15291515ՉԻ - 1271։
բոլորգիր։
նորոգութեան ընթացքին լուսանցքները կտըրուած ըլլալով՝ կարելի չէ հաշուել։
թուղթ թուխ։
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ. կոսրուած են զոյգ փականքները. երկրորդ կողքին տախտակը վերէն վար կոտրած ըլլալով՝ կաշիով մնացած կը մնայ ամբողջութեան։ Նորոգութիւնը հաւանաբար կատարուած է ժէ դարուն։
բաւարար. առաջին թերթը կորսուած ըլլալով՝ նորոգողը աւելցուցած է սպիտակ թուղթ, ամբողջացնելով գրութիւնը՝ անվարժ նօտրգրով եւ բոլորգրով. թերի կր մնայ նաեւ վերջաւորութեան։ Նորոգողը ամբողջացուցած է թուղթերուն թերի մնացած անկիւնները. խոնաւութիւնը թողած է իր հետքը՝ յատկապէս վերի լուսանցքին վրայ, առանց հասնելու գրադաշտին։
Յովհաննէս եպիսկոպոս, եղբայր Հեթում թագաւորի։
չունի։
սակաւք, միագոյն հանգուցագիրք։
կարմիր թանաքով։
բազմաթիւ, բոլորը միագոյն, որոնք մասամբ կտրուած են նորոգութեան ատեն։
չունի։
էջ 123, 305, երկուքն ալ կարմիր թանաքով, ընտիր ծաղկազարդերով. վերին մասը նորոգութեան ատեն կտրուած են զարդերը։
չունի, -
Էջ 304, 614։
Բնագրին գրչութեամբ. 1. Էջ 613. «Ես Յոհաննէս եպիսկոպոս եւ րաբուն, ծառա(յ) մեծին Աստուծոյ եւ ընդրելոցդ որդի մեծ իշխանաց իշխանին Կոստանդեայ աբրահամեան ծերունոյ եւ աշխարհաշէն առաքինւոյ, եւ եղբայր համահայր ի Քրիստոս փոխեցեալ բարեպաշտ արքային հայոց Հեթմոյ, որոց յիշատակն աւրհնութեամբ, եւ ցաւղ կենսակայլակ կողից կենարարին իջցէ ի դամբարան շիրմի նոցա. «Ի թվականիս Հայոց ՉԻ (1271) գրել ետու զիմաստալի եւ գերապատում տառս սրբոյն Դիոնեսիոսի Աթենա(յ) եպիսկոպոսի եւ տիեզերալոյս վարդապետի, ի թագաւորութեանս քրիստոսապսակ արքա(յ)ին Լեւոնի, տեառն իմոյ եւ եղբաւր որդւո(յ), զոր աջն Աստուծոյ միշտ պահեսցէ ի չարէ աստուածաշնորհ զաւակաւքն իւր Հեթմիւ եւ Մորոսիւ եւ Ռաւբինեաւ, փառաց ի փառս բարձրացուցանելով. ամէն։ «Եւ գրեցաւ սա յերկուց գրչաց, ի Ստեփանոսէ եւ ի Յոհաննիսէ, որոց տէր ողորմեսցի. ի կաթողիկոսութեանն Տեառն Յակոբա(յ), յորմէ եւ զաւրինակն ընկալա(յ), ի լուսաւորութիւն խաւարելոյս եւ յիշատակ բարի ինձ եւ ծնողաց իմոց եւ համայն զարմից։ Աղաչեմ տերամբ Աստուծով, որք աւքտիք ի սմանէ եւ կամ գագափարէք, ողորմութիւն եւ թողութիւն խնդրեցէք մեզ ի Քրիստոսէ Աստուծոյ, զոր եւ ձեզ տացէ Քրիստոս, եւ ինքն եղիցի աւրհնեալ ի համայնից, որում փառք այժ(մ). ամէն»։ 2. Էջ 622. «Զստացող գրոցս զՏէր Յոհ(աննէս) րաբուն, զեղբայրն թագ(աւորին), յիշեսջիք ի տէր։ Ընդ նմին եւ զմեղապարտ գծողս Վասիլ, եւ Աստուած յիշողացդ ողորմեսցի։
1846-1852 տարիներուն Հ. Ներսէս Վրդ. Սարգիսեան ստացած է՝ դէպի Հայաստան կատարած ուղեւորութեան ընթացքին։ Մատեանս կը բովանդակէ Դիոնէսիոս Արիսպագացիի գործերը եւ Անդրէաս Եպ. Կեսարու՝ Մեկնութիւն Յայտնութեան Յովհաննու, հետեւեալ կերպով, 1. Էջ 1. «(Դիռնեսիոսի Արիոսպագազւոյ, առ Տիմոթէոս աշակերտ Պաւղոսի առաքելոյ, եպիսկոպոս Եփեսոսի, յաղագս երկնային քահանայապետութեանցն). Ամենայն տուրք բարի եւ ամենայն պարգեւ կատարեալ ի վերուստ են իջեալ առ ի Հաւրէ լուսոյ, այլ եւ ամենայն նախախնամութիւն»։ Ձեռագրիս սկիզբը թուղթ ինկած ըլլալով՝ նորոգողն է որ ամբողջացուցած է հին բնագիրը, թողլով առանց խորագրի։ Հին բնագիրը կը սկսի երկրորդ գլխուն կէսէն. էջ 31. «...զաւրութիւնս ունին ի բարեգործութիւնս ներգործողականս եւ շարժութիւն իմն գերազարդ. այսպէս եւ նիւթեղէնքս ամենայն համանգամայն եւ ըստ մասին, զնախախնամութիւնն Աստուծոյ ընտանեբար իւրեանց ընդունել...» (Գլ. Ա-ԺԵ)։։ 2. Էջ 123. «Դիոնէսիոսի Արիսպագացւոյ Աթենա(յ) եպիսկոպոսի, առ Տիմաւթէոս աշակերտն Պաւղոսի առաքելոյ, եպիսկոպոսի Եփեսոսի, Յաղագս եկեղեցականին քահանայապետութեան. Առ քահանայակիցդ Տիմաւթէոս ի Դիոն(ե)ս (իոս)է քահանայէ. Եւ արդ, զի եւ ըստ մեզ քահանայապետութիւնս, ով սրբազանդ ի մանկանց սրբազանից, Աստուծով է եւ աստուածայնւոյ եւ աստուածագործականի...» (Գլ. Ա-Ը)։ 3. Էջ 260. «Դիոնիսի Արիոսպագացւոյ եպիսկոպոսի Աթենացւոյն առ Տիմոթէոս եպիսկոպոս, յաղագս աստուածայնոցն անուանց. Քահանայակցի Տիմոթեա ի Դիոնիսէ քահանայէ. Իսկ այժմ, ով երանելիդ, յետ աստուածաբանականացն տպաւորութեանց, յաստուածայնւոցն անուանց բացումն որպէս հասանելի է փոխեցայց...» (Գլ. Ա-ԺԳ)։ 4. Էջ 305. «(Նորին) Գլուխ (Բ) յաղագս միաւորեցելոյ եւ անջատեցելոյ աստուածաբանութեանն, եթէ զինչ է աստուածայինն միութիւն եւ անջատումն. ի գլխիս յայսմանէ մարտիցես ընդ նոսա որք աննման ասեն ցՈրդի Հաւր կամ զՀոգին սուրբ, որպէս Եւնոմիոս եւ Արիոս եւ Մակեդովնիոս. Զաստուածպետական բոլոր գոյութիւնն թէ զինչ երբեք իցէ, նոյն բարերարութիւնն որոշեալ եւ յայտնեալ առ ի յասացելոցն աւրհնաբանի...» (Գլ. Ա-ԺԳ)։ 5. Էջ 553. «Դիռնիսի Արիսպագացւոյ առ Տիմոթէոս եպիսկոպոս Եփեսացւոց, յաղագրս խորհրդականի աստուածաբանութեանն, գլուխք հինգ... Քահանայակցի Տիմոթէի ի Դիոնիսէ քահանայէ. Երրորդութիւն գերագոյ, գերագոյնդ Աստուած եւ գերագոյնըդ բարութիւն, քրիստովնէից վերատեսուչ, յաստուածայնւոյ իմաստութեան...» (Գլ. 6. Էջ 564. «Դիոնիսի Արիսպագացւոյ եպ.ի աթենացւոց թուղթք զանազանք...». Էջ 564. «Ա. Առ Գայիոս. Խաւար աներեւոյթ լինի ի լուսոյ...»։ Էջ 566. «Բ. Առ նոյն Գայիոս. Չիարդ որ անդըն է քան զամենայն»։ Էջ 567. «Գ. Առ նոյն Գայիոս. Յանկարծաւրէն է անյուսաբարն...»։ Անդ. «Ի. Առ նոյն. Զիարդ ասես ՅիԷջ 569. «Ե. Առ Դորոթէոս պաշտաւնեայ. Աստուածային մէգ է անմատոյցն լոյս...»։ Էջ 570. «Զ. Առ Սոսիպատրոս քահանա(յ). Մի՛ զայս վարկանիր յաղթութիւն...»։ Էջ 571. «Է. Առ Պաւղիկարպոս քահանայ. Սուրբս այս Պաւղիկարպոս ի Զմիւռնէ...։ Ես ոչ գիտեմ»։ Էջ 576. «Ը. Առ Դիմոփիլոս սպասաւոր, յաղագս անձնիշխան գործոյ եւ քաղցրութեան. մեկնութիւն. Դիմոփոլոսս այս կիսասարկաւագ էր...։ Եբրայեցւոցն պատմութիւնք...»։ Էջ 583. «Պատասխանի ընդդիմադրութիւն որպէս Դիմոփոլեայ հարցմամբ. Արդ, զի՞նչ ասիցես...»։ Էջ 594. «Թ. Տիտոսի քահանայապետի Կրետացւոց, խնդրեալ ի նմանէ ի ձեռն թըղթոյ թէ զինչ է իմաստութեանն տուն, զի՞նչ խառնարանն եւ զի՞նչ կերակուրքն եւ ըմբելիք. մեկն. Սուրբս այս Տիտոս էր աշակերտ սրբոյ առաքելոյն Պաւղոսի...։ Սրբազանն Տիմոթէոս, ո՛վ գեղեցիկդ Տիտոս, ոչ գիտեմ Էջ 607. «Թուղթք Դիոնեսիոսի Արիսպագացւոյ առաջին եպիսկոպոսի Աթենացւոց քաղաքին, եւ նա զոր գրեաց պատասխանի թղթոյն Տիտոսի եպիսկոպոսին Կրետացւոց, յաղագս ննջման սուրբ Աստուածածնին եւ միշտ կուսին Մարիամու. Ծանիցէ եղբայրութիւնդ քո, ո՛վ վսեմականդ Տիտէ...»։ Էջ 610. «Ժ. Առ Յոհաննէս աստուածաբան առաքեալ եւ աւետարանիչ, արտաքսեալ ի Պատմոս կղզի. Ողջոյն տամ քեզ սրբազանիդ անձին սիրեցեալդ եւ է ինձ այս առ 7. Էջ 615. «Ի տիեզերական ժողովոյն կամս որ եղեւ յաստուածապահ քաղաքն Կոստանդնուպաւլիս, Յայտնութիւնս Յովհաննու ընկալեալ եղեւ, այլ եւ սորին քննութիւնն որ եղեւ յեպիսկոպոսացն Կեսարու, ձեռնարկ արար ընդունելութեան ի սկիզբըն գրոցս աստուածասէր արքեպիսկոպոսն Կոստանդինուպաւլսի Թէտայիոս, կամաւք հանուր ժողովոյն զայս բանք. Գիրքս այս Յայտնութեանս Յովհաննու պատուեցաւ ի մէնջ ընդ այլ գիրս առաքելականս զոր ունի եկեղեցի, քննութեամբ եւ կամաւք եղբարց իմոց եւ եպիսկոպոսակցաց սըրԷջ 619. «Գլուխք Յայտնութեանս զոր ետես ի Պատմոս կղզին աւետարանիչն Յովհաննէս. Ա. Առաջին, թէ ի ձեռն հրեշտակի եղեւ առ նա յայտնութիւնս...» (Ա-ՀԲ) էջ 622. «Ի Յայտնութիւնն Յովհաննու սրբոյ հաւրն մերոյ Անդրէի երանելոյ եպիսկոպոսի Կեսարու Կապպովդեկեցւոյ համառաւտ տեսութիւն, ընդ նմին եւ Արեթաս եպիսկոպոս նմին քաղաքի. Յաստուածային խորհրդական բանիցս անհասութիւն ոք հայելով...»։ Էջ 631. «Յայտնութիւն սրբոյն Յովհաննու աստուածաբանի. Ճառ Ա. բան մեկն. Յայտնութիւն Յիսուսի Քրիստոսի, ի ձեռն որոյ ետ...»։ - Վերջ էջ 786. մեկնութիւնը կը հասնի մինչեւ Գլուխ ԿԸ՝ որ կը մնայ կէս, թուղթի անկումով եւ կ'աւարտի Ձեռագիրս. իսկ բնագրին ամբողջութիւնը հմմտ. «Յուցակ Ձեռագրաց», հտ. Զ., էջ