994

ԿԱՆՈՆԱԳԻՐՔ Բ

ՈՁէ = 1238 - ՈՁէ = 1238

ID

Number

994

Old record number

1738

Title

ԿԱՆՈՆԱԳԻՐՔ Բ

Start date

ՈՁէ = 1238

End date

ՈՁէ = 1238

Date details

ՈՁԷ - 1238։

Copy place

Հռոմկլայ։

Reference

Type

Number of pages

157՝ հին բնագիրը, բայց սկիզբը նորոգողը աւելցուցած է 12 թուղթ, ուր օրինակած է Դատաստանագրքի ցանկը

Dimension

12,5x16,5

Layout

միասիւն (8,5x13,5)։

Writing details

բոլորգիր հին։

Codicology

20, որ է՝ Ա-Մx8 (Ա՝ 7 թղ., Ճ՝ 6 թղ.)։

Principal subject

Subject details

թուղթ տոկուն։

Number of lines

21։

Binding

դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, դռնակով, աստառը կանաչ վարդագոյն գծաւոր նուրբ կերպաս. կորած են երեք փականքները։ - ՄԱԳԱՂԱԹԵԱՅ ՊԱՀՊԱՆԱԿի փոխարէն երկուքի ծալուած սպիտակ մագաղաթ, սկիզբն ու աւարտին։

State of preservation

բաւարար, կատարեալ եւ անթերի. կը տեսնուի խոնաւութեան հետքը։

Copyist

Բարսեղ։

Owner

Տէր Մարկոս Արքեպիսկոպոս, ի գաւառէն սուրբ Մարոյ։

Commanditaire

Illuminator

Binder

անյայտ։

Parchment flyleaf

Lettrines

սակաւք, սեւ մելանով, նախնական եւ հնաբոյր։

Initials

կարմիր։

Marginal illuminations

չունի։

Images

Canon tables 1

չունի։

Canon tables 2

թղ. 1ա, սեւ մելանով, նախնական՝ բայց յոյժ գեղեցիկ իր պարզութեամբ։

Title text

Blank pages

թղ. 1էն առաջ նորոգողին կողմէ աւելցուած 12 թուղթերէն ոմանք մնացած են դատարկ։

Colophon

Բնագրին գրչութեամբ. 1. Թղ. 146բ. «Փառք Աստուծոյ յաւիտեանս. ամէն։ Թուիս ՈՁէ (1238) գրեցաւ գիրքս Դատաստանաց առ ափն մեծ գետոյս որ կոչի Եփրատէս, առ ստորոտ աստուածապահ դղեկիս Հոռոմկլայ կոչեցեալ, ի հայրապետութեան Տեառն Կոսդընդնա(յ), ի չար եւ ի դառն ժամանակի, յորում նշանք երեւելիք եղեն, քանզի մեռաւ երիս Սուլտանս Հոռոմոցն եւ Շամբիս եւ Մսրայն։ «Եւ արդ գրեցաւ սա ձեռամբ Բարողի մեղապարտի եւ փցուն գրչի, հրամանաւ աստուածապատիւ եւ առաքելաշնորհ Տէր Մարկոսի արհիեպիսկոպոսի, ի վայելումն անձին իւրո(յ), եւ զկնի ելից իւրոց յաշխարհէս անջինջ յիշատակ իւր եւ ծնաւղաց իւրոց եւ եղբարց եւ ազգականաց իւրոց։ «Եւ արդ էր սա ի գաւառէն սուրբ Մարոյ, եւ ըստ խոտորելոյ մեր ի պատ(ո)ւիրանացն տեառն, մատնեցաւ աշխարհն Հա(յ)ոց ի ձեռն խուժադուժ ազգացն որ կոչի Դադար։ Քանզի յաւարի էառ զաշխարհ ամենայն առհասարակ, բազում քաղաքս եւ աւանս եւ բազում եպիսկոպոսք եւ վարդապետք եւ քահանայք եւ սարկաւագունք եւ իշխանայք եւ ազատք եւ շինականք եւ բազում այլ եւս կանայք եւ մանկտիք, զոր ոչ կարէ ոք ընդ գրով արկանել, զոր ըմբռնեցին ընդ ձեռամբ իւրեանց։ «Եւ արդ եպիսկոպոս այս, զոր յառաջ ասացաք զանունն, մատնեալ եղեւ ի ձեռս անաւրինաց, նաեւ եղբարք իւր եւ ազգատոհմ իւր, եւ ոչ ուստեք կայր աւգնական գերելոցըն, բայց միայն այն որ ազատեացն զմեզ արեամբն իւրով, զի ամենեքեան ի մեծ վըտանկի կային առհասարակ։ Եւ արդ զեպիսկոպոսս զայս իշխան ոմն ի գերելոցն, որո(յ) անունն Քուրդ ասի, յիշատակ նորա աւրհնութեամբ, ազատեալ յանաւրինացն, եւ սա ցաւագին սրտիւ եւ բեկեալ անձամբ դիմեալ յայս յաթոռս հայրապետական, ուստի եւ սրբասնեալ կաթողիկոսս Հայոց, զոր յառաջ յիշատակեցաք զանունն, սիրով ընկալաւ զսա ըստ արժանոյն իւրոյ։ «Եւ արդ ցանկացող եղեալ այսմ տառիս, զոր է հաստատած յաշխարհն Կայենոյ ի մենաստանին Գետիկ, ի սուրբ վարդապետաց սահմանած, որոյ անունն Մխիթար յորջորջի։ Եւ արդ ես մեղապարտ ծառայս ձեր, մոխրաթաւալ երեսաւք եւ արտասուագոչ սրտիւ աղաչեմ զամենեսեան, որք կարդայք կամ եղանակէք, զսուրբ եպիսկոպոսն զՏէր Մարկոս եւ զծնաւղսն իւր եւ հարազատ եղբարսն իւր եւ զիս զանարժանս եւ զծնաւղսն իմ, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր, եւ Աստուած առհասարակ ամենեցուն ողորմեսցի, եւ նմա փառք յաւիտեանս. ամէն։ «Ով պատուական եւ բարի հոգւով եւ մարմնով, զմեղապարտ ծառայս քո յիշեա եւ զծնաւղսն իմ ի մաքրափայլ յաղաւթս քո»։ Նոր գրչութեամբ. 2. Թղ. 1բ. «Ես մեղայվոր եւ անարժան ծառայ Օվասափս գրեցի թվ. ՌՄԺԶ (1767), Յոնիսի ամսուն Իէին»։ 3. Վերջին պահպանակին վրայ. «Ես մեղաւոր ծառայ Ասրի որդի Միքայէլին. գրուեցաւ գիրս, օվ օր կարդայ մին բէրան յիշի, յիշեալ լինի առաջի անմայ գառին Աստուծոյ. թիւն 1838, Յունիսի 26ումն վերջացաւ»։

Informations

Յովսէփ Վրդ. Մելքիսեդեկեան էրզրումէն նուիրած է Մատենադարանիս. Ձեռագիրը հասած է Վենետիկ Հ. Ներսեհ Վրդ. Անդրիկեանի ձեռքով, 20 Յուլիս 1910ին։ Բովանդակութիւն. Մատեանս է Մխիթարայ Գօշի Դատաստանագիրք եւ Գիրք Սրինաց 1. Թղ. 1ա-8ա. Մխիթարայ Գոշի, Դատաստանագիրք. «Ա. Վասն դատ(աստանի) վիճակի դատ(աւորաց)» (Ա-ՄԾԲ) ցանկ, որ աւելցուած է նորոգողի մը կողմէ։ Թղ. 1ա. «Սկիզբն դատաստանի ի կամս Հաւր եւ Որդւոյ նորա Յիսուսի Քրիստոսի, զաւրութեամբ եւ շնորհաւք Հոգոյն եւ յաղագս վիճակի դատաւորաց. Ա. Եկեսցուք այժմ իսկ ի գործ դատաստանի, գիտելով զի ըստ քաղաքաց դատաւորս հրամայէ լինել Մովսէս եւ նոցունց դպիրս...»։ - Վերջ թղ. 146բ. (Ա-ՄԾԱ)։ Չունի նախադրութիւնը, իսկ Դատաստանագիրքը կը հետեւի ընդարձակ խմբագրու2. Թղ. 150ա. «Աւրէնք յաղթող թագաւորաց քրիստոնէից, Կոստանդիանոսի եւ Թէոդոս(ի). Զաւրէնս բարի եւ զճշմարիտ Տէր Աստուած իսկզբանէ ետ մարդոյն, որպէս յառաջին գիրսն արարածոց եցոյց մեզ աւրէնըս եւ գրեաց Մովսէս...»։ - Վերջ թղ. 155բ. «ԺԸ. Թէ կայգի այր ընդ ընկեր իւր ի վերայ ինչից եւ գրէ թուղթ պոմնով եւ երդունն, բ. կողմն վկա(յ)աւք երրդումն որ դառնայ ի դաշնացն, տայ եղբաւր իւրում զպոմանն որ գրեալ է»։ 3. Թղ. 156ա. «(Երգ Տեառն Ներսէսի Շնորհալւոյ). Նա(յ)եա սիրով հայրդ գթած, կ քո զտեղծեալ գործս ձեռաց» (սկ. «Ներսէսի 4. Թղ. 157ա. «(Երգ Տեառն Ներսէսի Շնորհալւոյ). Ի քէն հայցեմք հայր գթութեանց եւ Աստուած մխիթարութեանց...» (3

Content