբեր գրչութեամբ. Թղ. 3ա. «Մեք զատեցաք թվն. ՌՃԺԶ (1667), Մարտի ամսոյ ԻԲ (22), ես մեղաւորըս ձեռնարդ(ր)եցայ ՌՃԺԹ, (1670) Ապրիլի ԻԳ (23)»։

Informations

գնած ենք Պոլիսէն, Սերովբէ Ալիշանի եւ Յովհաննէս ներսէսեանի Մատեանս է Տաղարան, որու աւարտին կան երկու պատմուածքներ։ Ունի հետեւեալ 1. Թղ. 1ա. «Այս է պատմութիւն Փարէզ քաղաքին, որ է փռէնկյաստան»։ - Վերջ թղ. 2բ. «Փարէզ քաղաքէն դռներէն միմեանց այնպէս հեռի է որ մարդ զմարդն չի կարել ճանաչել յամէնէվին, բոլոր աշխարհսն վերայ քան զան քաղաքն մեծ քաղաք չի կար ի վերայ յերկրի. թվին ՌՃԼԷ»։ 2. Թղ. 3ա. «Տաղ Ալեքսիանոս նգնաւորին (Յովհաննու Թուլկուրանցւոյ ասացեալ). Աստուած գթած եւ մարդասէր, երրեակ լըսէ իւր ծառային, ով հաւատով պարգեւ խնդրէ, փութով առնէ զիւր խնդրելին» (51 տուն)։ 3. Թղ. 12ա. «Տաղ սրբոյն Ստեփաննոսի քահանային. Եկայք պատմեմ ձեզ սքանչելիք, վարըս սրբոյն Ստեփանոսի, էր ի գեղջէն Արտամետոյ, որդի Ուսիկ քահանայի» կեյրուն, կը մեայ կիսատ՝ թուղիի անկու4. Թղ. 14ա. «(Տաղ Ծննդեան). Չըքնաղ կուսութեամբ ծնար, որ զխորս անդնդոց բառնայր» (սկ. 9-Ք, սկիզբը թերի՝ թուղթի անկումով)։ 5. Թղ. 15բ. «Տաղ սուրբ խաչելութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. Աստուածածին կոյս Մարիամ, կայր առ խաչին իւրոյ միածնին» (19 տուն)։ 6. Թղ. 19բ. «Տաղ սուրբ խաչելութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. Աստուածածին սրբուհի, ամէնօրհնեալ տիրուհի, կայր առ խաչին Յիսուսի» (21 տուն)։ 7. Թղ. 23ա. «Տաղ ազնիւ. Գարունն է բացվեր, վարդն ի պաղչանին, քաղցր եղանակէր» (9 տուն)։ 8. Թղ. 25ա. «Տաղ հոգեւոր. Արարիչ էիցս ամէնի, Տէր Յիսուս հոգւոյս ըղձակի քլուր այժմ ինձ քումդ ծառայի» (սկ. 9. Թղ. 26բ. «Տաղ նոր փեսի. Աստուած աւգնէ թագաւորին, բաշխէ բազում կենդանութիւն» (սկ. Ա-Ք)։ 10. Թղ. 28ա. «Տաղ մկրտութեան. Ով զարմանալի խորհուրդս այս մեծ» (9 տուն)։ 11. Թղ. 29ա. «Տաղ պիտանի. Աշխարհս է ի ծով նման, ով որ գայ անթաց չի մնայ» (6 12. Թղ. 30բ. «Տաղ ուրախութեան. Այտ վարի լեռնէտ ի վար ջուր միջնու մէջն անցանի, հայ, թուխ մանուկ մի դուրս ելեր, ձեռն ու զերեսն լուացեր, հայ» (9 տուն)։ 13. Թղ. 32ա. «Տաղ Ադամայ. Ադամայ ըստծրծողն եկեալ իւր պատկերն ի տես» (5 14. Թղ. 33բ. «Տաղ ուրախութեան. Աստուած զայս տունըս շէն պահէ» (սկ. Ա-Ք)։ 15. Թղ. 35բ. «Տաղ սուրբ Խաչին. Խաչն ի նախնումն երեւեցաւ, ծաղկեալ ի դրախտն աստուածատունկ» (11 տուն)։ 16. Թղ. 37բ. «Տաղ Վարագա(յ) սուրբ խաչին (Զաքարիայի ասացեալ). ԶՎարագ ասեմ ըզբաղձալին, ըզհրեշտակաց փափաքելին» (15 տուն)։ 17. Թղ. 40ա. «Ի Յակոբ քահանայէ ասացեալ վասն յԵրուսաղեմայ. ՅԱստուծոյ շինեալ քաղաք պատուական, ցանկալի զըւարթնոց եւ որդոց մարդկան» (սկ. «Յակոբ քահանայի ասացեալ է»)։ 18. Թղ. 43բ. «Տաղ եւ գովեստ սուրբ Աստուածածնին. Ողջոյն ընդ քեզ Մարիամ, մայր Աստուծոյ հաւատամ» (15 տուն)։ 19. Թղ. 46ա. «Տաղ սուրբ Աստուածածնին. Աստուածածին մայր լուսոյ եւ բնակարանդ Աստուծոյ, մեր յոյսըն դու ի լուսոյ» (30 տուն)։ 20. Թղ. 50ա. «Տաղ ազնիւ. Յորժամ Գաբրիէլ գոչէ եւ (յ)առնեն մեռեալքն ի հողոյ» (12 տուն)։ 21. Թղ. 52ա. «Տաղ պիտանի. Աւաղ զանցաւոր ծառայս, ահաւոր ահեղ ատենին» (12 տուն)։ 22. Թղ. 54ա. «Տաղ պիտանի. Հրճուիմք այսաւր մեք հոգեպէս, տաւնիւս մաքուր սուրբ կուսական» (8 տուն)։ 23. Թղ. 56բ. «Տաղ Ըստամպօլայ. Արդ ամենայն ազգ եւ ազինք, ողբան ըզքեզ քաղաք Ըստամբօլ» (25 տուն)։ 24. Թղ. 61ա. «Ողբ մայրաքաղաքին Ըստամբօլայ վասն առնելոյ ազգն տաճկաց եւ գալըստեան ֆռանկին եւ ազատել զաշխարհս ի յանօրինաց, Առաքել վարդապետէ ասացեալ. Այլ եւ կոչեմ զքեզ յանանէ, ընտիր քաղաք Բոզանդիայ» (9 տուն)։ 25. Թղ. 62բ. «Վասն գալըստեան Փռանկ ազգին եւ ազատէ զազգս մարդկան եւ ամենայն աշխարհս ի յանօրինաց. Քանզի ֆռանկաց ազգն շարժին, կամաւք անմահ թագաւորին» (39 տուն)։ 26. Թղ. 69ա. «Այլ տաղ Թաթոսի ասացեալ ի վերայ սուրբ Երուսաղեմայ. Ահայ մտաք ամիս մարտին, ծառերն ամենայն ծաղկին» (19 տուն)։ 27. Թղ. 71բ. «Տաղ պատուական (Առաքելի ասացեալ). Ականջ դրէք բանիս որ պատուական է, հոգոյ այլ եւ մարմնոյ ուրախութիւն է» (23 տուն)։ 28. Թղ. 76բ. «Տաղ հոգեւոր. Մեղայ քեզ Քրիստոս Աստուած, ապաւէն յոյս զքեզ ունիմ, լալագին պաղատանօք» (9 տուն)։ 29. Թղ. 79բ. «Տաղ գեղեցիկ (Ազարիավի ասացեալ). Արարիչ տէրն քաղցրացաւ ի Ադամայ, եւ ծնաւ ի սուքք կուսէն Մարիամայ» (սկ. «Ազարիայէ բան» եւ 1 տուն)։ 30. Թղ. 82ա. «Տաղ ուրախութեան. Սիրտըս ի փորիս դողայր վախուս, ձեռվիս ի բան չերթար յահուս» (9 տուն)։ 31. Թղ. 83բ. «Տաղ Ծննդեան. Երկինք երկնից իմաց արարէք, եւ երկնային դուք խոնարհեցէք» (7 տուն)։ 32. Թղ. 86բ. «Տաղ Երզնկու կործ(անման Թորոսի ասացեալ). Ի մէջ մեղաց եմք մոլորեալ, յաստընվորիս կու գործենք չար» (14 33. Թղ. 89ա. «Տաղ ազնիւ. Անմահ բնութիւնն առի, եւ ըզմահուս աւրըն մոռացայ» (սկ. Ա-Ք)։ 34. Թղ. 92ա. «Տաղ Թաթէոսի. Յորժամ յարեւելից ի դատաստան գաս, երեւիս արդարոց նոցա պսակ տաս» (9 տուն, միջանկեալ թերի՝ թուղթի անկումով)։ 35. Թղ. 95բ. «Տաղ ազնիւ. Ուրախացիր եւ զուարճացիր եկեղեցի, բերկրեայ ցընծայ մայրաքաղաքդ Երուսաղէմ» (10 տուն)։ 36. Թղ. 97ա. «Տաղ Երզնկու. Յինն հարիւր հայոց թվին, երսուն երկու թիւն ի լըման» (12 տուն)։ 37. Թղ. 99ա. «Տաղ ազնիւ. Աստընվորս ով շինեաց իւր տուն, կամ հանգաւ սրտովն ի վերայ» (10 տուն)։ 38. Թղ. 100բ. «Տաղ գովելի. Երկինք ու գետինքն եղբայր, աճապ թէ որըն աւելի, զերկնից բարձրութիւնն ասեմ» (21 տուն)։ 36. Թղ. 104բ. «Տաղսուրբ Կարապետուն. Գովելի է սուրբ Կարապետ, Քրիստոսու եար կասեն ըզքեզ, զով որ սիրես մուրատ կու տաս» (9 տուն)։ 40. Թղ. 105ա. «Տաղ Աբելայ զոր Կայեն սպան (Թորոսի ասացեալ). Այն առաջին մեղքն ու չարիքն, որ յԵւայէ անկեալ աշխարհ» (28 տուն)։ 41. Թղ. 110ա. «Տաղ պիտանի որ է տանկի բառով. Եարիլէն եարիտի, կէնտի ըխտիարիքի» (49 տուն)։ 42. Թղ. 118ա. «Տաղ Ծննդեան. Այսօր տօն է ծննդեան, աւետիս, տեառն մերոյ եւ յայտնութեան, աւետիս» (40 տուն)։ 43. Թղ. 122ա. «(Տաղ). Խաւսն Աստուծոյ առաքեցաւ, աւետիս, բնակեալ արքայն ի սուրբ կուսէն, աւետիս» (26 տուն)։ 44. Թղ. 124բ. «(Տաղ). Անճառելի բանն ի Հօրէ, աւետիս, որ յայտնեցաւ մեզի համար, աւետիս» (21 տուն)։ 45. Թղ. 127ա. «Վասն քահանայի միոյ որ հետ աւսմանցոց շխերուն եւ մօլլաներուն, ի քաղաքին Խարբերդու, թէ ինչ պատճառաւ է հակառակութիւն ի վերայ քրիստոնէից հաւատոցն, թէ որպէս դիմադարձեալ է հետ շներուն եւ շխերուն, որպէս յաղթեր է շնորհօքն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. Եւ ընդ աւրհնութիւնս ծանուցումն լիցի ձեզ, Քրիստոսի արեամբ գնեալ քահանայք եւ ժողովուրդք, վասն այդ մահտեսի տէր Եղիայ քահանայդ, որ է դա ի քաղաքէն Խարբերդու, ազգէն ուղղափառ ասորոց»։ - Վերջ թղ. 162բ. «Դարձեալ երէցկինն այլ բարի խրատ տալով ամրացոյց զսիրտն քահանային, ասելով վասն սիրոյն Քրիստոսի, յառաջ ես կայրիմ եւ ապա դու եւ իրիցկինն այլ ճանապարհս առ Աստուած փոխեցաւ. Աստուած ողորմի ասացէք իւրեանց հոգուն. ամէն»։ 46. Թղ. 163ա. «(Հարցմունք աղջկան եւ մանկան). Այր մի էր մեծատուն իշխան ի քաղաքի մի, այնչափ գանձ, ոսկի եւ մարգարի(տ) եւ պատուական ակունք անգին, որ չկայր այն աշխարհն քան զնայ մեծատուն. ինքն ծերացեալ էր եւ զաւակ չունէր»։ - Վերջ թղ. 212բ. «Եւ յորժամ կարդայցէք զպատգամն Աստուծոյ, որ երեւցաւ երկնից ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ առ ամենայն հաւատացեալսն, եւ լսեցէք զամենեսեան միայբան քահանայք հանդերձ ժողովրդեամբն, ասացէք աւրհնեալ է Աստուած եւ անկեալ երկիր պագէք Տեառն, եւ միայբան արք եւ կանայք, ծերք եւ տղայք ասացէք ճ (100) տէր ողորմեայ, եւ զՀայր մեր որ երկինս սուրբ»։ 47. Թղ. 213ա-բ. Բոլորովին նոր եւ անվարժ գրչութեամբ տաղի մը հատուածը, ուր կը կարդանք. «Եւ իւր գունոյ վարեցայ պրտղոյն, ետես եւ ես կերայ աւախ...։ Ըզոտնայձայն տեառն լուայ, գալ ի դրախտին...։ Եկեալ ձայնեաց Ադամ ուր ես...։ Եւայ ցաւաւք տղայ բերես...»։

Content