15311463ՊԺԱ - 1362։
բոլորգիր։
Ա-ԻԹx12 (Ա՝ 11, ԻԱ՝ 10, ԻԳ, ԻԷ՝ 13, ԻԹ՝ 9). վերջին վեց թերթերը ունին առանձին համարակալ Ա-Զ (ԻԴ-ԻԹ)։
թուղթ տոկուն։
անզարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, կորսուած են զոյգ փականքները. աստառն է սրնագոյն թաւշանման լաթ, որ առաջին կողքինը մասամբ մաշած եւ անհետացած ըլլալով՝ կը տեսնուի տակի փայտը։
բաւարար, Ձեռագիրս մնացած է մաքուր եւ անարատ։
Տէր Յովհաննէս Սեբաստացի կրօնաւոր։
չունի։
էջ 4 ամբողջ տողը եւ յաջորդաբար նոր մաս սկսելուն, բոլորը հանգուցագիր եւ թռչնագիր, կարմիր եւ կապոյտ գոյներով։
կարմիր թանաքով։
սակաւք, կարմիր եւ կապոյտ գոյներով, նուրբ եւ ընտիր։
չունի։
թղ. 3ա, կարմիր եւ կապոյտ, յոյժ ճաշակաւոր եւ ընտիր։
թղ. 57ա եւ 118ա։
թղ. 249բ-250բ, 276ա-բ, 345ա-բ։
Բնագրին գրչութեամբ. 1. Թղ. 248բ. «Փառք Աստուծոյ ամենակալին, անսկզբան եւ անժամանակին, Հաւր եւ Որդո(յ) եւ Հոգւոյն սրբո(յ), որ զաւրացոյց զտկարութիւնս իմ ժամանել ի լրումն գրաւորական քաղցր եւ փափագելի եւ գերահռչակ տառիս. յամի ութհարիւրերորդի տասներորդի առաջներորդի թուաբերութեան ժամանակի հայոց (1362), գրեցաւ տառս աստուածային երկնապատում սրբոյս Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ, հետեւողի սրբոյն Պաւղոսի առաքելոյն, հրամանաւ եւ արդեամբք ողջախոհ եւ իմաստուն կրաւնաւորի Տէր Յովանիսի Սեբաստացւոյ, աթոռակալի Տէր Ստեփանոսի, որ եւ ստացաւ մեծափափագ տենչանաւք զգիրքս աստուածարեալ, ի սփոփանս մխիթարութեան անձին իւրոյ սրբասիրի։ «Արդ, որք հանդիպիք սրբոյ տառիս լուսաբաշխի, յիշեսջիք զվերոյգրեալ Տէր Յոհանէս եւ զծնաւղսն ըստ մարմնոյ՝ զպարոն Պարոնշահն եւ զՏիկին՝ զփոխեալսն առ Քըրիստոս եւ զպատուելի եղբարսն իւր՝ զիմաստուն վաճառականն զպարոն Յակոբն եւ զՂազարոս գրամարտիկ (բառ մը ջնջուած) եւ զպարոն Աւագն փեսայացեալն նոցին. նաեւ զքոյրն (բառի մը տեղ անգիր) եւ զամենայն արեան մերձաւորսն, որպէսզի տացէ նոցա տէր կեանս կրկինս յայս, ուրախութեամբ վայելել անփորձ ի չարեաց եւ զապագայն համարձակութեամբ ընդգրկել կեանս ըստ ազնիւ եւ բազմաշահ ծառայիցն Տեառն՝ որոյ պատասխանին ի Տեառնէ լսելն թէ՝ Որովհետեւ ի սակաւուդ հաւատարիմ եղեր, մուտ յուրախութիւն Տեառն քո։ Եւ որով կամաւք յիշէք առ Տէր՝ նովին չափով յիշիք ի կամեցողէն բարեաց Քրիստոսէ աւրհնելոյն յաւիտեանս. ամէն։ «Այլ եւ զտրուպ ամենայն գրողաց զԱւետիս Նատերանց յիշեցէք ի Տէր, եւ Աստուած զձեզ յիշէ։ Ո՜վ տէր Յոհ(աննէս) զտաժանեալս ի սմա յիշեա՛ եւ զքեզ Տէր յիշեսցէ։ «Եղեւ սկիզբն եւ կատարումն սորա ի մեծահռչակ, բազմամարդ, յոլովաժողով, գանձունակ, բարելի քաղաքս Սուլխաթ կոչեցեալ Ղրիմ, ի վերնաբնակ հայաժողով թաղս հողայարկեայ, ընդ հովանեաւ սրբոյ խորանացս սրբոյն Սարգսի եւ այլ սրբոց, ի թագաւորութեան հայոց Կոստանդեայ, եւ ի կաթուղիկոսութեանն տեառն Մեսրոպայ առաքինոյ, եւ այսմ նահանգի առաջնորդի Տէր Ստեփանոսի։ «Արդ, քանզի ոչ գտանէր աւրինակս այս ի քաղաքս եւ ոչ ի վանորայսն, եւ փափագ տենչանաց նեղէր զիս թէ վասն է՞ր ոչ գտանի այս գիր պատուական, մինչեւ եհաս ինձ գնալ յերկիրն Հայոց, ի թագաւորական քաղաքն Սիս, ոչ թէ վասն տառիս միայն՝ այլ եւ վասն կրսերագունի եղբաւր իմոյ Գրիգորի, առնել եպիսկոպոս նահանգին Խաղտեաց, եւ գտեալ զաւրինակ սորա, գրեցի մեծաւ փափագմամբ, եւ բերեալ փոխարկեցի եւ տեառն իմոյ Տէր Յոհանիսի, որոյ յոյժ ուրախացաւ ի գալ աւրինակի սորա եւ բազում սէր եցոյց «Յիշեցէք եւ զծնողսն մեր զՆատեր բազմամեայ ծեր, գրիչ ժրաջան եւ զմայրն իմ եւ զնոր աւծե(ա)լ վերատեսուչ Խաղտեաց գաւառին զՏէր Գրիգոր, որ է իմ հայր ըստ հոգւոյ եւ եղբայր ըստ մարմնոյ եւ որդի հոգեւոր ըստ ուսման, ըստ Պօղոսի որ ասէ՝ Ես ծնայ զձեզ աւետարանաւն ի Քրիստոս Յիսուս, եւ միւս եղբայրն Ստեփանոս քահանայ եւ զքոյրըն միաւոր եւ զայլս որ ընդ մեզ են պշուցեալ՝ վասն աւգտի եւ կենաց հոգոյ. եւ ինքն համակ բարին, որդի բարերարին, հովիւ բարին ի բարին իւր կոչեսցէ զձեզ լինել միշտ ի բարին ի յինքն Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս. ամէն»։ 2. Թղ. 220բ. «ԶՅոհաննէս կրաւնաւոր եւ զԱւետ(իս) յիշ(եա) ի բարի»։
«Այս գիրք ընծայեցաւ Հ. Մինաս Վրդ.ին մերոյ Բժշկեան, ի Լէմպէռկ, եւ առաքեցաւ յՕտէսսայէ ի վանս սրբոյն Ղազարու յամի 1820»։ Մատեանս է Դիոնէսիոս Արիսպագացիի գործերը, Ներսէս Շնորհալիի Ներբող հրեշտակապետաց, Ոսկեբերանի Փիլիպպեցւոց թուղթի մեկնութենէն հատուած մը, Գրիգոր Վրդ. Լամբրոնացիի երկու ճառերը, հետեւեալ կերպով. 1. Թղ. 1ա. «Պատճառ Դիռնեսիոսի. Դիոնէսիոս Աթենացի էր, որդի Սոկրատայ, յորովայնէ մաւրն նուիրեալ իշխանին դի2. Թղ. 2ա. «Դիոնեսիոսի Արիոսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոյ, առ Տիմոթէոս, յաղագս երկնային քահանայապետութեանցն» (Ա-ԺԵ) ցանկ։ Թղ. 3ա. «Քահանայակցի Տիմոթեայ ի Դիոնէսիոսէ քահանայէ, Յաղագս երկնայնոցըն քահանայապետութեան. Ամենայն տուրք բարիք...» (Գլ. Ա-ԺԵ)։ 3. Թղ. 57ա. «Այս ինչ է յաղագս եկեղեցականին քահանայապետութեան» (Ա-Ը) Անդ. «Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոյ, առ Տիմոթէոս աշակերտն Պաւղոսի, եպիսկոպոսի Եփեսոսի, Յաղագս եկեղեցականին քահանայապետութեան. Առ քահանայակիցդ Տիմաւթէոս ի Դիոնիսէ քահանայէ. Եւ արդ, զի». (Գլ. Ա-Լ)։ 4. Թղ. 117բ. «Քահանայակցի Տիմոթեայ ի Դիոնիսէ քահանայէ, Յաղագս աստուածայնոցն անուանց. գլուխ Գժան» ցանկ։ Թղ. 118ա. «Դիոնէսիոսի Արիոսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոցն առ Տիմոթէոս եպիսկոպոս, յաղագս աստուածայնոցն անուանց. Քահանայակցի Տիմոթեայ ի Դիոնիսէ ցահասայէ, Իսկ այժմ, ով երանելիդ». (Գլ. 5. Թղ. 215բ. «Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոց, առ Տիմոթէոս եպիսկոպոս Եփեսացւոյ, Յաղագս խորհրդականի աստուածաբանութեան. Գլուխ հինգ» ցանկ։ Թղ. 216ա. «Քահանայակցի Տիմոթեայ ի Դիոնէսիոսէ քահանայէ. Երրորդութիւն գե6. Թղ. 221ա. «Դիռնէսիոսի Արիսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոյ թուղթք զանազանք» (հմմտ. Դիոնես. Ա., § 6)։ 7. Թղ. 242բ. «Պատմութիւն սրբոյն Դիոնիսի եպիսկոպոսի, որ է որդի Սոկրատայ գլխաւորի Աթենացւոց, որ կոչի իմաստասիրաց քաղաք. Պատմեաց յաղագս անձին իւրոյ երանելին Դիոնեսիոս. Ես եղբարք, ասէ, իմաստասիրութեան սիրող...»։ 8. Թղ. 248ա. «Յիշատակարան գրոցս. Ի վեցհազարերորդի երկերիւրերորդի (.. թարգմանեցաւ գիրքս այս սրբոյն Դիոնեսիոսի...» (հմմտ. Մաթեւոսեան Ա., «Հայերէն Ձեռագրերի Յիշատակարաններ, Ե-ԺԲ դդ.», Երեւան, 1988, էջ 24-25)։ 9. Թղ. 251ա. «Տեառն Ներսիսի հայոց կաթողիկոսի Գովեստ բանի ներբողական բացասացութեամբ յաղագս տաւնի գերագունից էութեանց հրեշտակապետացն սրբոց Միքայէլի եւ Գաբրիէլի եւ ամենայն երկնայնոցն զաւրութեանց, զոր տաւնեն եկեղեցիք Քրիստոսի ընդ տիեզերս համախմբեալք ուրախութեամբ. Այսաւր երկնաւորս եկեղեցւոյ հանդիսաւորեալ քահանայապետութիւն ցնծայ հրաշափառապէս զերկնաւորացն կատարելով քահանայապետութեանցն...»։ Թղ. 273ա. «(Տաղ). Արդ, պաղատիմք առ հոգեղէնսդ, մեք տրկարքս եւ հողեղէնքս...»։ - Վերջ թղ. 275բ. «Տունք Ճ, ըստ հարիւրոց ոչխարաց. Զանծին բարեաց ծնաւղ բանիս (...) Ասացաւ եւ գրեցաւ ի Ներսիսէ եպիսկոպոսէ, յեղբաւրէ կաթողիկոսի հայոց Գրիգորիսի, ի Կլայս Հոռոմական, ի թուիս վեց հարիւր ԺԱ (1166)»։ 10. Թղ. 277ա. «Յովհաննու Ոսկեբերանի ի Փիլիպեցւոց թղթոյն. Փիլիպեցիք ի քաղաքէ Սակեդոնացւոց են, ի գլխաւորէ եւ ի Կողոնիա քաղաքէ...»։ - Վերջ թղ. 284ա. «եւ չէ ինչ ընդհատ ի Հաւրէ եւ այն Հաւր փառք են, զի այնպիսի ծնաւ զՈրդի»։ 11. Թղ. 284բ. «Ի խորհուրդ սրբոյ Խաչին, յԵզեկիէլէ. Եւ ահա արք վեց գային ընդ ճանապարհ բարձու դրանն տաճարին. Անհասանելի են խորհուրդք կամացն Աստուծոյ եւ անհետազաւտելի են ճանապարհք նորա, վասն զի ո՞վ գիտաց զմիտս Տեառն կամ ո՞վ եղեւ նմա խորհրդակից...»։ 12. Թղ. 293բ. «Գրիգորի վարդապետի Լամբրունեցւոյ ի Տէր ո՞ հաւատացն. Աստուածային խորհրդոցն հազարապետն զարմանալին Պաւղոս գրէ առ կորընթացիսն թէ՝ Խաւսիմք մեք զԱստուծոյ իմաստութիւնն զծածկեալն խորհրդով զոր յառաջ քան զյաւիտեանս սահմանեաց Աստուած...»։ 13. Թղ. 318բ. «Գրիգորի վարդապետի Լամբրունեցւոյ ի Յարութիւնն Տեառն. Այսաւր յարեաւ Քրիստոս ի մեռելոց եւ յարոյց ընդ իւր, զի վայր անկեալ բնութիւնս ի մեղացն մահուանէ. այսաւր երկիրս երկինք եղեն...»։ - Վերջ թղ. 344բ։