1532

ԴԻՈՆԷՍԻՈՍ ԱՐԻՍՊԱԳԱՑԻ Դ

ԺԵ դարու սկիզբ - ԺԵ դարու սկիզբ

ID

Number

1532

Old record number

1349

Title

ԴԻՈՆԷՍԻՈՍ ԱՐԻՍՊԱԳԱՑԻ Դ

Start date

ԺԵ դարու սկիզբ

End date

ԺԵ դարու սկիզբ

Date details

դատելով արտաքին պարագաներէն՝ ժԵ դարու սկիզբ։

Copy place

՝ Սիւնի՞ք։

Reference

Type

Number of pages

268

Dimension

13x15,5

Layout

միասիւն (9x12)։

Writing details

բոլորգիր։

Codicology

Ա-ԻԳx12 (Ա՝ 11, Դ՝ 14, ԻԲ՝ 10, ԻԳ՝ 6)։

Principal subject

Subject details

թուղթ բամպակեայ։

Number of lines

23։

Binding

դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ. կորսուած են դռնակը եւ զոյգ փականքները. աստառն է կարմիրի վրայ սեւ ծաղկեայ տպածոյ լաթ։

State of preservation

բաւարար. վերի ներքին անկիւնը խոնաւութեան հանդիպած ըլլալով՝ թուղթերը կպած են իրարու եւ բաժնած ատեն վնասած բնագրին առաջին տողին՝ առաջին բառերուն. անցեալին թէեւ նորոգուած՝ սակայն կը կարօտի կրկին նորոգութեան։

Copyist

Եզեկիէլ (Որոտնեցի)։

Owner

եւ այլ ծանօթութիւններ կը պակսին։

Commanditaire

Illuminator

Binder

Parchment flyleaf

չունի։

Lettrines

սակաւք միագոյն, հանգուցագիրք ընտիրք։

Initials

մութ կարմիր երկաթագիր։

Marginal illuminations

սակաւք եւ միագոյնք։

Images

չունի։

Canon tables 1

թղ. 5ա, միագոյն եւ նախնական, սակայն համադրութիւնը կը մատնէ հնութիւնը, յատկապէս խորանին զարդերը, միագոյն լուսանցազարդը, բնագրին առաջին տողի թռչնագրերը եւ յաջորդ երկու տեսակ կարմիր թանաքով երկաթագիր տողերը։

Canon tables 2

չունի։

Title text

Blank pages

թղ. 4բ։

Colophon

Բնագրին գրչութեամբ. 1. Թղ. 267ա. «Փառք Հաւրն անըսկիզբն լեալ, Որդւոյն ի նմանէ անժամանակաբար Հոգւոյն ի նոյն էութենէ անհատաբար Յերիս անձինս բաժանեալ, Ի մի բնութիւն միաւորեալ, Հայրն ծնաւղ եւ ոչ ծնեալ, Որդին ծնեալ եւ ոչ բղխեալ, Հոգին բղխումն եւ ոչ ծնեալ, Երեք անձինքն առընչաբար միաւորեալ, Բայց ըստ բնութեան, Անհատկապէս նոքա մի լեալ, Ի յիւրայոց արարածոցս բարեբանեալ, Յիմանալեացն եւ ի զգալեացս միշտ վերաւրհնեալ, Որ զաւրացոյց զախմար գրիչս յաւարտ Զի ես տկար եմ եւ անզաւր եւ նուասՈր զանազան վիրաւք մեղաց եմ պաշարԵւ ի յախտից բազմազանից եմ ներգեւՔանզի ի կրից երկրաւորիս այս գայՈր էստուեր եւ դիւրանցու ու ապականԲայց որ երկնիցն է բարութիւն անստուեԱյնմ սակաւ գոլ հաղորդեալ եւ անձկացԵւ այս բերէր բազում վտանգ յոյժ վըրՈրով ներքին եւ արտաքին մարդն տանջԻսկ որ բնաւիցն է խնամաւղ հաւասարՈչ տալով թոյլ ի յիւր խնամոց զոք արԱյլ եւ զնոյն ձեռն բարի յիս կարկառեալ, Շարժէ ի յիւր կոյսն խաղալ եւ նկրտեալ, Որ եւ յայս ինչ մասն բարի յառաջացեալ, Գրելով զտառն աստուածային եւ ճոխացՄեծն եւ հզաւր յիմաստ բանի եւ գիտուՀոգւոյն սրբոյ ընդունարանն առ ի լրուՏեսուչն մեծ Դիոնէսիոս յայցելութիւն, Աշակերտ մեծին Պաւղոսի ի գիտութիւն, Սանուցելով նմա զհամայնցն իրողուՁերկնաւորաց դասուց բնութիւն եւ դաՀամաքատակ զնոցին կերպի ըզտեսուԵկեղեցւոյս այս զգալոյ նմանութիւն. Բայց թէ վերինն այն անմարմին է էուԵւ երկրաւորս նիւթական տպագրութիւն։ Այլ որ ծածուկն եւ խորհրդոյն է զօրուԱյնու գոլով համայն ստուգիւ նմանու Քանզի յատուկ նոցա անուանցն յորջորՈր ցուցանէ յաւէտ զբնութեանցն առանձՀի սերովբէն ջեռուցանող կիզողութիւն, Եւ քերովբէն գոլով հեղումն գիտութեան, Նոյնպէս եւ այլն որ ըստ կարգի է դասուՅայտնաբանեալ ըստ ինքնութեանն եւ զգիտութիւն։ Զսոյն տեսանես եւ ի սոցայն կո(չ)ողուՅատուկ յաւէտ որոյն յայտնէ առանձնուԷ եւ նոցա պակասութեամբ տգիտութիւն, Որով լուսով լցեալ զնոցին տգիտութիւն, Եւ կատարմամբ կատարողիւ զանթերուԼցուցանել զբոլոր նոցին ունակութիւն. Ի ձեռն նոցա եւ զերկրայնոցս պետուԸստ պիտոյի կարեաց տուեալ բաշխողուԱյլ եւ անուանցն աստուածայնոցն է մեկնութիւն, Որ ի տառից սրբազանից յորջորջութիւն, Թէ էր ասի լոյս եւ բարի ու իմաստուՍապէս եւ այլն որպէս եւ է եւ զաւրուՈւնի ստուգիւ յայտնաբանեալ զհաւասԲայց ոչ բնութեանն է Աստուծոյ այս յայտնութիւն, Այլ ի յէից գործոց իւրոց առասութիւն, Ի յունելեաց եւ ի կրելեացս վերադրուԶի թէպէտ բանն է այսպիսի ստորասուԱյլ ամենայնն բաց բարձմամբ աւտարուՔանզի ոչ կեանք եւ ոչ բարի ու իմասԱլսպէս եւ ոչ լոյս է եւ է եւ զաւրութիւն. Եւ թէ զինչ է նոյնն բնութեան ստոյգ քննութիւն, Նմա խաւար անգիտութեանն է ծածկուԻսկ ի լրման շարագրութեանս պարտուԷ՝ զանազան դիմաւք թղթոց որակութիւն, Որ ի պէսպէս յիրս եւ ի բանս է աւգտուՈրով զմայլեալ հոգին ցնծայ յուրախուԱրդ, ես ստացայ զգանձս ըղձալի ի զօՈրով անձինըս տրտմութեան գոլ սփոՍանդուխք լինել յերկրէ յերկինս բարՈրի յախտից երկրաւորացսազատութիւն։ Բայց ճոխացեալքդ յիմաստութիւն եւ մաքրութիւն, Որք հանդիպեալ պատահեսջիք ի տեսուԵւ վայելէք ընթերցմամբ առ լիութիւն, Ուրախութեամբ զուարճանայք առ բերՏէրես անկեալ պաղատանաւք առ մաղՅի,ել զաղքատս զԵզեկիէլ յողորմութիւն, Որոյ կարաւտ եմ եւ փափաք առ զաւրուԱղաւթից ձեր նպաստութեան առ փըրՆաեւ ծնաւղաց մեր եւ զարմից յիշողուձիր պարգեւաց եւ շնորհաց ի յաւգտուԵւ նոյնն ձեզ ընձեռեսցէ բարեկրութիւն, Փոխատրաբար վճարեսցէ աստուածուԵւ յինքն աւրհնեալ մինն որ յերիս է անձՀայր եւ Որդի եւ սուրբ հոգին ի միու2. Թղ. 86բ. «Չէս գիրս կարդայ եւ զիս յիշեայ. Այզեկիէլ»։ 3. Թղ. 120բ. «Զնուաստ ոգի զԵզեկիէլ մեռեալս ոգի, աղաչեմ յիշել ի գիրն կեն4. Թղ. 134ա. «Զաղկաղկեալ զանձն յիշեսջիք, զգրող սորա, աղաչեմ»։ 5. Թղ. 226ա. «Ով աստուածիմաստք քաջ դպրեալք եւ սիրողք իմաստութեան աստուածայնւոյս Դիոնէսիոսի, զԵզեկիէլ նուաստ ոգի յիշման առնէք դուք արժանի, այժմ եւ յաւուրն ապառնի։ Սխալանացն անմեղադիր լեր, զի հետ ի դասին գրեցի»։ 6. Թղ. 247բ. «Այսաւր եղեւ քննութիւն ձայի եւ ցոյի, ի վերասող նոյն թունաւորի, եւ խորհրդով ցոյն պատշաճի երեւեցաւ, վասն այն ազգ է ի լուսանցն»։ 7. Թղ. 255ա. «ԶԵզեկիէլ թարմատար գրիչս աղաչեմ յիշման առնել արժանի»։ 8. Թղ. 257բ. «Բարեխաւսութեամբ մաւր քո եւ կուսի, որոյ իջեր կառաւք եւ վերափոխեցեր մարմնով, վերափոխեա՛ զիս ի մըշտատանալեաց աշխարհական»։

Informations

կը պակսին։ Մատեանս կը բովանդակէ Դիոնէսիոս Արիսպագացիի գործերը, հետեւեալ կերպով. 1. Թղ. 1ա. «Պատճառ Դիոնեսիոսի. Դիոնէսիոս Աթենացի էր որդի Սոկրատա(յ), յորովայնէ մաւրն նուիրեալ իշխանին դիւաց...»։ - Վերջ թղ. 2ա. «Եւ Ստեփանոս Սիւնեաց եպիսկոպոսն թարգմանեաց ի Կոստանինուպաւղիս եւ բերաւ մեզ»։ 2. Թղ. 2բ. «Դիոնէսիոսի Արիոսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոյ, առ Տիմաւթէոս, յաղագս երկնային քահանայապետութեանն» (Ա-ԺԵ) ցանկ։ Թղ. 5ա. «Ամենայն տուր բարի եւ ամենայն պարգեւ կատարեալ...» (Գլ. Ա-ԺԵ)։ 3. Թղ. 60բ. «Այս ինչ է յաղագս եկեղեցականին քահանայապետութեան» (Ա-Ը) Անդ. «Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոյ, առ Տիմաւթէոս աշակերտն Պաւղոսի, եպիսկոպոս Եփեսոսի, Յաղագս եկեղեցականին քահանայապետութեան. Առ քահանայակիցդ Տիմաւթէոս ի Դիոնիսէ քահանայէ. Եւ արդ, զի եւ ըստ մեզ...». (Գլ. Ա-Ը)։ 4. Թղ. 121ա. «Քահանայակցի Տիմոթեա(յ) ի Դիոնէսէ քահանայէ, Յաղագս աստուածայնւոցն անուանց. գլուխ երեքտասան» ցանկ։ Թղ. 121բ. «Դիոնէսիսի Արիոսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոց առ Տիմաւթէոս եպիսկոպոս, յաղագս աստուածայնոցն անուանց. Քահանայակցի Տիմոթեայ ի Դիոնէսէ քահանայէ. Իսկ այժմ, ով երանելիդ, յետ աստուածաբանականացն տպաւորութեանց...». (Գլ. Ա-ԺԳ)։ 5. Թղ. 226բ. «Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոց, առ Տիմաւթէոս եպիսկոպոս Եփեսացւոց, Յաղագըս խորհրդականի աստուածաբանութեան. Գլուխ հինգ» ցանկ։ Անդ. «Քահանայակցի Տիմոթեա(յ) ի Դիոնէսիոսէ քահանայէ. Երրորդութիւն գերագոյ գերագոյնդ Աստուած» (Գլ. Ա-Ե)։ 6. Թղ. 232ա. «Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոյ թուղթք զանազանք» (հմմտ. Դիոնես. Ա., § 6)։ 7. Թղ. 258ա. «Սրբոյն Յեռոթէոսի առ ի յաստուածաբանականաց ստիքէրոնաց. Որ բոլորից պատճառ եւ գերալիապատար(ա)յին աստուածութեանն, որ զմասնաւոր բոլորին հոմաձայն տրամ ապրեցուցեալ եւ ոչ մասն եւ ոչ բոլորելով...»։ 8. Թղ. 260ա. «Պատմութիւն սրբոյն Դէոնիսիոսի եպիսկոպոսի, որ է որդի Սոկրատա(յ) գլխաւորի Աթենացւոց, որ կոչի իմաստասիրաց քաղաք. Պատմեաց յաղագս անձին իւրոյ երանելին Դիոնեսիոս. Ես եղբարք, ասէ, իմաստասիրութեան սիրող Դիոնէսիոս որդի Սոկրատայ գլխաւորի...»։ 9. Թղ. 266բ. «Յիշատակարան գրոցս. Ի վեցհազարերորդի երկերիւրերորդի (..) թարգմանեցաւ գիրքս այս սրբոյն Դիոնեսիոսի...» (հմմտ. Մաթեւոսեան Ա., «Հայերէն Ձեռագրերի Յիշատակարաններ, Ե-ԺԲ դդ.», Երեւան, 1988, էջ 24-25)։

Content