732143բոյորգիր մեծ եւ ընտիր։
61, որոնցմէ առաջինը կորսուած է. ժգ ունի 6 թղ., լթ՝ 11, վերջինը՝ 4 թղ., մնացածները իւրաքանչիւրը ունի 12 թղ.։
թուղթ տոկուն։
խաւաքարտ կաշեպատ, արդի, հաւանաբար ԺԹ. դարուն։
գործածութենէ կրած ըլլալով՝ անցեային նորոգութեան ենթարկուած է եւ թուղբերը կոպիտ կերպով նորոգուած են արդի թուղթով։ Առաջին նորոգութեան մը ընթացքին՝ ամբողջացուցած են նոր գրչութեամբ (նմանցնելով հինին)՝ ժա-ժգ թերթերը (թղ. 109-138)։ Կը պակսի առաջին թերթը. թղթահամարները նշանակողը կրկին գրած է թղ. 265 եւ 436, իսկ չէ նշած՝ թղ. 272-273ի միջանկեալ թուղթերը։ Վերջին թուղթերը վնասուած ըլլայով. անկատար է նանւ շըշատակարանը։
առաջինը՝ եղած են երեք հոգի, Կարապետ կրօնաւոր, Ամիրազատ եւ Մակարոս, որոնց անունները շատ ստէպ կը յիշուին։ Ասոնց հետ իբր ստացող կը յայտնուի նաեւ Զաքարիա սարկաւագ, կոչուած նաեւ Զակքէոս։ Թղ. 500էն ետք՝ իբր ստացող աւելի ստէպ կը յիշուի միայն Կարապետ, ու այնուհետեւ կը յայտնուի իբր ստացող՝ Սրատորի ժողովուրդը եւ քահանաները, որոնց անունը մնացած է մայր Յիշատակարանին մէջ։ Թղ. 330-390ի մէջ, շատ մը տեղեր՝ գրիչը չէ գրած ստացողներուն անունը եւ տեղը դատարկ ձգած. յետագայ գրիչ մը, ջանալով ձեւացնել բնագրին բոլորգիրը, գրած է անունը՝ Մխիթար քահանայ։ ժամանակ մը ստացող եղած է Խոճայ Յակոբ, որ ամբողջացուցած է ձեռագրին պակաս մասը, թղ. 109-138, Վարդան գրիչին ձեռքով. նոյն թուղթերուն վրայ ստէպ կը յիշուի Խոճայ Յակոբի անունը, որ ամբողջ ձեռագրին ստորին լուսանցներուն վրայ նոտր գիրով ստէպ գրած է իր անունը։
չկան։
իւրաքանչիւր օրուան սկզբնաւորութեան՝ անխափան, բոլորն ալ կարմիր եւ կապոյտ գոյներով, յոյժ վայելուչ եւ նաշակաւոր։
չկան։
1. Թղ. 700բ2-701բ1. «Փառք...։ Արդ գրեցաւ գիրս այս մատեան, Որ Յայսմաւուր կոչի յա...ն, Որ ամպարեալ յինքեան զվէպ փրկչին ներ մարդկութեան, Զբանս եւ զգործս զանազան, Զառաքելոցն քարոզութեան, Զմարգարէիցն զպատմութեան, Զվարդապետացն ուղղադաւան, Զհայրապետացն համահամայն, Զճգնաւորացն ժուժկալութեան, Զմարտիրոսացն զչարչարան, Ջկուսանացն զգաստութեան, Եւ զամենայն սրբոցն ի լման։ Վարժեալ հոգովն աստուածական, Մեծ րաբունին սուրբ գովական, Գրիգոր անուն սուրբ արթնական, Այն որ Ծերենց կոչեն յանուան, Աշխատանաւք չարչարական, Ի մի տուփ եդեալ զծաղիկ զանազան։ Գրեցաւ գիրք աննման։ Ի յանապատս Գրիգորաշէն, Եկեղեցւոյս սրբոյ Ստեփանոսի, Եւ սուրբ նշանացս Առ որ լերամբնս Բթնոյ, Ի գաւառս Դարանաղեաց, Եւ սպասաւորի սոցա։ Հովիւ հօտիս այս տիրական, Եւ առաջնորդ միշտ ժրաջան, Եպիսկոպոս մեր սուրբդ Սահակ հայր պատուական, Ալեօքն ծեր եւ սրբազան, Բանիւն հեզ խոնարհական, Բարուքն քաղցր խոհեմական, Աչօքն արագ տեսողական, Ջորբս եւ զայրիս խնամական, Ականջօքն ժիր լսողական, Զգիրս ընթերցմանց աստուածական, Բերանովն սուրբ ւարիական, Միշտ խրատատէ զորդիս մարդկան, ձայնիւն քաղցր երգողական, Ձեղանակներս մանր ուսման, Ձեռօքն առատ ի տուրս մարդկան, Սիշտ աղքատաց ողորմութեան, Սրտիւն սիրող համբերական, Հիւրասիրող հայր Աբրահամ, Ոտօքն արագ ընթացական, Ի ճանապարհ արքայութեան, ժուժկալ ի պահս պահողական, Եւ ի յաղօթս անը...սկան, Ամէն շնորհիւ աստուածական, Սայ էր լրցեալ հոգիական, Լեզւովն ճարտար ի գիրս ընթերցման, Քաղցրանըւագ խիստ աննման, Տօնից սրբոց տօնողական, Վարս սրբոց միշտ ընթերցման։ «Ով սուրբ Հայք յորժամ կարդայք կամ օրինակէք, թողութիւն խնդրեցէք ի Քրիստոսէ Տէր Սահակ եպիսկոպոսին եւ ծնօղաց նորին եւ (...)ոս քահանային եւ Դաւիթ քահանային եւ (...) Յովաննէս քահանային նոր նահա(տակին) եւ ամենայն զարմից նորա կենդանե(աց եւ հան)գուցելոց. եւ զմայր մեր (...) տնտես, որ հանապազ (...)տի, թողութիւն հայցեց(էք...) Աստուծոյ իւր ննջեցելոցն (...) «Արդ գրեցաւ գիրքս (...)նամեղ եւ անարհեստ (...) անուն երիցուս Աստուած(ատուր) ՋժԸ ( = 1469), Հոկտեմբերի (...)ռս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ։ (...) զամենեսեան որ (...) կարդալով կամ (օրինակելով յիշես)ջիք զիս զանարժ(...)ըն իմ զԵսային եւ (...) Խաթունն զհանգ(ուցեալն...) եւ զեղբայրն իմ զՄկ(րտիչ ...) բուսիկ զաւակն (...) պահեսցէ Քրիստոս Աստուած։ (...)երքն իմ (...)ֆարն եւ զՍռա(...) հանգուցեալքն ի Ք(րիստոս, եւ որ)դիքն իմ զԱմիր Յաշէ(...) իւր, զՆատարն եւ զԽոսր(ովն) (...)տն եւ զհանգուցեալքն ի Քրիստոս, եւ զմիւս քոյրն իմ զԽութ(...) զաւակօքն իւրովք. (...) ծնօղքն զԵզեկիէլ քահանայն, (...)իչ քահանայն։ Նաեւ զվարդապետ (...) զուսուցիչն (...) յաղթ(...) հեսս(...) ետ(...) խորին ծերութիւն. ամէն։ «(...) զստացօղ գրոցս զՍռա(... քա)հանայսն՝ զՍարգիս քահանայն, (...)տուր քահանայն եւ զՌստակէս (...) իւրեանց ժողովուրդսն (...)սն զսայ ի հալալ արդ(անց ...)ոակ նոցին եւ ծնօղ (...) ամէն եւ ռ. ամէն։ (...) զամենեսեան ան(...) սղալանաց սորա (...)ը եւ դեռ չեմ հա(...)րչութեանս, անպա(...) աղաչեմ, աղաչեմ»։ 2. Թղ. 11ա1. «Ողորմեա Քրիստոս Աստուած ստացողի գրոցս ժամակոչողին եւ ծնողաց նորին եւ որ զամէնն ասէ, ամէն եւ եղիցի, եղիցի»։ 3. Թղ. 22բ1. «Բարեխաւսեա՛ վասն ստացողի գրոցս Կարապետին եւ Մակարոսին եւ Ամիրազատին եւ ծնաւղաց նոցին եւ կարդացողացդ եւ լսողաց. ամմէն»։ 4. Թղ. 83բ2. «Զստացաւղ գրոցս զհեզահոգի կրաւնաւորն զԿարապետն եւ զԱմի(ր)ազատն եւ զՄակարոսն. ամէն»։ 5. Թղ. 154ա1 «Քրիստոս Աստուած, ողորմեա՛ ստացողի գրոցս Գրիգորի եւ ծնողացն իւր, եւ մղտեսի Կարապետին եւ Ազատ եւ Մակարոսին եւ ինձ մեղապարտ գրչիս եւ ծնաւղաց իմոց»։ 6. Թղ. 214ա1. «Ստացողի գրոցս Կարապետ մղտսուն եւ պարոն Մակարոսին եւ Ամիրազատին, ի վայելումն Զակքէոս սարկաւագին եւ յիշատակ ամենայն զարմից նոցա, կենդանեաց եւ հանգուցելոց. ամէն»։ 7. Թղ. 219ա1. «Ողորմեա՛ ստացողի գրոցս մղտեսի Կարապետին եւ Զաքարիա սարկաւագին եւ ինձ մեղապարտ գրչիս եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս»։ 8. Թղ. 229ա2. «Ողորմեա՛ Քրիստոս Աստուած ստացողի գրոցս մղտեսի Կարապետին եւ Մակարոսին եւ Ամիրազատին ի վայելումն իւր եղբաւրն Յաքարիայ սարկաւագին եւ ծնաւղաց նոցա եւ ինձ մեղապարտ գրչիս. 9. Թղ. 547ա1. «Ողորմեա՛ գծողի եւ ստացողաց սորա, Սռատորի ժողովրդեանն առհասարակ, ամէն, ամէն»։ 10. Թղ. 552ա1. «Ողորմեա՛ ստացողաց գրոցս Սրատորի քահանայիցն եւ ժողովրդոցն եւ ծնաւղացն իւրեանց. ամէն»։ 11. Թղ. 567ա1. «Ողորմի Քրիստոս ստացաւղաց գրոցս Գեզսռատորին եւ քահանայիցն եւ ժողովրդոցն առհասարակ»։ 12. Թղ. 697բ1. «Ողորմեա՝ ստացողի գրոցս Սրատորի քահանայիցն եւ ժողովրդոցն, եւ ինձ մեղապարտ գրչիս եւ ծնողացն իմոց Տէր Եզեկիէլին եւ Տէր Մկրտչին եւ ամենայն զարմից իմոց. ամէն։» 13. Թղ. 663բ2. «Ողորմի Քրիստոս Աստուած Սռատորի քահանայիցն եւ ժողովրդոցն եւ ծնաւղաց նոցա, եւ ինձ մեղապարտ գրչիս Աստուածատրի եւ ծնաւղացն իմոց. ամէն եւ եղիցի»։ Բնագրէն տարբեր բոլորգիրով, նորոգողին եւ ստացողին կողմէ կան հետեւեալները. 14. Թղ. 109բ1. «Ողորմի Քրիստոսատ ցողի գրոցս խոճայ Աւաքին եւ հօրն Սինանին եւ մօրն Տինարին եւ եղբօրն Տէր Յակոբին եւ ամենայն արեան զարմին»։ 15. Թղ. 257ա. «Ողորմի ստացողի գրոցս խոճայ Յակոբին, եւ հօրն Սինանին եւ մօրն Տինարին եւ որդւոյն Աւագին»։ 16. Թղ. 362ա1. «Մխիթար քահանային եւ կողակցին Մէլիք Խաթունին եւ որդոյն Վրդանէս քահանային եւ կողակցին Գաւհար Վարդին»։
«Առաքեաց վ. Հ. Մաղաքիա վրդ. Յովհաննիսեան, յամին 1875»։ Մատեանս է Յայսմաւուրք, որու ներքին բովանդակութիւնը եւ սուրբերու տօներուն օրերը՝ հաւատարիմ կերպով կը հետեւին Զ. Յայսմաւուրքին. ստորեւ կու տանք իւրաքանչիւր ամսուան առաջին օրուան պատկերը. 1. Թղ. 1ա2. «Նաւասարդի Ե. եւ Ագոստոսի ԺԵ. Տաւն է փոխման ամէնաւրհնեալ սուրբ կուսին Մարիամու Աստուածածնին. Պարտ եւ արժան է»։ Ձեռագրիս առաջին թուղթերը ինկած ըլլալով՝ բնագիրը կը սկսի նաւասարդի Դ. օրուան վերջին հատուածով, այն է՝ Ուրսիկինոսի վկայաբանութեամբ. «... ցն, թացին կտաւս ի ձէթ եւ պատեցին զերկուս ձեռս», որու կը յաջորդէ վերափոխման տօնը։ 2. Թղ. 48ա1. «Հոռի ի Ա. եւ Սեպտ. Ժ. Վկայաբ. սրբոց կուսանացն Մինադորոյ եւ Մինփոտորայ եւ Բասիլիդեայ»։ 3. Թղ. 101ա2. «Սահմի Ա. եւ Հոկտ. Ժ. եւ Թշրին ԻԲ. Տաւն է յղութեան Եղիսա4. Թղ. 148ա1, «Տրէի Ա. եւ Նոյեմ. Թ. Վկայաբ. սրբոյն Անտոնիոսի եւ Բիքտորոսի եւ այլոցն»։ 5. Թղ. 209բ2. «Քաղոց ամսոյ ի Ա. եւ Դեկտ. ի Թ. Տաւն է յղութեան Աննայի եւ Յովակիմայ զամէնաւրհնեալն Մարիամ»։ 6. Թղ. 281բ1. «Արացի Ա. եւ Յունվ. Ը. Վերստին տաւն Ծննդեան եւ Յայտնութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ եւ վկայաբ. սրբոյն Թէոփիլեայ»։ 7. Թղ. 340ա1. «Մեհեկի Ա. եւ Փետր. Է. Յիշատակ վարուց Անդրոնիկոսի եւ Աթանասիայ»։ 8. Թղ. 404բ2. «Արեգի Ա. եւ Մարտի Թ. Վկայաբ. սրբոց Քառասնիցն որք ի Սեբաստիայ կատարեցան»։ 9. Թղ. 484ա1. «Ահկի ի Ա. եւ Ապրիլի Ը. Վկայաբ. սրբոց իշխանացն Սահակայ ե։ Համազասպայ»։ 10. Թղ. 543ա1. «Մարերի Ա. եւ Մայիսի Ը. Տաւն է Որդւոցն Որոտմանն Յակոբայ եւ Յոհաննու»։ 11. Թղ. 594ա2. «Մարգաց ի Ա. եւ Յունիսի է. Վարք երանել. Սուքիասի անապատաւորին»։ 12. Թղ. 633ա2. «Հրոտից ի Ա. եւ Յուլիսի է. Վկայաբ. Պրոկղոսի սուրբ վկային»։ 13. Թղ. 675բ1. «Աւելեաց ի Ա. եւ Աւգոստ. Զ. Տաւն է Այլակերպութեանն Քրիստոսի Աստուծոյ»։ 14. Թղ. 684բ1. «Աւելեաց ի Ե. եւ Աւգոստ. Ժ. Պատմութիւն Յովասափայ եւ Բար