Other notices
— - Bibliographic notice
662
ԺԱՄԱԳԻՐՔ ԼԴ. եւ ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ
ԺԷ դար - ԺԷ դար

ID
Number
662
Old record number
1724
Title
ԺԱՄԱԳԻՐՔ ԼԴ. եւ ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ
Start date
ԺԷ դար
End date
ԺԷ դար
Date details

հաւանաբար Ժէ դար։

Copy place
անյայտ։
Reference
Type
Number of pages
199
Dimension
20x29
Layout
բնագրին գրչուրեամբ՝ թղ. 85բ-86ա 118ա2, 189ա2։ ԺԸ դարու նոտր գրով՝ թղ. 118ա2, 197բ2, 199բ2։ Արդի շեղագիր՝ թղ. 85բ։
Writing details

բոլորգիր մեծ։

Codicology

17, որոնցմէ ժե եւ ժէ ունին 10 թղ., ժզ՝ 11 թղ., մնացածները իւրաքանչիւրը 12 թուղթ ունի։

Principal subject
Subject details

թուղթ։

Number of lines
25։
Binding

փայտեայ կաշեպատ անզարդ, գոցելու զոյգ ականջները ինկած են։ Ներքին կողմէն, թէ՛ առաջին եւ թէ երկրորդ կողքը փոխանակ լաթի՝ ծածկուած են ձեռագրին առաջին եւ վերջին թուղթերով, որոնք կպցուած են կողքերուն, առանց ուշադրութիւն դարձնելու բնագրին։

State of preservation

կը կարօտի վերակազմութեան. զանազան տեղեր թուղթերը անջատուած են բնագրէն, եւ նախկին կազմողը թուղթերը ետեւառաջ կազմած է՝ յատկապէս Տօնացոյցին մէջ։ Գործածութենէն թխացած են լուսանցքները։

Copyist
Մարտիրոս։
Owner

առաջինը՝ Խաշման եւ ուրիշներ (տե՛ս Յիշատակարան). 1747-1762ի շրջանին՝ Տէր Փիլիպպոս։ - ՅԻՇԱՏԱԿԱ

Commanditaire
Illuminator
Binder
Parchment flyleaf

Lettrines

բազմաթիւ։

Initials

Marginal illuminations

բազմաթիւ, կարմիր եւ կապոյտ գոյներով։

Images

չկան։

Canon tables 1

Canon tables 2

բազմաթիւ, երկսիւն գրութիւններու մէջ՝ ամէն անգամ նոր մաս սկսելուն. զարգերը ոչ յստակ, կը պակսի նրբութիւնը։

Title text

կարմիր թանաքով են։

Blank pages

թղ. 3բ, 36բ, 118բ։

Colophon

Բնագրին գրչութեամբ են. 1. Թղ. 85բ-86ա. «Ով մանկունք նոր Սիոնի Եւ քահանայքդ նազելի, Յորժամ կարդայք ի յատենի Ջսուրբ մատեանս ցանկալի, Դուք յիշեցէք մտաւք սրտի Ես Մարտիրոս խիստ եղկելի, Հոգիս ցանկայ լոյս երամի Մարմինս այնոց որ ի տղմի»։ 2. Թղ. 118ա2. «Յիշատակ է Ատենագիրգըն Խաշմանին, Այլային, Լուսիկին եւ կողակցին Խիկարին եւ որդուն Խաչիկին, Տիրատուրին եւ կողակցին Մարիամին համորէն հաւասար նընջեցելոցն հոգգոյն եւ ասացէք Աստուած ողորմի»։ 3. Թղ. 189ա2. «Զգծողս յիշեցէք»։ Անվարժ նոտր գրով կան. 4. Թղ. 106բ. «Յիշատակ է այս գիրս մեղաւոր յոտից հող եւ փոշի Տէր Փիլիպոսին, հազար ՃՂԸ ( = 1749) կարգիվեցաւ։ ՌՄՃԺՔ ( = 1763) լուսաւորեալ հոգի տէրտէրէ վախճանեցաւ, եւ ես մեղաւոր անարժան Տէր Փիլիպպոս լե ( = 35) տարու էյի էոռհնեվեցայք Տէր Յակորն»։ 5. Թղ. 118ա2. «Նորաբողբոջ Աստուածատուրն եւ իւր կողցուն Բաղրդատին, Դաւ5եկ, ե. եւրեանց ամենայն ընդանեացն, 6. Թղ. 197բ2. «Նունիկ թվին ՌՄԿԹ ( = 1820) գնայց Ապրիլ 10, եկաւ ՌՄՀին ( = 1820) Մայիսի 3ին։ Կենայ գնաց Յուլիս 1ին, Հոկտեմբերին մեռուն խապրը եկաւ յԵնկուռու»։ 7. Թղ. 199բ2. «Թվ. ՌՄԾԳին ( = 1804) ընբռաղին օրն դ. շբ.ի ( = չորեքշաբթի) նոյնբեր ( = նոյեմբեր) իդ ( = 24)ին, սաստիկ ցուրտ եղաւ, շատ մերդ պաղեցա(ն). Աստուած փրկէ մեր փոք(ր)իկ Գասպարըյ, բ ( = 2) ամսու էր։ Յորեն ի ( = 20) ղռշ էր քիլան, հացին ա ( = 1) փարայ է, իրիցկինս չըմեռնելուն է ( = 7) ամիս էր»։ Արդի շեղագրով գրուած եւ ջնջուած է 8. Թղ. 85բ. «Յիշատակարան ստացողիս, յամին 1909 յ30 Մայիսի. (տող մը ջնջուած է, սակայն գիրը կը նմանի մերս միաբան՝ Հ. Ալեքսիս Յովսէփեանի գիրին)։ Տե՛ս յիշատակարան գրեալ իմով ձեռամբ ի գիրս Եփիփանու Կիպրացւոյ, ի ճառս արարածոց։ յիշեսջիք միով Հայր մերիւ»։

Informations

«Գնեցաք ի 4 Մայիսի, 1909, ընդ այլ գրչագրացն, զոր եբեր ընդ իւր Հ. Ալեքսիս Յովսէփեան ի Սեբաստիոյ եւ Արաբկերի»։ Մատեանս է ատեան ժամագիրք, Սաղմոսարան եւ Տօնացոյց, ունի հետեւեալ կարգը. 1. Թղ. 1բ. (Դաւանութիւն հաւատոյ)։ Ձեռագրիս առաջին թուղթը կպած ըլլալով կողքին՝ կը պակսի բնագրին սկզբնաւորութիւնը։ 2. Թղ. 4ա. (Կարգաւորութիւն Գիշերային ժամու) անվերնագիր։ Տպագիր ժամագիրքերու նման՝ օրինակուած են լրիւ հարկաւոր բոլոր սաղմոսներն ու երգերը։ Ի մասնաւորի Գիշերային ժամու մէջ կան՝ «Առաւօտ լուսոյ»է յետոյ՝ «Աստուածածին մայր Քրիստոսի» (Ա-Ք) եւ «Արթունք եղերուք արթունք իմաստունք» երդերը։ - «Զքէն գոհանամք» աղօթքին կը յաջորդէ «Այսաւր անճառ...» երգը իր բոլոր մասերով, որու առաջին մասը հնագոյն ձեռագրէ մը օգտագործուած է (թղ. 11-12)։ - Թղ. 16բ. «Աստուած անեղ անժամանակ...»։ - «Թագաւոր յաւիտեան»ներուն կը յաջորդեն «Ալէլուիա»ները՝ խազագըր3. Թղ. 27բ2. «Կարգաւորութիւն... Առաւօտու ժամուն»։ 4. Թղ. 45ա1. «Կարգաւորութիւն... Արեւագալի ժամուն»։ 5. Թղ. 49ա2. «Կարգաւորութիւն Երրորդ ժամուն»։ Իններորդ ժամուն կը յաջորդէ «Աւրհնեալ թագաւորութիւն...», ժամամուտ եւ այլն, պատարագի համառօտ աղօթքները, որոնց նմանը տեսանք նախորդ ժամագիրքերուն մէջ։ 6. Թղ. 59ա1. «Կարգաւորութիւն... Երեկոյին ժամուն»։ 7. Թղ. 64ա2. «Կարգաւորութիւն... (Խաղաղական ժամուն)»։ Լրիւ օրինակուած է նաեւ «Երանեալ... Բաժին... Արարի...» սաղմոսները եւ «ի քէն հայցեմք...» երգը։ 8. Թղ. 75բ1. «Կարգաւորութիւն... Հանգստեան ժամուն»։ Բնագրին մէջ կան «Ընկալ քաղցրութեամբ» եւ «Հաւատով խոստովանիմ» աղօթքները, որոնց կը յաջորդեն (թղ. 83բ1) Մեսեդիները։ 9. Թղ. 84ա1 «Սրբասացութիւն... Բազմութիւն հրեշտակաց...»։ 10. Թղ. 86ա. «Յորդորումն աստուածպաշտութեան եւ հրաժարումն ի հակառակորդէ. Երանեալ է այր որ ոչ գնաց...»։ Դաւթի ՃԾ սաղմոսներն են. բաժնուած տասը մասերու, որոնցմէ առաջինը կը սկսի գեղեցիկ խորանով, իսկ միւսները կիսախորաններով։ Իւրաքանչիւր մասի աւարտին կայ յաւելուած մը՝ հետեւեալ կերպով. ա. «Աւրհնութիւն Մովսէսի եւ որդւոյն Իսրայէլի... Աւրհնեսցուք զՏէր զի փառաւք է փառաւորեալ»։ Կը յաջորդէ Գիշերային ժամու «Վասն ի վերուստ» քարոզը եւ իր աղօթքը։ բ. «Աւրհնութիւն Մովսէսի... Նայեցարուք երկինք եւ խաւսեցայց...»։ Կը յաջորդէ Գիշերային ժամու «Վասն ի գիշերին քարոզը եւ իր աղօթքը։ գ. «Աւրհնութիւն Մովսէսի... Զի հուր բորբոքեցաւ ի բարկութենէ...»։ - «Վասն ուղղելոյ» քարոգը եւ իր աղօթքը։ դ. «Աղաւթք Աննայի... Հաստատեցաւ սիրտ իմ...»։ - «Վասն գտանելոյ» քարոզը եւ իր աղօթքը։ ե. «Աւրհնութիւն Եսայեայ մարգարէի. ի գիշերաց կանխէ...»։ զ. «Աղաւթք Եզեկիայի արքայի. Ես ասացի ի վերանալ...»։ է. «Աւրհնութիւն Եսայեայ մարգարէի. Աւրհնեցէք զԱստուած...»։ ը. «Աղաւթք Յով(ն)աննու մարգարէին. Ի նեղութեան իմում...»։ թ. «Աղաւթք Ամբակումայ մարգարէի. Տէր զլուր քո լուայ...»։ Թղ. 169-170ի միջանկեալ թուղթ ինկած ըլլալով՝ Ամբակում մարգարէի աղօթքը կիսատ կը մնայ. կորսուած է նաեւ սաղմոսներու վերջին մասը (սղմ. ՃԽԸ-ՃԾ)։ 11. Թղ. 170ա1. (Տօնացոյց)։ Թուղթ ինկած ըլլալով՝ թերի է սկզբնական մասը. կը սկսի Պէնտեկոստէի նախորդ օրուան տօնացոյցով, ու յաջորդաբար կազմի ատեն շատ մը թուղթեր ետեւ առաջ կազ„ մուած են։ 12. Թղ. 189ա2. «Ասացէք ժամամտերս Որ ի Հաւրէ առաքեցար...»։ 13. Թղ. 192բ1-198ա. (Ցանկ շարակաԱնվերնագիր եւ անխորագիր հաւաքուած են զանազան տօներու՝ շարականներու բովանդակ պատկերին միայն առաջին երկու կամ երեք բառերը։ Վերակազմութեան ընթացքին, թուղթերը ետեւ առաջ դրուած ըլլալով՝ չէ պահուած տրամաբանական կարգը, իսկ թղ. 199 մաս կը կազմէ Սաղմոսարանին, որմէ անջատուելով՝ դրուած է ձեքածրիս վերքաւորութեան իբր մերջի։

Content