15201241ՌՃԵ 1656։
բոյորգիր։
Ա-Ի։
թուղթ։
գեղեցիկ դրոշմազարդով շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ, դռնակով. երեք փականքներէն մնացած է առաջինը. աստառն է բազմագոյն գծաւոր մետաքսանման նուրբ կերպաս։
բաւարար։
Թուման վարդապետ, ի Գողթն գաւառէ եւ ի գեղջէն Վանատայ։
սկիզբն ու աւարտին, երկուքի ծալուած երկսիւն կլոր երկաթագիր գրութեամբ. բովանդակութիւնն է՝ Ա. Մկ. Գ 31-2 («մայր նորա... եւ եղբարք քո»), Գ 34 - Դ 1 («նստէին եւ ասէ... առ ծովեզերբն»), Դ 2-3 («ցամաք ունէին... սերմանող ի սերմանել եւ»). Դ 5-7 («գոյր հող բազում... ի մէջ փշոցն, ելին փո»). Բ. Մթ. ԻԵ 2-3 «(հինգ)ն ի նոցանէ յիմարք... ոչ բարձին»), 6-7 («արիք ընդ առաջ... ասեն յիմարքն»), 9-10 («(վաճառա)կանս եւ գնեսջիք... նմա ի հարսանիս»), 13-14 («ոչ գիտէք զաւրն...զինչս իւր»)։
եւ այլ զարդեր չունի։
կարմիր թանաքով։
թղ. 105բ, 232բ-235բ։
Բնագրին գրչութեամբ. 1. Թղ. 231ա. «Գրեցաւ ի թուին Հայոց ՌՃ եւ Ե (1656) ամի, ձեռամբ անարժան եւ անիմաստ Աբրահամ մեղաւոր գրչի. ախ վայ 2. Թղ. 231բ. «Յամի հազարերորդի հարիւրորդի հինգերորդի (1656) թուականութեան Հայոց, ես ապիկար եւ ամենավարան Թուման, ի Գողթ գաւառէ եւ ի գեղջէն Վանատայ («Վանտայ»), անուամբ լոկով ընկալեալ զբանասիրացն յորջորջմունս, այլ ի համախումբ ընթացից նոցին բազմազան տարբերութեամբ տարակացեալ, եւ ապա ժաման գտեալ ի բնաւին լաւից, ոչ երբեք ունակացուցանելով յիս զհաճոյականն երկասիրութիւն յոր հանգչի Աստուած եւ ի նմանէ սիրեցեալքն։ Որովք մշտապէս հարեալ ի խղճէ, ոչ առնուի սփոփանս աղէտից իմոց, ուստի ստացայ զհամեղաբան մանուածս հոգեկիր եւ նրբաքնին առն Աստուծոյ Գրիգորի Նիւսացւոյն, զՅաղագս բնութեան եւ կազմութեան մարդոյս եւ վասն կուսութեան եւս։ Յանձանց քրիստոսասիրաց նպաստ առեալ եւ ոչ իմոց գոյից եւ աշխատութեանց ծախելով զսորին պէտս, յորոց լիցի յամենառատ Տեառնէն բազմապատկապէս հատուցումն կրկնակի պարգեւօք, ըստ իւրում խոստմանն ճշմարտի. ամէն։ «Եւ արդ, ցաւագին անձամբ եւ խոնաւուտ տեսարանօք աղաչեմ զհամայն տեսօղսդ այս մատենի, յիշման առնել արժանի զամենապատիկ խոցոտեալս ի յոգի զԾումա բանի սպասաւորս։ Վասն զի ըստ ասից մեծի նահատակին, մինչ էի ի խաղաղութեան, կտի ի տես համբակութեան, յարեաւ ի վերայ իմ խաւարասէրն եւ քայքայեալ զիս, ծաղր եւ այպն դրացեաց եւ մերձաւորաց կացոյց եւ զօրէն հեղեղաց մեծաց յորդեալ զինեւ, քարալից արար զատամունս իմ, ջամբելով մոխիր ըստ ողբոց երգողին։ Եւ սակս այս տառապանաց հայցեմ ի հոգիընկալ եղբարցդ բոլորով սրտիւ յիշել յաղօթս մշտամատոյց զկրկնամեռս եւ զարժանաւորսբազումողբոց։ «Եւս եւ մաղթեմ յիշատակել զիմսն, որ են ըստ մարմնոյ արեանառուք, զհայրն իմ զՆուրիջան, հանդերձ մարբ եւ զեղբարսն զհարազատ զԳրիգոր, զԱրիստակէս եւ զՅակոբ, եւ զորդի եղբօր իմոյ զՍիմոն դեռաբոյսն. նաեւ զքոյրն մեր զկրտսերն զԱնիկն եւ զայլ ամենայն արեան մերձաւորսն իմ, զկենդանիս եւ զհանգուցեալս ի Քրիստոս։ Եւ որ առատն է ի տուրս բարեաց տացէ զանըսպառ բարիսն յիշողացդ եւ յիշեցելոցս, զաստիս եւ զհանդերձելոյն, յորում փառք եւ երկրպագութիւն յամենայն եղանակաց գոյից անգրաւ յաւիտենիւ. ամէն»։
«Առաքեաց ի Վրաստանէ Հ. Դիոնէսիոս Գաղատոսեան, գնոց առեալ, յամի 1805»։ Մատեանս կը բովանդակէ Գրիգոր Նիւսացիի Յաղագս բնութեան եւ Յաղագս կազմութեան մարդոյ գիրքերը, որոնց կը յաջորդէ Կուսութեան ճառը՝ հետեւեալ կերպով. 1. Թղ. 1ա. «(Վասն բնութեան մարդոյն)». ցանկ։ Թղ. 2ա. «(Գրիգորի եպիսկոպոսի Նիւսացւոյ Յաղագս բնութեանց մարդոյ). Զմարդըն ի հոգւոյ իմանալոյ եւ ի մարմնոյ գեղեցիկ կազմեալ» (Հմմտ. Գր. Նիւս. Ա., §§ 2. Թղ. 106ա. «Գրիգորի եպիսկոպոսի եղբօր Բարսղի, տեսութիւն ի մարդոյն կազմութիւն, գլուխս յորում է իմն մասնաւորական յաղագս աշխարհիս բնախօսութեան եւ գեղեցիկ իմն եւ պայծառ պատմութիւն. (Զ)ի եթէ ընդ այնոսիկ որ ի ձեռն ստացուածոցն» (հմմտ. Գր. Նիւս. Ա., §§ 43-74)։ 3. Թղ. 179բ. «Երանելւոյն Գրիգորի Նիւսացւոյ եպիսկոպոսի, Յաղագս ուսումն մանկանց, եւ թէ սեփհական է աստուածայնոյ եւ անմարմին բնութեան կուսութիւն. (Բ)ազմաց կանխաւ եղեւ կուսութիւն առ ցոյցըս բանի պատճառս բիւրս (տալով պատուասիրաց զպատճառսն) ի տաւնսն հռչակել բանիւ եւ եղելովք ուղղութեամբք շնորհացն չուարձանալ...» (մասն Ա-ԻԲ)։ - Վերջ թղ.