813

ՏԱՂԱՐԱՆ ԻԸ

ՌՄԼԵ = 1786 - ՌՄԼԵ = 1786

ID

Number

813

Old record number

1835

Title

ՏԱՂԱՐԱՆ ԻԸ

Start date

ՌՄԼԵ = 1786

End date

ՌՄԼԵ = 1786

Date details

ՌՄԼԵ - 1786։

Copy place

Մուշ։

Reference

Type

Number of pages

38

Dimension

11,5x17,5

Layout

միասիւն (8x15)։

Writing details

բոլորգիր։

Codicology

7, իւրաքանչիւրը ունի 6 թուղթ, բացի վերջինէն՝ որ ունի 2 թուղթ։

Principal subject

Subject details

մագաղաթ։

Number of lines

28։

Binding

թղթեայ կիսալաթ, շատ խեղն վիճակի մէջ։ Գրիչը ստուրաթուղթ կազմելու համար, իրարու կպցուցած է իր ստացած նամակներու հատուածները, թիւով երեք կամ չորս, որոնցմէ մէկուն վրայ իբր հասցէ գրուած է «Ի ձեռն ուշիմագոյն տիրացու Զաքարին»։ Կայ նաեւ նամակագրի մը կնիքը «Ք(րիստոս)ի ծ(ա)ռ(այ) - Պողոս - ՌՃՉԸ» գրութեամբ։

State of preservation

բացի կազմէն՝ ձեռագիրը մնացած է մաքուր. ստորին լուսանցները սեւցած են գործածութենէ։

Copyist

եւ

Owner

Ղազար դպիր, եղբայր՝ Զաքարիա գրչին։

Commanditaire

Illuminator

Զաքարիա դպիր «նոտար սրբոյ Կարապետի մեծի Աթոռոյն» որ ի Մուշ։

Binder

հաւանաբար գրիչը։

Parchment flyleaf

սկիզբը կայ մագաղաթ մը, որու վրայ գրիչը կատարած է փորձեր գծագրութեան։

Lettrines

բազմաթիւ, նուրբ գրիչով, թոչնագիր եւ ձկնագիր, ստէպ միասին. սեւ եւ կարմիր գոյներով, շատ յաջող։

Initials

կարմիր։

Marginal illuminations

բազմաթիւ, բոլոր ալ գեղեցիկ, նուրբ եւ յստակ գրչի գիծերով, սեւ եւ կարմիր գոյնով։

Images

թղ. 12բ, կը ներկայացնէ ծաղկաման մը, լի տերեւներով եւ ծաղիկներով, որոնց ստորեւ երկաթագիր գրուած է ծաղկողին անունը «Զաքարեայէ»։

Canon tables 1

չկան։

Canon tables 2

թղ. 1ա, 13ա եւ 19ա։

Title text

եւ

Blank pages

թղ. 35բ-38բ։

Colophon

Բնագրին գրչութեամբ. 1. Թղ. 34ա. «Գրեցաւ տետրակս գանձուց հաւաքեցեալ ի մեծէ գանձարանէն, իբրու զծաղիկս գեղեցիկս լի անուշահոտութեամբ։ Ձեռամբ մեղսամած, փծուն, խորան եւ անյարմար իբրու Զաքարիա դպրիս եւ դեռավարժ գրչիս, որդւոյ Տէր Ղազարի Ձեարաթցո(յ), եւ նոտարի սրբոյ Կարապետի մեծի Աթոռոյն, առ ի վայելումն մեծի եղբօր իմոյ անդրանկի Ղազարու քաղցրաձայն եւ յուշիմագոյն դպրին, որոյ Աստուած բարի վայելումն տացէ. ամէն։ «Ի ՌՄԼԵ (1786) թվոյս մերոյ, գրեցաւ ի սուրբ Յովհաննէսն Մշու, ի յառաջնորդութեան սոյն Աթոռոյս Տէր Յոհաննիսի ճըգնասգեաց վարդապետին։ Ի նոյն ամին եկն Միքայէլ վարդապետն ի սուրբ Երուսաղե2. Թղ. 12ա. «Յորժամ զգանձդ եղանաՈվ Ղազարէ եղբայր որ ես, ԶԶաքար եղբայրդ դու յիշեսցես, Եւ ողորմի ինձ ասասցես, Քաղցրիկ ձայնով եղանակես, Հայնց որ զմարդիք հաւանեցնես, Չի լինի գինի դու շատ խըմես, ձդույն գանծերուս ապականես»։ 3. Թղ. 18ա. «Մեղեդիս այս գովելի, Գրեցաւ ձեռամբ Զաքարիային, Ասա եղբայր ուրախալի, Քաղցրիկ ձայնով ի յատենի. Հայնց որ ժողովըն հաւանի, Եւ ասասցես Տէր ողորմի, Զաքարիայ փըձուն գրչին։ Թէ ձայն ունիս անուշիկ, Զգանծերս ասէ յուշիկ յուշիկ։ Ապա թէ հաստ ւանճոռնիկ, Թող այլքն ասեն դու արա մըտիկ»։ 4. Թղ. 18բ. «Թէ ձայն ունիս քաղցր եւ բարակ, Եղանակէ լաւ եւ յստակ, Ապա թէ գօռ է եւ հաստակ, Ի մարդկանէ լինիս կատակ»։

Informations

ձեռագիրս ստացած է մեր միաբաններէն Գրպծ. Ներսէս Եպս. Ճնտոյեան, ի Մուշ. 1911ին Հ. Անանիա Ղոնդախնեան դրկած է Ս. Ղազար։ Մատեանս է քաղուածոյ Տաղարան, որ ունի իւրայատուկ տաղեր։ Հետեւեալն է բովանդակութիւնը. 1. Թղ. 1ա. «ա. Տաղ սրբոյն Ստեփաննոսի նախավկային ի Ղազար կաթողիկոսէ ասացեալ. Ղեկաւար ի ծով կենցաղոյս, հրեշտակատիպդ ի բիւրոց» (սկ. «Լազ»)։ 2. Թղ. 1ա. «բ. Տաղ Յարութեան Քրիստոսի ասացեալ ի Ղազար կաթուղիկոսէ. Գառըն Աստուծոյ ի սպանդ վարեալ եւ ի խաչին պատարագեալ» (6 տուն)։ 3. Թղ. 1բ. «գ. (Տաղ) Աւետեաց. Անեղ տաճար, բանին բարերար» (սկ. Ա-Լ)։ 4. Թղ. 2ա. «դ. Ի Պաղտասար դպրէ առ սուրբ կոյսն Մարիամ. Մայր երանեալ, կոյս անարատ, Մարիամ, Մարիամ» (2 տուն)։ 5. Թղ. 2ա. «ե. Յաւագ Ուրբաթուն ասա ով սիրելի. Թող արեգակն խաւարի եւ լոյս լուսնիին նըւաղի» (12 տուն)։ 6. Թղ. 2բ. «զ. Յարութեան է տաղս այս ի Ներսիսէ. Ոչ արգելեաց վէմն երկրաւոր, ելից ըզվէմըն հոգեւոր» (5 տուն)։ 7. Թղ. 2բ. «է. Տաղ Յարութեան երգի որպէս Կայր կոյսն. Արի՛ Եսայի, բարձրաձայն գոչեայ» (9 տուն)։ 8. Թղ. 3ա. «ը. Այլ տաղ Յարութեան, Ճանապարհի գոյնն է. Մեծ հառաչանօք եկին այն առաւօտին» (սկ. «Մկրտ» եւ 4 9. Թղ. 3բ. «թ. Գլխատմանն Յովհաննու Կարապետին է տաղս. Կարապետ սուրբ խորհըրդոյ, անախտ անբիծ ի ծննդենէ» (սկ. «Կարապետ»)։ 10. Թղ. 4ա. «Ժ. Սրբոյն Ստեփաննոսի նախավկային, երգի որպէս Ճանապարհ բարի Քրիստոս. Ի գաւազանէն Յեսսեայ ստեղնեալ Ստեփաննոս» (սկ. «Ի Ներսիսէ»)։ 11. Թղ. 4ա. «Ժա. Որդոցն Որոտման Յակոբայ եւ Յոհաննու. Որդիքն Որոտման Յակոբ եւ Յոհան, քեզ հաճոյացան» (8 տուն)։ 12. Թղ. 4բ. «Ժբ. Յոհաննու աւետարանչին է տաղս. Իսկ Յոհաննիսին եւ Պրոխորոնին, նաւեալ ի ծովին» (9 տուն)։ 13. Թղ. 5ա. «Ժգ. «(Տաղ) Հրեշտակացն է. Նոր իմն աւետեաց բարբառ» (սկ. «Ներսէս» եւ 3 տուն)։ 14. Թղ. 5բ. «Ժդ. Թաթէոսի առաքելոյն, Յառաջնաճաշակի գոյնն է. Բանն ի Հօրէ ծագեալ, ծագմամբ առաքեաց զաշխարհս» (4 15. Թղ. 5բ. «Ժե. Դաւթի մարգարէին եւ Յակոբայ տեառնեղբօր, Ռահ գործեալի ձայնըն է. Դաւիթ արքայն իսրայէլին, եւ մարգարէ աստուածային» (9 տուն)։ 16. Թղ. 6ա. «Ժզ. Գլխաւոր առաքելոցն Պետրոսի եւ Պողոսի. Սողոս վայրենի, սալեալ ընտանի, Պողոս անուանի» (7 տուն)։ 17. Թղ. 6բ. «Ժէ. Տաղ Ծննդեան, թէ չգիտես Ճանապարհ բարոյ գոնն է. Նոր ծաղիկ այսօր բղխէ յարմատոյն» (սկ. «Ներսիսի է այս երգս»)։ 18. Թղ. 6բ. «Ժը. «Մեղեդի Ծննդեանն Տեառն, կարի անոյշ. Կոյս անապական եւ անխախտ ծնողութիւն» (1 տուն)։ 19. Թղ. 7ա. «Ժթ. Ծնընդեան է տաղս այս. Ծաղիկ պայծառ ծովային, եւ մարգարիտ մեծագին» (5 տուն)։ 20. Թղ. 7ա. «ի. Ծննդեան է տաղս այս ի յԱռաքել վարդապետէ, որոյ ձայնն է Յառաջնոյ ճաշին. Անճառագայթ լուսոյն ի քէն մարմնացեալ» (սկ. Ա-Լ)։ 21. Թղ. 7բ. «իա. Մեղեդի Ծննդեան ի սրբոյն Գրիգորէ Նարեկացւոյ, գեղեցիկ գունով ասէ. Աչքըն ծով ի ծով ծիծաղախիտ ծաւալանայր» (1 տուն)։ 22. Թղ. 8ա. «իբ. Տեառնընդառաջին է տաղս այս. Քրիստոս փառաց թագաւորն, այսօր եկեալ յընծայումն» (10 տուն)։ 23. Թղ. 8բ. «իգ. Այլ տաղ գեղեցիկ Յարութեան, ի Տէր Ներսէսէ. Նստեալ կանանցըն ողբային, առ գերեզմանն անմահին» (սկ. «Ներսէսի երգ»)։ 24. Թղ. 8բ. «իդ. Տաղ գեղեցիկ Յունանու մարգարէին. Յունան քարոզըն Նինուէին» (8 տուն)։ 25. Թղ. 9ա. «իե. Գանձ սրբոց Թարգմանչացն մերոց Իսահակայ Պարթեւին եւ Մեսրոպայ վարդապետին. Զարթիր տէր գըթած, հաշտեայ ողորմած» (6 տուն)։ 26. Թղ. 9բ. «իզ. Մեղեդի Յարութեան ասէ. Կաթուղիկէ եկեղեցի ուրախ լեր բերկրեալ» (1 տուն)։ 27. Թղ. 9բ. «իէ. Յորդորակս է սրբոց Քառասնից մանկանցն որք ի Սեբաստիայ. Քրիստոս փառաց թագաւորն, փառաւորեալդ ի զըւարթնոց» (4 տուն)։ 28. Թղ. 10ա. «իր. Տաղ սրբոյն Գրիգորի մերոյ Լուսաւորչին ասէ. Ի յելս արեւու արեւ» (4 տուն)։ 29. Թղ. 10ա. «իթ. Այլ տաղ ազնիւ ի մեծի աւուրն Ծաղկազարթին, երգի որպէս Այսօր ձայնն հայրական. Այսօր նոր Սիոնիւս ցնծայ եկեղեցի» (4 տուն)։ 30. Թղ. 10բ. «լ. Տաղ Յարութեան ասէ ազնիւ եղանակով եւ անոյշ ձայնով. Ի գերեզման յարուցելոյ անմահին» (2 տուն)։ 31. Թղ. 10բ. «լա. Այլ տաղ Յարութեան, կարի անոյշ եւ գեղեցիկ գունով. Նստեալ հրեշտակն ի նոր վիմին» (3 տուն)։ 32. Թղ. 10բ. «լբ. Տաղս Աւագ Ուրբաթին է. Անեղ որդին Հօր միածին, բազկատարած այսօր եկաց» (սկ. Ա-Դ եւ 1 տուն)։ 33. Թղ. 11ա. «լգ. Այլ տաղ Յարութեան ի Ներսիսէ ասացեալ, ազնիւ գունով ասէ. Նոր ծաղիկ պայծառ ցուցաւ» (սկ. «Ներսէսի է» եւ 1 տուն)։ 34. Թղ. 11բ. «լդ. Մեղեդի Յարութեան քաղցր եւ անոյշ եղանակաւ. Յարեաւ հաւն այն արթուն» (1 տուն)։ 35. Թղ. 11բ. «լե. Այլ տաղ Յարութեան, որոյ գոյնն է նման Այսօր ձայնըն հայրական. Ցնծան այսօր երկինք եւ յերկնային զօրք անմարմինք» (9 տուն)։ 36. Թղ. 12ա. «լզ. Մեղեդի անոյց, քաղոր եւ կարի անոյշ, ով եղբայր. Հաւուն հաւուն արթնացեալ» (1 տուն)։ 37. Թղ. 12ա. «լէ. Տաղ Նոր կիւրակէին ասէ պարոն տէր. Այսօր նոր արեւ հարեալ ի նորահրաշ արեգականէ» (9 տուն)։ 38. Թղ. 13ա. «լը. Տաղ ազնիւ Համբարձմանն Քրիստոսի, Ով զարմանալոյ գոյնն ասէ, սիրելի. Այսօր անդրանիկ Հօր միածին որդին, յերկինս սլանայ» (սկ. «Անդրիաս»)։ 39. Թղ. 13ա. «լթ. Այլ տաղ Հոգոյն սրբոյ գալստեանն, բայց գոյնն սորա եւս է նման Ով զարմանալոյն. Այսօր սուրբ Հոգին Աստուած եկեալ» (5 տուն)։ 40. Թղ. 13բ. «Մեղեդին. նըւագեմք Հոգոյն նըւագըս վայելուչս» (4 տուն)։ 41. Թղ. 13բ. «Խ. Այլ տաղ ազնիւ սրբոյն Ներսէսի մեծի հայրապետին եւ զգոյնն որպէս կամիս այնպէս ասէ. ներսէս պսակն ազգի մարդկան» (6 տուն)։ 42. Թղ. 14ա. «խա. Այլ տաղ սուրբ Աստուածածնին անոյշ գունով. Առաջնաճաշակ պտղոյն մահւան առաջին մարդոյն» (սկ. Ա-Գ եւ 1 տուն)։ 43. Թղ. 14բ. «խբ. Տաղ սրբոց Վարդանանց քաչ զօրաւարացն հայոց. Վարդան քաչ վանողն չարին մեծ պատերազմին» (սկ. «Վրդանայ» եւ 2 տուն)։ 44. Թղ. 15ա. «Խգ. Այլ տաղ սրբոց կուսանացն Հռիփսիմէի՝ եւ Գայիանէի, որոյ գոյնն է Նման կայր կոյս. Կենդանի վկայք, կոյսք իմաստունք եւ սուրբք» (սկ. «Եոյսն 45. Թղ. 15ա. «խդ. Տաղ Վարդավառի, Այսօր ձայնի գոյնն է. Այսօր ցնծայ լեառն հափչր եւ գրւարճանայ մեծն Ահերմօն» (7 46. Թղ. 15բ. «խե. Այլ տաղ Փոխման սուրբ Աստուածածնին, երգի որպէս Սէր անուն Յիսուս. Աստուածածին կոյս երանեալ, յիմանալեացն վերօրհնեալ» (6 տուն)։ Գրիչը վրիպակով խե.ը կարդացած է խէ, որով յաջորդը նշած իբր խը։ 47. Թղ. 16ա. «խը. Տապանակին ասէ եւ Խաչին, որպէս Ոչ արգելեացի գոյնն է. Տաճար լուսոյ տուն արքային, տեղի զենման անմահ գառին» (4 տուն)։ 48. Թղ. 16բ. «Խթ. Տաղ Ծնընդեան Տեառն մերոյ. Կայր կոյսըն ի յայրին, կայր եւ զըւարճանայր» (6 տուն)։ 49. Թղ. 17ա. «ծ. Տաղ Մանկանցն Բեթխեհեմի. Արթունք զըւարթունք արթունք» (սկ. Ա-Լ)։ 50. Թղ. 17ա. «ծա. Տաղ ազնիւ Ջրօրհնեաց անոյշ գունով. Այսօր ձայնն հայրական» (2 տուն)։ 51. Թղ. 17ա. «ծբ. Այլ տաղ Ջրօրհնեաց քաղցրիկ գունով. Քրիստոս բանըդ Հօր ծընունդ անժամանակ» (3 տուն)։ 52. Թղ. 17բ. «ծգ. Տաղ Ջրօրհնեաց ասէ. Ով զարմանալի խորհուրդ այս մեծ» (4 53. Թղ. 17բ. «ծդ. Յորդորակս է Յարութեան եւ գոյնն որպէս Ի յելս արեւուն. Զամուրս իմ քակել կամի, գերելոցս առնել գերադարձ» (3 տուն)։ 54. Թղ. 17բ. «ծե. Մեղեդի Յարութեան ասէ, ով իմաստուն եղբայր. Ես ձայն զառիւծուն ասեմ» (2 տուն)։ 55. Թղ. 18ա. «ծզ. Մեղեդի անոյշ սուրբ Աստուածածնին ասէ. Գոհար վարդ ինքնագոյն, սիրամարգ ոսգէգոյն» (1 տուն)։ 56. Թղ. 18բ. «Գանձ սրբոց Թարգմանչացն մերոց, երգի որպէս Որդիքն որոտման. Բարձրեալ անքննին, բնաւից լրութիւն» (10 57. Թղ. 18բ. «Մեղեդի գլխատման Յովհաննու Մկրտչին. Արդ Յովհաննէս հայր սքանչելի» (1 տուն)։ 58. Թղ. 19ա. «Այլ տաղք ոմանք ազնիւ ի Մկրտիչ վարդապետէ Ջեարաթցոյ ասացեալ ի վերայ սրբոյ Կարապետի Աթոռոյն, երգի որպէս յարմար ձեւով. Ի բնութենէս ընտըրեալ, գեր քան զբութիւնս ցուցար» (սկ. «Ի Մկրտչէ առ Յովհաննէս է»)։ 59. Թղ. 20ա. «Ի Մկրտիչ վարդապետէ երգի որպէս Յամենայն լեզուէ երանեալ. Ի գալ լրման ժամանակի յաւուր մերոյ փրկութեան» (սկ. «Ի Մկրտչէ է»)։ 60. Թղ. 20բ. «Դարձեալ ի Մկրտիչ վարդապետէ ասացեալ, որոյ գոյնն է Ողբամ կոծամ յոյժ լալագին. Ի բաղխել զիս հողմոց չարին, կարի անբուժ վիրօք հարին» (սկ. «Ի Մկրտչէ»)։ 61. Թղ. 20բ. «Դարձեալ ի Մկրտիչ վարդապետէ. Ի ցանկալի փառաց վայելմանց դրախտին» (սկ. «Ի Մկրտչէ»)։ 62. Թղ. 21բ. «Դարձեալ ի Մկրտիչ վարդապետէ ասացեալ ողբ ի վերայ սրբոյ Կարապետի Աթոռոյն, որոյ գոյնն է Ի տարանչատին. Ի յողբալի աւուր ետինս, մինչ չափ մեղաց մեր լցաւ» (սկ. «Ի Մկրտչէ»)։ 63. Թղ. 22ա. «Տաղս է Մկրտիչ վարդապետին, որոյ գոյնն է Ի տարանչատին. Ի բռնանալու ուժգին հողմոց քառակուսի ծփանաց» (սկ. «Ի Մկրտչէ»)։ 64. Թղ. 23ա. «Դարձեալ ի Մկրտիչ վարդապետէ, ի վերայ անձին իւրոյ ասացեալ, երգի որպէս Յամենայն լեզուէ երանեալ. Ի սէր սնոտի անցաւորիս, միշտ պատաղեալ կամ տարտամ» (սկ. «Ի Մկրտչէ»)։ 65. Թղ. 23բ. «Ի Մկրտիչ վարդապետէ ասացեալ առ օրն մահու, որոյ գոյնն է որպէս Գեղ քո փայյուն. Ի հասանել յաւուրն յետին, մերձիլ ժամուն հոգէվարին» (սկ. «Ի Մկրտչէ»)։ 66. Թղ. 24ա. «Դարձեալ ի Մկրտիչ վարդապետէ ասացեալ, երգի որպէս Ոչ արգելեաց. Ի սէր եղծեալ պատկերի քո, մեղօք մեռեալ բնութեանս մերոյ» (սկ. «Ի Մկըր67. Թղ. 24ա. «Դարձեալ ի Մկրտիչ վարդապետէ ասացեալ ի վերայ գարնան անոյշ գունով. Ի հնչմանէ հարաւ հողմոյն, լուծան ձիւնք լերան սէր իմ» (սկ. «Ի Մկրտչէ»)։ 68. Թղ. 25ա. «Այլ տաղ ազնիւ ի Մկրտիչ վարդապետէ Ձեարաթցւոյ ասացեալ ի ժամ հիւանդութեան իւրոյ, որո գոյնն է նման... օտար յերկիր ամայի, ի ՌՄԼԴ թվոյն մերոյ. Ի մէջ տղմի մեղաց ախտի կապեալ կամ» (սկ. «Ի Մկրտչէ»)։ 69. Թղ. 25բ. «Դարձեալ ի Մկրտիչ վարդապետէ առ սրբուհի կոյսն Մարիամ, ի ժամ հիւանդութեանն ասացեալ. Ամենասուրբ մայր տեառն, այգի կենսունակ, բանաւոր բարունակ» (սկ. Ա-Ք)։ 70. Թղ. 26ա. «Դարձեալ ի Մկրտիչ վարդապետէ ասացեալ ի վերայ այբուբենից, երգի որպէս Առաւօտ լուսոյ. ՌՄԼԳ. Ամենակալ Տէր ամենաբարի, այց արա գերոյս» (սկ. Ա-Ք)։ 71. Թղ. 27ա. «Ի Պաղտասար դպրէ ասացեալ առ սրբուհի կոյսն Մարիամ, երգի որպէս Սէր անուն Յիսուս, սիրելի. Յամենայն լեզւէ երանեալ, ջոկ եւ ջոկ, երամ երամ» (2 տուն)։ 72. Թղ. 27բ. «Երգք Տէր ողորմեա(յ)ից ըստ պատշաճի աւուրց, երգեալ ի Մկրտիչ վարդապետէ Ձեարաթոյ, Դաւիթ մարգարէին. Մարգարէին մեծին Դաւթայ, առաքելոյն քում Յակոբայ» (86 տուն)։ 73. Թղ. 33բ. «Ի Պաղտասար դպրէ առ սուրբ կոյսն Մարիամ. Մայր երանեալ կոյս անարատ, Մարիամ, Մարիամ»։ 74. Թղ. 34ա. «Ի Պաղտասար դպրէ առ սուրբ կոյսն Մարիամ. Ի համայնից երանեցար սրբուհի, օլտուն ճումլէյէ» (2 տուն)։

Content