1516

ԳՐԻԳՈՐ ՆԻՒՍԱՑԻ Ա

ՉԿԷ = 1318 - ՉԿԷ = 1318

ID

Number

1516

Old record number

1128

Title

ԳՐԻԳՈՐ ՆԻՒՍԱՑԻ Ա

Start date

ՉԿԷ = 1318

End date

ՉԿԷ = 1318

Date details

ՉԿԷ - 1318։

Copy place

«յաշխարհս արեւելից, ի գաւառիս Սիւնեաց, ի հրեշտակաբնակ մենաստանիս որ կոչի Գլաձոր [...]

Reference

Type

Number of pages

626

Dimension

9x13

Layout

միասիւն (6x10)։

Writing details

բոլորգիր։

Codicology

Ա-Իx16 (Ի՝ 13)։

Principal subject

Subject details

թուղթ տոկուն։

Number of lines

20։

Binding

դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ. կորսուած է դռնակը, ինչպէս նաեւ զոյգ փականքները, որոնց միայն մետաղները մնացած են երկու կողքերուն վրայ. աստառն է հասարակ աւազագոյն լաթ։

State of preservation

բաւարար. հաւանաբար անցեալին նորոգուած է, որովհետեւ կտրուած են թերթերուն թուարկումները՝ եւ գրուած նոր գրիչով։

Copyist

Owner

Յակոբ Թագորցի։

Commanditaire

Illuminator

Binder

անյայտ։

Parchment flyleaf

սկիցըն ու աւարտին երկուքի ծալուած, երկսիւն, երկաթագիր, որու բովանդակութիւնն է Մաշտոցի «Կանոն հանդերձ աւրհնելոյ»։

Lettrines

էջ 1 եւ 357, կարմիր թանաքով, պարզ, ճաշակաւոր եւ հնաբոյր։

Initials

կարմիր թանաքով են։

Marginal illuminations

Images

Canon tables 1

Canon tables 2

Title text

Blank pages

էջ 625-6, ուր գրիչի փորձեր կատարուած են։

Colophon

Բնագրին գրչութեամբ. Էջ 355. Յիշատակարան հին բնագրի. «Ի 9.երորդի Մ. երորդի Ի.երորդի Է. երորդի արարածոց աշխարհիս. թուոյ...» (հմմտ. Մաթեւոսեան Ա., «Հայերէն Ձեռագրերի Յիշատակարաններ, Ե-ԺԲ դար», Երեւան, 1988, էջ 26)։ Էջ 621. «Փառք Հաւրն ընսկըզբնականի եւ բարեխնամ Որդւոյն միածնի, եւ կեանք եւ կենդանարար Հոգւոյն ճշմարտի, եռակի եւ եզակի, անբաժանելի եւ անշփոթ միութեանըն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. որ արժանի արար զիմս անպիտանութիւն եւ զաւրացոյց զիմ տկարութիւնս՝ լինել գրաւղ եւ ստացաւղ այսմ աստուածային, իմաստութեան խառնարանիս երկուց տառիցըս. առաջինն՝ որ է Բնութեան մարդոյն եւ երկրորդ՝ Կազմութեան, ի վարժումն իմաստութեան մանկանց նորոյ Սիոնի։ «Արդ, ես անարժան եւ մեղսամակարդ սոսկ անուամբ սպասաւոր բանի Յակոբ Թագորցիս, փափագաւղ եղէ աստուածային գանձուցս՝ առ ի վարժումն անձին իմոյ, եւ յետ աստեացս՝ յիշատակ հոգւոյ իմոյ եւ ծնաւղաց։ Արդ, աղաչեմ զամենեսեան՝ որք հանդիպիք սմա, անմեղադիր լինիք խոշորութեան գրոյս, զի կարիք բաղձանաց իմոց ստիպէր զիս, յորմէ կապեալիս էր բանից սորին, մոռացայ զիմս տկարութիւն եւ ապաւինեցայ ի Հոգին սուրբ եւ յաղօթս սրբոցն եւ գտի աւգնականութիւն իմ տկարութեանս ի ձեռն՝ առ ի ծրել, եւ հասի յաւարտ։ «Եւ եղեւ կատարումն այսմ տառիցս ի թվ(ական)ութեանս Հայոց ՉԿէ (1318), յաշխարհս արեւելից, ի գաւառիս Սիւնեաց, ի հրեշտակաբնակ մենաստանիս որ կոչի Գլաձոր, զոր համարձակիմ զսա կոչել երկրորդ Աթէնս եւ մայրաքաղաք ամենայն իմաստից, ընդ հովանեաւ սուրբ Ստեփանոսի եւ կենսակիր աստուածաբարձ սուրբ Նշանիս, որ ճըշմարիտ ի կենաց փայտէն եւ դամբարանի սուրբ վարդապետին Ներսէսի։ Ի վարժապետութեանս քաջ հռետորի եւ ամէնիմաստ ֆիլիսաւֆայի եռամեծին Եսայեայ, ճշմարիտ պատկերի Աստուծոյ եւ Հոգոյն ներընդունողի, խոհեմ, հեզ եւ արի հոգոյն, յորում կամք դեգերեալ ի դրունս իմաստից սորա բազումք աշակերտեալ բանին ճշմարտութեան, զոր լուսաւորեալ բացայայտէ զբազում խրթին եւ դժուարալուծանելի եւ անյայտ իմաստս ծածկեալ, զոր ի գիրս Հին եւ Նոր կտակարանաց եւ վարդապետական տառից, որ ի բազում ժամանակաց խցեալ ի հարանց նախնականաց. զոր մաղթեմ Աստուծոյ, զի տացէ զսա պարագայց ամօք եւ խաղաղական կենօք ընդ երկայն աւուրս լուսատու եւ համառօտիչ բանին նուաղեալս սեռի հայկեան եւ տանս Թորգոմայ, եւ յետ ելից աստեացս մասնակից արասցէ սրբոց լուսա ւորչացն եւ աստուածաբան վարդապետացն Բարսղի, Աստուածաբանին, Նիւսեայ եւ սրբոյն Մեսրովբայ։ «Արդ, աղաչեմ զամենեսեան որք հանդիպիք այսմ տառի, յիշել յողորմութիւն Քրիստոսի զվերոյ յիշեալ սուրբ վարդապետն, որ զամենեսեան սիրով ժողովէ եւ ծնօղաբար խնամէ, մանաւանդ՝ զիմս անարժանութիւն յայսմ աւտար եւ նշդեհ վայրիս, եւ զմարմնոյ ծնողացն զգութն եւ զխնամ յաւէտ յիս ցուցանէ, ոչ միայն բանիւ սփոփէ, այլ եւ գործով կատարէ, որ ի վերայ ամենայնի եւ զենթակայս շնորհեաց՝ հանդերձ ծնողօք իւրով ի մեղաց թողութիւն։ «Եւս եւ զհոգեւոր երկամբ ծնեալ որդեակն իւր զՏիրացուն, զբազմերախտ ի եղբայրն իմ ըստ հոգւոյ, հանդերձ ծնողօք յիշ(ել) ի Տէր. նաեւ՝ զնախասացեալ ծրաւղ եւ ստացօղս զՅակ(ոբ)՝ հանդերձ ծնողօքն իմ եւ ամենայն զարմիւք աղաչեմ յիշել ի մեղաց թողութիւն, եւ Աստուած յիշողացդ եւ յիշելոցս ողորմեսցի. եւ նմա փառք յամենայնի. «Արդ, գրեցաւ ի հայրապետութեանն Տեառն Կոստանդեա(յ) Կիսարացոյ եւ ի թագաւորութեան Հայոց Աւշնի եւ նորընծայ, թագ(աւոր )ի՝ հարազատ որդւոյ իւրոյ Լէօնի։

Informations

1853ին գնած ենք Պոլիս, ութսուն Մատեանս կը բովանդակէ Գրիգոր Նիւսացիի Ցաղագս բնութեան (§§ 1-42) եւ Յաղագս կազմութեան մարդոյ (§§ 43-73), հետեւեալ կերպով. 1. Էջ 1. «Ա. Գրիգորի եպիսկոպոսի Նիւսացւոյ Յաղագս բնութեան մարդոյն. Զմարդն ի հոգւոյ իմանալոյ եւ ի մարմնոյ գեղեցիկ կազմեալ, եւ այնպէս բարւոք որպէս ոչ հնար գոլ այլազգ լինել կամ հաստիլ թուեցաւ բազմաց եւ արանց բարեաց...»։ 2. Էջ 43. «Բ. Յաղագս անձին, այսինքն՝ հոգւոյ մարդոյ. Գրէ թէ անմիաբան է հնոցն ամենեցունց, որ յաղագս անձինն է բան...»։ 3. Էջ 102. «Գ. Յաղագս միաւորութեան հոգւոյ եւ մարմնոյ. Խնդրելի է թէ զիարդ լինի միաւորութիւն անձին եւ մարմնոյ, քանզի տարակուսելի է իրդ...»։ 4. Էջ 117. «Դ. Յաղագս մարմնոյ. Ամենայն մարմին չորից տարերցս է խառնուած եւ ի սոցանէ եղեւ...»։ 5. Էջ 122. «Ե. Յաղագս տարերց. Տարրն աշխարհական է մասն նուաստ շարախառնութեան մարմնոց...»։ 6. Էջ 144. «Զ. Յաղագս տեսողականին. Արդ, տեսողականն է զաւրութիւն անբանութեան անձին ի ձեռն զգայարանացն ներգոր7. Էջ 150. «Է. Յաղագս երեսաց. Երեսք հոմանունակի ասին, քանզի եւ զգայարանն եւ զօրութիւն զգայական...»։ 8. Էջ 163. «Ը. Յաղագս շաւշափելեաց. Զիւրաքանչիւր ոք յայլոցն զգայարանացն կրկին կազմեաց արարչագործն...»։ 9. Էջ 170. «Թ. Յաղագս ճաշակելեաց, Յաղագս երեսաց յառաջագոյն ասացաք ըստ ուղեղ գծից տեսանել, իսկ հոտոտելիք...»։ 10. Էջ 173. «Ժ. Յաղագս լսելեաց. Իսկ լսելիք ձայնից եւ ճայթմանց են զգայարանք, քանզի ճանաչէ զնոցա սրութիւն...»։ 11. Էջ 174. «ԺԱ. Յաղագս հոտոտելեաց. Հոտոտելիք լինին ի ձեռն ըռընգանցն եւ թափանցիկ լինի ընդ ամենայն զառաջ փորուածս խելացն...»։ 12. Էջ 175. «ԺԲ. Յաղագս իմացողականին. Արդ, տեսողականին զաւրութիւնն եւ գործարանք եւ մասնկունք եւ մասնկանցն կցորդութիւնք...»։ 13. Էջ 176. «ԺԳ. Յաղագս յիշողականին. Իսկ յիշողականն է յիշման եւ վերստին յիշման պատճառ եւ շտեմարան...»։ 14. Էջ 183. «ԺԴ. Յաղագս ներտրամադրեցելոյ եւ յառաջ բերեցելոյ բանի. Արդ, այս մի տարորոշումն անձնականի զօրութեանն, որ տարորոշի մասամբք իւիք մարմ15. Էջ 187. «ԺԵ. Յաղագս անբանին մասինն անձին կամ տեսակի, որ եւ ախտական եւ հարկաւոր ցանկականն կոչի. Ոմանք ըստ ինքեան գոլ ասացին զանբանութիւն, որպէս անբան անձն գոլով եւ ոչ մասն բանականին...»։ 16. Էջ 193. «ԺԶ. Յաղագս ցանկականին. Արդ, տարորոշի որպէս ասացաքն անբանութիւն անձին հաւանականն բանի յերկուս...»։ 17. Էջ 196. «ԺԷ. Յաղագս հեշտութեան. Հեշտութիւնք են ինչ, որ անձնականք են եւ են ինչ, որ մարմնականք...»։ 18. Էջ 209. «ԺԸ. Յաղագս տրտմութեան. Տրտմութեան տեսակք են չորք. խաւշիւն, տագնապ, նախանձ, ողորմ...»։ 19. Էջ 211. «ԺԹ. Յաղագս սրտմտութեան. Սրտմտութիւն է եռանդն շուրջ զսըըտիւն արեան ի վերայ ծխութեան է մաղ20. Էջ 213. «Ի. Յաղագս երկեղի. Տարորոշի եւ երկիւղ ի վեց. ի պակումն, ի խորշումն, յամօթ, ի հիացումն, ի զարհուրումն, ի տագնապ...»։ 21. Էջ 215. «ԻԱ. Յաղագս անբանին եւ անհնազանդին բանի. Արդ հաւանականն բանի է ըստ այսմ յեղանակի...»։ 22. Էջ 215. «ԻԲ. Յաղագս կերակրականին. Կերակրականին բնութեան զօրութիւնք են չորք. քարշողական, ունակական, այլայլական, արտաքս վտարական...»։ 23. Էջ 221. «ԻԳ. Յաղագս շնչերակաց. Շնչերակականն զօրութիւն կոչի եւ կենդանական զօրութիւն...»։ 24. Էջ 223. «ԻԴ. Յաղագս ծննդականին կամ սերմնականին. Եւ ծնընդականն է մասն անհնազանդի բանի, քանզի յոչ կամաց...»։ 25. Էջ 227. «ԻԵ. Այլ տարորոշումն զաւրութեանց կենդանւոյ. Տարորոշ են եւ այլ ազգ զօրութիւնս կենդանւոյն եւ է ինչ որ ասեն անձնականս...»։ 26. Էջ 228. «ԻԶ. Յաղագս ըստ յարձակման կամ ըստ յօժարութեան շարժութեան, որ է հարկաւոր ցանկականին. Արդ, է ըստ յօժարութեանն կամ ըստ յարձակման շարժութեանն սկիզբն խելքն...»։ 27. Էջ 231. «ԻԷ. Յաղագս շնչոյ. Եւ շունչ յանձնականացն գործոց է, քանզի եւ մկունք են որոշեն զախոնդանսն զտիրագոյն գործարան շնչոյ...»։ 28. Էջ 241. «ԻԸ. Յաղագս կամաւորի եւ ակամայի. Վասնզի յոլովակի յիշեցաք զկամաւ եւ զակամա(յ), հարկ է եւ յաղագս այսոցիկ բուռն հարկանել...»։ 29. Էջ 243. «ԻԹ. Յաղագս ակամային, Ակամային են ինչ որ ըստ բռնութեան են եւ են ինչ որ ըստ անգիտութեան...»։ 30. Էջ 248. «Լ. Յաղագս անգիտութեան ակամայի. Բազումինչ գործեմք վասն անգիտութեան, յորոց վերայ յետոյ խնդամք...»։ 31. Էջ 253. «ԼԱ. Յաղագս կամաւորի. Ակամայն երկակի գոլով, վասն անգիտութեան եւ վասն բռնութեան...»։ 32. Էջ 256. «ԼԲ. Յաղագս նախայօժարութեանն. Ջի՞նչ արդեաւք իցէ նախայաւժարութիւնն, արդեաւք կամա՞ւն...»։ 33. Էջ 263. «ԼԳ. Յաղագս որոց խորհիմք. Նախ քան զասելն յաղագս որո(յ) խորհիմքն վեհագոյն է որոշել, թէ իւ տարբերի խնդիր ի խորհրդոյն...»։ 34. Էջ 269. «ԼԴ. Յաղագս ճակատագրի. Որք շրջաբերութեամբ աստեղաց զպատճառ եղելոցն ամենայնի մակագրեն...»։ 35. էջ 275. «ԼԵ. Յաղագս աստեղաց նակատագրին. Իսկ առ իմաստունսն եգիպտացւոց, որք ասեն ճշմարիտ գոլ զոր ի ձեռն աստեղաց ճակատագիրն...»։ 36. Էջ 279. «ԼԶ. Յաղագս որոց ասենն զյօժարութիւն գործոցն ի մեզ գոլ. Իսկ որք ասենն զյօժարութիւն գործոցն ի մեզ գոլ եւ զյօժարութեանն զելսն ճակատագրին, որք են հելլենացոցն իմաստասէրքն...»։ 37. Էջ 282. «ԼԷ. Յաղագս եթէ զիարդ ասէ Պղատոն զճակատագիրն. Պղատոն երկակի ասէ զճակատագիր. է ինչ որ ըստ էութեան եւ է ինչ որ ըստ ներգործութեան...»։ 38. Էջ 290. «ԼԸ. Յաղագս որոյ ի մեզն է առնեյն, որ է անձնիշխանականին. Որ յաղագս անձնիշխանականին բան, այսինքն՝ որ ի մեզն է առնելն, նախ ունի խնդիր թէ...»։ 39. Էջ 297. «ԼԹ. Յաղագս թէ են ինչ որ ի մեզ առնելն. Եւ զի են ինչ որ ի մեզ է առնելն եւ զի տեարք եմք գործոց ոմանց, բաւականապէս ցուցաւ...»։ 40. Էջ 304. «Խ. Թէ վասն զինչ պատճառի եղեաք անձնիշխանք. Առաջի կա(յ) մեզ ասել թէ վասն զի՞նչ պատճառի անձնիշխանք եղաք. արդ, ասեմք անդէն ընդ բանականութեանն...»։ 41. Էջ 313. «ԽԱ. Յաղագս նախախնամութեանն. Արդ, զի անձնիշխան է մարդ եւ որոց է անձնիշխան, եւ վասն զինչ պատճառի անձնիշխան եղեւ...»։ 42. Էջ 327. «ԽԲ. Յաղագս ո՞յց է նախախնամութիւն. Արդ, զի է նախախնամութիւն եւ զինչ է՝ ասացաւ, բայց ասելի է, թէ ոյց 43. Էջ 357. «Գրիգորի եպիսկոպոսի եղբաւր Բարսղի, տեսութիւն ի մարդոյն կազմութիւն, գլուխս յորում է իմն մասնաւորական եւ յաղագս աշխարհիս բնախաւսութիւն եւ գեղեցիկ իմն եւ պայծառ տեսութիւն. Զի եթէ ընդ այնոսիկ, որ ի ձեռն ստուացուածոցն, պարտ է պատուել զայնոսիկ որ ի ձեռն առաքինութեանն զանազանեալ են, փոքր արդեաւք որպէս ասեն Սողովմոն ամենայն աշխարհ ստացուածոց երեւեալ լինէր...»։ 44. Էջ 363. «Բ. Յաղագս նախ եղելոցն քան զմարդոյն լինելութիւն. Այս գիրք լինելութեան երկնի եւ երկրի ասէ գիր. Յորժամ եղեալ կատարեցաւ ամենայն երեւելիդ...»։ 45. Էջ 372. «Գ. Ընդէ՞ր ի վերջէ յետ արարածոցս մարդն. Քանզի չեւ եւս մեծս այս եւ պատուական ստացուած մարդս յաշխարհի ի մէջ էիցս վայրի շրջէր...»։ 46. Էջ 376. «Դ. Զի պատուականագոյն է քան զամենայն երեւելի արարածս մարդոյն բնութիւն. Արժան է եւ ոչ զայսու զանց առնել առանց տեսանելոյ, զի այսքանոյ զարդուս եւ ըստ սորայն մասանց տիրաբար առ ամենայնին գոյութիւն առաջի արկելոց...»։ 47. Էջ 379. «Ե. Ձի ի ձեռն ամենայնի նշանակէ զսկզբնական իշխանութիւն մարդոյն կազմած. Քանզի զոր աւրինակ յաշխարհիս յայսմ զուգապէս ըստ պիտոյիցն ձեւեալ կերպարանի յարուեստագիտացն գործի...»։ 48. Էջ 381. «Զ. Զի նման աստուածային գեղեցկութեան է մարդն. Աստուածային գեղեցկութիւն ոչ ձեւով իմն եւ կերպարանաց բարեմասնութեամբ ի ձեռն գեղեցկագոյն իրիք երանգոց պայծառացեալ լինի...»։ 49. Էջ 385. «Է. Հարցումն քննութեան մարդոյն առ բնութիւն ազգակցութեանն, յորում եւ յայնցանէ աննմանիցն յանդիմանին աղանդք. Եւ մի՛ ոք կարծեսցէ ըստ նմանութեան մարդկային գործւոյ...»։ 50. Էջ 389. «Ը. Ընդէ՞ր մերկ ի բնութենէ զինուց եւ յարտաքին ծածկութից է մարդն. Այլ զի՛ նչ կամի ձեւոյն ըղորդութիւն...»։ 51. Էջ 395. «Թ. Ընդէ՞ր ուղղորդ է մարդոյն ձեւ եւ վասն բանի են ձեռքն, յորում եւ յաղագս զանազանութեան ոգոց իմաստասիրութիւն է. Ուղղորդ է մարդոյն ձեւ եւ առ երկին ի վեր կոյս ձգտի եւ ի վեր հայի...»։ 52. Էջ 408. «Ժ. Զի գործելական կազմեցաւ մարդոյն ձեւ առ ի բանին պէտս. Արդ, վասն զի աստուածատեսիլ իմն շնորհ ստեղծուածոյս մերոյ, որ արարն պարգեւեաց...»։ 53. Էջ 412. «ԺԱ. Զի ի ձեռն զգայութեանց միտքն ներգործին. Արդ, այսպէս մըտացն ի ձեռն գործականիս այսորիկ կազմածոյ ի մեզ երաժշտագործելով...»։ 54. Էջ 418. «ԺԲ. Զի անտեսանեյի է մտացն բնութիւն. Արդ, ո՞վ է ըստ ինքեան բնութեանն միտք...»։ 55. Էջ 422. «ԺԳ. Հարցումն քննութեան յորում իմիք առաջինն եւ իշխանականն համարելի է, որում իմիք արտասուաց եւ ծաղու բնախօսութիւնք. Լռեսցէ այսուհետեւ ամենայն դիպեցուցանօղ կարծիք...»։ 56. Էջ 435. «ԺԴ. Տեսութիւն իմն բնական յաղագն այնր, որ ըստ նիւթոյն եւ բնութեանն եւ մտացն է հասարակութիւն. Եւ ինձ թուի եւ բնականագոյն իմն գոլ ըստ մասինս...»։ 57. Էջ 442. «ԺԵ. Յաղագս քնոյ եւ յաւրանչման եւ երազոց հակառակաբանութեանըն. Նիւթական եւ հոսանուտ այս մարմնոյս կեանք...»։ 58. Էջ 462. «ԺԶ. Զի ոչ ի մասին մարմնոյ են միտքն, յորում է ընտրութիւն որոշման մարմնականացն եւ շնչականաց շարժմանց. Այլ բազում ինչ յառաջիկայիցն մոլորե59. Էջ 465. «ԺԷ. Զի տիրապէս ոգի բանականն եւ է եւ ասի, իսկ այլքն համանունակի պիտակաբար անուանին, յորում եւ թէ ընդ ամենայն մարմինն թափանցանց զմտացըն զօրութիւն կշռապէս յիւրաքանչիւր ոք ի մասն խառնի միաբանութեամբ. Թէ է ինչ յարարածիս, որ զկերակրական զգործ ունի...»։ 60. Էջ 470. «ԺԸ. Տեսութիւն աստուածային Բանին. Արասցուք մարդ ըստ կերպարանի մերում, յորում հարցափորձի իմն կերպարանի բան եւ եթէ նմանի երջանկի եւ անախտի ախտաւորն եւ առժամանակեայն, եւ զիարդ կերպարանին արու եւ էգն ի նախատիպն սոցա ոչ էին. Այլ առցուք վերստին դարձեալ զաստուածային ձայնն...»։ 61. Էջ 485. «ԺԹ. Զի՞նչ պարտ է ասել առ այնոսիկ, որք յանհնարս մտեալ են, եթէ յետ մեղանչելոյն մանգարարութիւնն, իբր արդեաւք եղեն որդիքն, զի եթէ անմեղք կացեալք էին ի սկըզբանէ մարդիկք. Տի՛ նա, առաւել քան զառաջիկայս քննել...»։ 62. Էջ 493. «ԻԱ. Զի անասնական ի մեզ ախտք առ ի յանասնականն բնութիւն ազգակցութենէն պատճառս ունի. Քանզի կարծեմ ի սկսմանէս յայսմանէ եւ զիւրաքանչիւրն ախտս...»։ 63. Էջ 502. «ԻԱ. Առ այնոսիկ որք ասենըն, դարձեալ կերակրով եւ ըմպելեաւ զյուսացելոցն բարեաց զվայելչութիւն գոյ, վասն ի սկզբանէ ի դրախտին գոլ ի ձեռն սոցա մարդոյն կեալ. Այլ թերեւս ոք ոչ ի նոյն դարձեալ կենացն տեսիլ վերստին ելանել ասէ զմարդն...»։ 64. Էջ 507. «ԻԲ. Զինչ ի դրախտին կեանք եւ զինչ է հրաժարեցուցեալ փայտն. Եւ եթէ այն է որ բարւոյ եւ չարի խառնեալ ունի զգիտութիւնն ի ձեռն հեշտ զգայութեանցն ծաղկեալ...»։ 65. Էջ 513. «ԻԳ. Զի յարութիւն ոչ այսչափ ի գրոցն քարոզութենէ որչափ յինքենէ իրաց, ի հարկէ ըստ կարգի իրաց յուսացեալ լինել. Ոչ այսպէս է հզաւր չարութիւնն, մինչ բարւոյն հերքիլ զօրութեան...»։ 66. Էջ 516. «ԻԴ. Առ այնոսիկ, որք ասենն եթէ գեղեցիկ եւ բարի ինչ է յարութիւն, ընդէ ր ահա ոչ եղեւ, այլ ժամանակաւք իմն եւ շրջագայութեամբք յուսացեալ լինի. Այլ ի կարգի խուզելոցն կացցուք...»։ 67. Էջ 528. «ԻԵ. Զի որ զսկիզբն աշխարհիս գոյացութեան խոստանայ, հարկ է եւ յաղագս վախճանին յանձն առնուլ. Եւ եթէ ոք զայսմ աշխարհիս բերումն ընդելուզմամբ իմն ի դուրս եկեալ տեսանելով...»։ 68. Էջ 533. «ԻԶ. Թերաբանութիւն առ այնոսիկ, որք ասենն յաւէտակից գոլ Աստուծոյ զնիւթն. Քանզի եւ ոչ արտաքո(յ) քան զկարգն գտելոյ յաղագս նիւթոյն...»։ 69. Էջ 537. «Իէ. Զիահրդ ոք եւ յարտաքնոցն նուաճեսցի հաւատալ գրոց որ յաղագս յարութեանն ուսուցանէ. Այլ թերեւս ոք առ լուծեալ եւ քակտեալ մարմինսն հայեցեալ...»։ 70. Էջ 555. «ԻԸ. Զի ոչ արտաքոյ վայելչականին է յարութիւնն ութէ (?) նմանոյն. Այլ են ոմանք, որք մարդկային խորհըրդովք տկարութեամբ առ մեր չափս աստուածային զօրութեանն դատեալք...»։ 71. Էջ 558. «ԻԹ. Զի կարէ յամենայնին տարերս մարդկային մարդոյ քակտեցելոյ, դարձեալ ի հասարակէն իւրն իւրաքանչիւր ումեք ողջ լինել. Այլ թերեւս առ տարերս ամենայնի հայելով ասեն, դժուար է այն...»։ 72. Էջ 566. «Լ. Առ այնոսիկ որք ասեն՝ յառաջագոյն գոյանալ քան զմարմինս ոգիք, եւ կամ՝ անդրէն ընդդէմ յառաջ քան զոգիսն հաստատեցաւ մարմինն, յորում եւ եղծումն իմն փոփոխմանն յայլ մարմինս ոգւոցն առասպելագործութեան. Ինձ թուի, թէ ոչ արտաքոյ առաջիկայ մեզ իրացս է հարցանել փորձել...»։ 73. Էջ 575. «ԼԱ. Կազմած զմի եւ զնոյն ոգւոյ եւ մարմնոյ պատնառս էութեանն գոյ. Եւ մի դարձեալ իբրու թէ կաւեղէն պատկեր յառաջագոյն ստեղծեալ Բանիւ զմարդն...»։ 74. Էջ 585. «ԼԲ. Տեսութիւն բժշկական յաղագս մարմնոյս մերոյ կազմած ի սակաւուց. Այլ զճշմարիտ մարմնոյս մերոյ կազմած ուսուցանէ իւրաքանչիւր ոք զինքն, յորոց տեսանին եւ կեայ եւ զգայ զառանձինն բնութիւն իւր...»։

Content