803556ԺԷ դար, դատելով արտաքին պարագաներէն։
նօտր։
9։
մագաղաթ ընտիր։
դրոշմանիշ բաց շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ. աստառը փայլուն գունաւոր թուղթ։
բաւարար, մնացած է մաքուր եւ անթերի, կոկիկ եւ գեղեցիկ։
չկան։
գրեթէ ամէն տաղի առաջին տառը, բազմագոյն, ոսկի, կապոյտ, կարմիր եւ այլ գոյներով, նման ԺԳ-ԺԴ դարու մանրանկարներուն։
կարմիր եւ կապոյտ։
շուրջ յիսուն հատ, բոլորն ալ բազմագոյն, որոնցմէ շատերը կարելի է նկատել փոքրիկ մանրանկարներ, ներկայացնելով տաղին նիւթը. այսպէս թղ. 8ա սուրբ խաչը, թղ. 10ա Սողոմոն թագաւոր նստած թագով, թղ. 14 չորս թռչուններ, թղ. 21ա, 23ա, 47ա սուրբ Աստուածածին կանգուն, թղ. 31բ թագաւոր մը բազմած գահին, թղ. 34ա Յովհաննէս Մկրտիչի գլուխը ափսէի վրայ, թղ. 37բ Սողոմոն թագաւորի մայրը՝ ձեռքին ծաղիկ, թղ. 38բ Յովհաննէս եւ Յակոբոս առաքեալներու մայրը, թղ. 43ա, 46բ Յիսուս ամպերու վրայ, թղ. 45ա էշ մը, թղ. 48բ հրեշտակ մը փողով, թղ. 49բ եզ մը, թղ. 35բ քահանայ մը կանգուն, թղ. 60ա հարս մը, թղ. 61բ Պոլիս քաղաքը, թղ. 63բ ծիրանազգեաց մը խմելու դիրքով, թղ. 66ա երաժիշտ մը նուագելու դիրքով, թղ. 67բ Յիսուս յարուցեալ, թղ. 71ա. Յիսուսի մկրտութիւնը, թղ. 75ախոզ մը, թղ. 78ա Եւա։
թղ. 2բ. Սուրբ Աստուածածին, գիրկը ունի Յիսուս մանուկ կանգուն. թղ. 17բ. հարս ու փեսայ մը, թղ. 27բ. ծիրանազգեաց մարդ մը, ձեռքին եղջերու մը, թղ. 40բ. Կոստանդիանոս եւ Հեղինէ կանգնած խաչին աջին ու ձախին. թղ. 76բ. կաքաւ մը իր ձագերով։
թղ. 3ա, 18ա, 28ա, 41ա, 51ա, 70ա, 77ա, եօթն ալ բազմագոյն եւ յոյժ ընտիր։
չկան։
կարմիր եւ կապոյտ մելաններով։
թղ. 1ա-բ, 50ա-բ, 69բ, 95բ-105բ։
Հ. Յովհաննէս Ձօհրապեանի եղբայրը, Աւետիք աղայ Ձօհրապեան, նուիրած է մատենադարանիս, 1787ին։ Մատեանս է Տաղարան ընտիր, մանրանկարներով ճոխացած, մաքուր նօտր գրչութեամբ։ Ունի հետեւեալ բովանդակութիւնը. 1. Թղ. 3ա. «Տաղ ասացեալ Երեմիայի բանասիրի ի վերայ սուրբ կուսին Մարիամու, ազնիւ ասա. Երանեալ կոյս սուրբ տալիթա Մարիամ, ըռուհն փաք վէ որուք էր ի սուլթան» (սկ. «Երեմիայի է»)։ 2. Թղ. 4բ. «Տաղ ասացեալ Երեմիայի բանասիրի ի վերա(յ) սուրբ Երուսաղեմայ. Մուճաէմ վար տըր տօսլարիմէ, սէլամ օլսուն քազըրլերէ» (11 տուն)։ 3. Թղ. 6ա. «Տաղ ասացեալ Երեմիայի բանասիրի ի վերայ սուրբ Յարութեան Քրիստոսի. Քէրէմ պապի աչըլանտէ կիւլճէմալլէր կէօսունանտէ» (8 տուն)։ 4. Թղ. 7բ. «Տաղ ասացեալ Երեմիայի բանասիրի ի վերայ սուրբ բեւեռին. Սրբոյ փայտին կենաց բեւեռ, թագաւոր, սրբոյ խաչին փառաց նշան, թագաւոր» (16 տուն)։ 5. Թղ. 10ա. «Տաղ ասացեալ Երեմիայի բանասիրի ի վերայ Սողովմոնի արքայի, ազնիւ. Յարհեստ քերթութեան հմտասցիս ի բան, տացես անուն Սողովմոնի» (8 տուն)։ 6. Թղ. 11ա. «Տաղ ասացեալ Երեմիայի բանասիրի ի վերայ ջրոց այսոքիկ. Այ ջուր պասքելոց, այ ջուր յորդառատ, երամք երկնային» (41 տուն)։ 7. Թղ. 17ա. «Տաղ ասացեալ Երեմիայի բանասիրի ի վերա(յ) սիրոյ ազնիւ. Այ իմ յօրինեալ պա(..), դու ես աննման (...), զքեզ գովել ի մեր պօստան» (7 տուն, ապա «Երեմիա է»)։ 8. Թղ. 19բ. «Տաղ ասացեալ Երեմիայի բանասիրի ի վերայ սիրոյ եւ ուրախութեան. Արեգակն որ է ստեղծեալ յարարչէն իւրմէ, գործն երթայ» (11 տուն)։ 9. Թղ. 21ա. «Յաղագս անուան սուրբ Աստուածածնին, ասացեալ Երեմիայի բանասիրի. Պիր նազար գըլ շօլ մուպարէք թէր թիպինէ» (13 տուն)։ 10. Թղ. 22բ. «Յաղագս ծնրնդեան Մարիամու զՔրիստոս, ասացեալ Երեմիայի բանասիրի. Շօլ պէրար շէմսին նուրի րէնկի խուն ալտի» (12 տուն)։ 11. Թղ. 24ա. «Յաղագս սիրոյ տաճկերէն եւ Փարսերէն ասացեալ Երեմիայի բանասիրի, գ բան որ են այսոքիկ. Անպէր խաթուն չուն տէկէլ սէյրան» (15 տուն)։ 12. Թղ. 26ա. «Յաղագս նէմլիսի քէասէի եւ ուրախութեան ասացեալ Երեմիայի բանասիրի ոտանաւոր ոճիւ. Քիմ կէօրմուշ տըր քիմ փիալէ ճամ օլայ» (7 տուն)։ 13. Թղ. 28ա. «(Տաղ). Գօնտուրսունա օլիւր ույիշ նէ սըրնէ» (23 տուն)։ 14. Թղ. 31բ. «Տաղ ասացեալ Երեմիայի բանասիրի յաղագս թագաւորաց օսմանցոց տաղաչափեալ. Նախնի եղեալ պարոն օսման, այր մարտի դէմ եւ զիրական» (18 տուն)։ 15. Թղ. 34ա. «Յաղագս սուրբ Կարապետին ծննդեան, ասացեալ Երեմիայի բանասիրի, ազնիւ գունով. Ով դու մարգարէ մեծի բարձրելոյն, ընտրեալ յարգանդէ» (15տուն)։ 16. Թղ. 35բ. «Սիրելոյն եւ սիրողին երկնաւոր սիրոյն Քրիստոսի, Երեմիայի բանասիրի ասացեալ, ազնիւ. Ուր ընթացաւ եւ ուր դիտէ, եւ ուր գտայց գլոյսն արեւին» (13 17. Թղ. 37բ. «Գովեստ առ մօրն Սողովմոնի իմաստնոյ, ասացեալ Երեմիայի բանասիրի. Դաւիթ տեսօղ եւ արքային, մեծ թագուհի անուանեցար» (8 տուն)։ 18. Թղ. 38բ. «Գովեստ առ մօրն որդոցն Ձեբեթեայ, ասացեալ Երեմիայի բանասիրի. Տես Սողոմոն արական է, եւ Սողովմէն իգական է» (16 տուն)։ 19. Թղ. 41ա. «Գովեստ առ դշխոյն Հեղինեայ, մօրն Կոստանդիանոսի արքայի, ասացեալ Երեմիայի բանասիրի. Կոստաս արքային դիպեցար, եւ թագուհի անունեցար» (16 տուն)։ 20. Թղ. 43ա. «(Տաղ Գրիգորի ասացեալ). Շուքուր օլսուն եարատանէ, էսէ սուլթան պիզտէ տըր» (7 տուն)։ 21. Թղ. 44ա. «(Տաղ Վարդեվանի ասացեալ). Վարտը կեօզիւմիլէն կեօրտոմ թուր պէսը» (10 տուն)։ 22. Թղ. 45ա. «(Տաղ). Տէրտիմէնա էթտին պէնէ հայ տէրտէ տէրման էրմէնի» (5 23. Թղ. 45բ. «(Տաղ). Այ պէնիմ կիւզէլիմ եարըմ անիսըմ, մանիսըմ, ճանըմ» (6 24. Թղ. 46բ. «(Տաղ Թադոսի ասացեալ). Յէսէ ուռուհ ալլահ պիր թանկրըմըզ տըր»։ 25. Թղ. 47ա. «(Տաղ Զաքարիայի ասացեալ). Դու արեգական նման ելանես, ի յա ռաւօտէ պայծառ ճառագայթ լուսով» (13 26. Թղ. 48բ. «(Տաղ). Յիրաւի սարսափիմ, դողացեալ տագնապիմ, եւ յաւէտ երկընչիմ» (8 տուն)։ 27. Թղ. 49բ. «(Տաղ). Դու զեզըն պարարակ (կրկ.), զենեցեր յԱդամայ» (2 տուն եւ կը մնայ կիսատ)։ 28. Թղ. 51ա. «(Տաղ). Տուվալէր սէլամլէր տօսթայ եարանէ, հալըմըզ արզ օլսուն պիզէ տօրանէ» (16 տուն)։ 29. Թղ. 53բ. «(Տաղ). Պէ աղալար սուվալընըզ օլուրտէ» (18 տուն)։ 30. Թղ. 56ա. «Ասացեալ ի կուր Ղազարէ (Գույումնի օղլի), ի վերայ պապատազընըն, որ է շէհիր. Տյնէն շիքայէթի հէքեայէթ օլտի, հէլէր չէքտիք» (17 տուն)։ 31. Թղ. 59ա. «(Տաղ). Դու ես արեգակ, լուսին ի լռ(ր)ման, չկայ քեզ օրինակ ի յորդիս մատական» (6 տուն)։ 32. Թղ. 60ա. «(Տաղ). Այ անգին գոհար, դու դըժար գըտվար, պէհրիան մարգարիտ լալ քար պսակ» (12 տուն)։ 33. Թղ. 61բ. «(Տաղ ի Յակոբայ ասացեալ). Այ խաղ չափական Յակոբայ լեզուէ, տես նէլէր խօսի զԿոստանդնուպոլսէ» (15 34. Թղ. 63բ. «Սիրուն ասայ եարանի սէփայ (ի Յակոբայ ասացեալ). Ասաց Դաւիթի յառածեան որդին Յեսսեան, իւղն զըւարթ, հաց հաստատէ ըզսիրտ մարդկան» (սկ. «Ակոբ րետոռ»)։ 35. Թղ. 65ա. «(Տաղ). Ծաղկունքն ասեն հերիք արայ, քանի կանչես վարդին վերայ» (6 տուն)։ 36. Թղ. 66ա. «Լիսանի Ֆարսիան. Էս պու սիահ թիմարքուն հայ, լիճին նօղրապսէր քուն» (9 տուն)։ 37. Թղ. 66բ. «Տաղ սիրոյ եւ ուրախութեան ասացեալ. Այսօր էի խիստ տըրտում, եէնկիլէնտի էսկի տէրտիմ, կատարեցաւ ինձ խնդում» (5 տուն)։ 38. Թղ. 67բ. «Տաղ վասն Յարութեան Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. Գոչէր հրեշտակն ի վիմէն, վասն յարութեան Յիսուսին» (սկ. «Գրիգոր»)։ 39. Թղ. 68ա. «(Տաղ). Յանկարծակի մէկ մի տեսայ, բոլոր անձամբ զարհուրեցայ, ես ի յիմ միտըս հիացայ» (7 տուն)։ 40. Թղ. 70ա. «(Տաղ Արիստակիսի ասացեալ). Ահաւոր սոսկալի դէմք հիանալի, աթոռ քրովբէական է» (9 տուն)։ 41. Թղ. 71ա. «Տաղ Յարութեան (իմա՛ Մկրտութեան) ասացեալ. Ով զարմանալի խորհուրդս այս մեծ» (9 տուն)։ 42. Թղ. 72ա. «(Տաղ). Հաւիկ մի պայծառ տեսայ աննըման, ի յայն քառաթեւին վերայ աննըման» (9 տուն)։ 43. Թղ. 73ա. «Տաղ եւ ոտանաւոր ասացեալ ի Յակոբ վարդապետէ Սիսեցի, գեղեցիկ գունով ի վերայ ժամանակիս հայոց. Յականջըդ բաց զբանըս լսէ, ի միտըդ առ ւի թուղթ գրէ» (16 տուն)։ 44. Թղ. 75ա. «Տաղ ասացեալ ի վերայ խոզի, ազնիւ. Արդ խոզն է դեղ ամէն ցաւի, ինքն բազում իրս պիտանի» (12 տուն)։ 45. Թղ. 77ա. «Տաղ ի վերայ կագաւի. Նստեալ կայր ու լայր կաքվուկ ի վերայ քարին, այ հաւեր, ու կանկատ անէր ձագերուն» (9 տուն)։ 46. Թղ. 78ա. «(Տաղ Տէր Յովանիսի ասացեալ). Աւրհնեալ անուն արարին, որ ի կողէն ստեղծեալ է կին» (15 տուն)։ 47. Թղ. 80ա. «Ասացեալ ղայիրական ոճիւ ի կոյր Ղազարէ, վասն սիրոյ եւ ուրախութեան. Յիյնէին դազիլեր, դուլունուզ նէր տէր» (15 տուն)։ 48. Թղ. 82բ. «(Տաղ). Եազ էյամի կիչիպ նէլինճէ դշլէր» (13 տուն)։ 49. Թղ. 84բ. «(Տաղ). Հէրտէմաք կօկսուն իաչարլար» (7 տուն)։ - «Պէսթէի լէպլէպէ տօքանմայըպ իյնէ» (5 տուն)։ 50. Թղ. 86ա. «(Տաղ). Հինգ բան կու նըմանիս դու հոգուս տունը, լաղութ, զըմրութ, էլմաս, կէվհէր ու լալիս» (8 տուն)։ 51. Թղ. 87ա. «(Տաղ). Պէնտէն սուալ ելէշհալքն եաթրինի վար գարինֆիլեար» (6 52. Թղ. 88ա. «Տաղ սիրոյ եւ ուրախութեան, ազնիւ. Հաքեր ես սէրասէր, ելեր կանգներ ես, բարեւ յէր չես ի տար, սուտ խռովեր ես» (8 տուն)։ 53. Թղ. 89ա. «Տաղ սիրոյ եւ ուրախութեան. Նազլու տիլպէր զալրմ քեաֆեր, սեւ աչեր, եար, սեւ աչեր» (12 տուն)։ 54. Թղ. 90ա. «Տաղ ի վերայ սիրոյ եւ ուրախութեան. Առաւօտուն կելնես նազլու, կու քայլես իմ սիրելի, դու զիս զէտ մոմ կը հալես» (4 տուն)։ 55. Թղ. 90բ. «Տաղ սիրոյ, ազնիւ եւ գեղեցիկ. Վաղվընկուց տեսայ ես պատկեր նազելի, աւուրս գոհութիւն եմ խիստ խնդալի» (9 տուն)։ 56. Թղ. 92ա. «Տաղ սիրոյ եւ ուրախութեան, ազնիւ. Խօշ եար, քեզ լալով սէլամ» (6 57. Թղ. 93ա. «(Տաղ). Մաֆրատէ, կենտումի, կենտումի, թիրտիմ, կենտում իսթէր կենտումի» (23 տուն),