166676717326։
նօտր անկանոն։
Ա-ԺԶ։
թուղթ մաքուր։
անզարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ։
անբաւարար. կազմը տկար, վերջին թերթը անջատուած ամբողջութենէն, կռնակի կողմէն կազմի կաշին մասամբ պատռած։
Յովհաննէս Կոլոտ, պատրիարք Պոլսոյ։
եւ այլ զարդեր չունի։
սեւ թանաքով։
թղ. 72ա։
Բնագրին գրչութեամբ. 1. Թղ. 71բ. «Թվին ՌԿԹ (1620) Հոկտեմբերի Ե, Իլով քաղաքն եղեւ այսպիսի սքանչելիք, զի այրի կին մի մաղտանոսի մռզեքն ճռքել է եւ ի մէջն երեւեալ է հինգ գիր, զոր իմաստունքն հազիւ իմացեալ են զգրին հանգամանքն մեկնութեամբ, եւ է այս. 3. Ի. 3. Է. Բ. մեկնութիւն լաթին լեզւէ. Խրիստեանի. Ինիմիգոս. Փրուցիս, Էքսբուկնավէրունդ. Րատիցիթուս. Քրիստոնեայք թշնամիս խաչի սրբոյ յաղթեսցեն մինչ ի սպառ, զի այսպէս էր թարգմանութիւնն, եւ այս բանս իբրեւ ժամանակս Դանիէլի մարգարէին, որ վասն Բաղտասար թագաւորին»։ 2. Թղ. 72բ. «Սոկրատայ պատմագիր, շարագրեալ Սոկրատայ մեծի իմաստնոյ Ներսեհի Կոստանդինուպօլսեցւոյ, ի խնդրոյ տեառն Կամսարական Պատրկի, զոր սկըսեալ ի սրբոյն Սեղբեստրոսէ եւ ի մեծէն Կոստանդիանոսէ, ճառէ զթագաւորաց, զեպիսկոպոսաց, զպիտանեաց եւ խոտանից զարարս եւ զգործ, եւ ելեալ հասանէ մինչեւ յաւուրս բարեպաշտն Մէոդու փոքրն, որոյ միջոցն լինի Ճ(170)Հից ամաց, թարգմանեցեալ յունականէն ի հայս ի փառս ամենամեծին Աստուծոյ եւ գաղափառութեամբ հասեալ առ մեց։ «Յորմէ յ(ը)նդօրինակեցեալ եւ գաղափարեցեալ եղեւ սա ի Կոստանդինուպաւլիս, յամի տեառն ՌՉԼԲ, եւ Հայոց ՌՃՀԱ (1732), ի նուաստ ումեմնէ չնչին եւ մեղապարտ ծառայէ, գլխատեալ, տնատեալ եւ ցանկն շարագրեալ հանգոյն այլոց պատմագրաց, առ ի դիւրութիւն ընթերցողաց եւ զբօսնողաց, որ եւ զցանկ սորին ի վերջ գրոցս 3. Թղ. 196բ. «Շնորհիւ սրբոյ Հոգւոյն եւ բարեխօսութեամբ սրբուհւոյ Աստուածածնին ամէնօրհնեցեալ կուսին, եւ ջերմեռանդ ծառայի նորին սրբոյ Անտօնի Փատուացւոյն յաւէժահաս եւ ունողի երկուուրի ի կենդանութեան եւ այժմ փառաւորեալ ի յերկինս, օր ըստ օրէ առնէ զերկու սքանչելիս ամենայն աւուր ի բոլոր աշխարհի ըստ յայտնութեանց ի սրբոյ գլխաւոր եկեղեցւոջ։ Արդ, ապաւինելով ի բարեխօսութիւն նորին սկսեալ աւարտեցաւ թարգմանութիւն սորին ի լատինական բարբառէ ի յայլ լեզու, որ կոչի գիրք փիլիսոփայութեան Արիստոտէլի եւ սրբոյն Թօմայի Ագուինացւոյ մեծի հրեշտակական վարդապետին եկեղեցւոյն, պարունակեալ ի չորս հատորս ի փառս Աստուծոյ եւ ի պատիւ մօրն կուսին եւ արդեամբք գոյիւք եւ օժանդակութեամբ Յօհաննիսի աստուածաբանութեան վարդապետի, եւ արհի եւ պանծալի եպիսկոպոս վեհալուստր պատըրիարգի Կոստանդնուպօլսոյ մայրաքաղաքի, հայկազեան ազգի, միջնորդութեամբ Սարգսի նորին աշակերտի, եւ թարգմանեցեալ ձեռամբ Ղուկասու վարդապետի Խարբերդցւոյ Աբրահամեան, որ է թարգման սորին, ներ թուին 1736, ի Յունիսի ամսոյ։ Որք օրինակօղդ էք եւ ընթերցօղ, յիշեցէք զհամայն պատճառս սորին»։
«Եբեր Վ. Հ. Փիլիպպոս Թերնիման Ասլանեան, յամին 1825»։ Մատեանս բացի Սոկրատի Պատմութենէն, կը պարունակէ հետեւեալ նիւթերը. 1. Թղ. 1ա. «Պատմութիւն Սոկրատայ ըստ Հռովմայեցւոց նահանգին եպիսկոպո սաց եւ թագաւորաց, եւ որք ի նոյն յարմարին սրբոց եւ անսրբոց, գործք եւ բանք զորոց պատմութիւնսն բացայայտէ. Յառաջաբանութիւն Սոկրատայ պատմագրիս. Սկիզբն ի սրբոյն Սեղբեստրոսէ պատմութեանս ասասցուք, որ կոչեցաւ յաթոռ հայրապետութեան Պետրոսի եւ Պօղոսի, մեծ քաղաքին Հռովմայ, որ յոլովս ունի պատմութիւնս, որ եւ զառաքելոցն վերագրեաց զվկայութեանց նահատակութիւնս...» (Գլ. Ա-ՃՀԲ)։ - Վերջ թղ. 71. (տե՛ս ստորեւ Յիշատակարան թիւ 2)։ 2. Թղ. 73ա. «Փիլիսոփայութիւն ըստ անխախտ եւ հաստատ, աներկբայ եւ անկասկած վարդապետութեան աստուածաառն սրըբոյն Թօմայի, որ զտրամաբանութիւնն, ըզբնաբանութիւնն, զբարոյականն եւ զհամաբնաբանութիւնն ի չորս հատորս պարունակէ, ի հեղինակէ հօր Անտոնիոսէ Կօուտին կոչեցելոյ Լէմոնիչէնսացւոց քաղաքէ, ի կարգէն Քարոզողաց եւ ուսուցչէ փիլիսոփայութեան ի համալսարանի սրբոյն Թօմայի ի Տօմինիկոս տեառնէ Մարինոսի ի նոյնոյ կարգէ ամենապայծառ արհիեպիսկոպոսէ Աւէնիօնէնսիոյ, ի նոյնում քաղաքի հռչակապէս կացուցեալ ուսուցիչ։ «Հատոր չորս, որ պարունակէ զհամաբնաբանութիւն եւ զբարոյականութիւն. մասըն երկրորդ փիլիսոփայութեան. Համաբնաբանութիւն. Խնդիր. Այս փիլիսոփայութեան մասս, վասն դիւրագունի եւ մեծագունի օգտակարութեան, որ բարոյականապէս կատարի...» (խնդիր Ա-Ե)։ Թղ. 127ա. «Բարոյականութիւն կամ բարոյական. զբարոյական էակէ. Յառաջաբանութիւն. Յայսմիկ մասիս փիլիսոփայութեան ոչ վարիմ երկար դրուատութեամբ իրաց...» (խնդիր Ա-Չ)։ - Վերջ թղ. 196բ. (տե՛ս Յիշատակարան թիւ 3)։ 3. Թղ. 197ա. «Տեսութիւն քննութեամբ աղօթից աւետարանչին Յովհաննու, ի խընդրոյ Ստեփաննոսի վարդապետի Յակոբացւոյ, ի Ներսիսէ (Լամբրոնացւոյ) աշակերտէ իւր եւ հոգեւոր որդեկէ. Առաջաբանութիւն. Գիր քոյոյ պատուականութեանդ միանգամ եւ երկից, հայր սուրբ, եհաս առ իս փութացուցանօղ...»։ Թղ. 198ա. «Էր ընդ եղբարսն երանելին Յովհաննէս մեծաւ ուրախութեամբ ի Տէր. էրջ ասէ, եւ թէ յորում տեղւոջ կամ ի քաղաքի՝ ոչ նշանակէ...»։ - Վերջ թղ. 212ա։ 4. Կցկտուր բանք. Թղ. 212բ. «Չորս են կարգ գիտութեանց...». «Ադամ եւ Եւա հընգետասան օր մնացին ի դրախտին...»։ Թղ. 213ա. «Վասն իւղոյն որ օծանէին քահանայքն եւ թագաւորքն». «Իբր հարցումն պատասխանաբար վասն չար անւան նեռին»։ Թղ. 213բ. «Պատմութիւն անկար պատմուճանին եւ դաստառակ պատկերին որ տարաւ լՈւրհայ եւ երեսուն արծաթոյն»։ - Վերջ