1733

ԲԺՇԿԱՐԱՆ ԽԴ

ՌՄԻԲ = 1773 - ՌՄԻԲ = 1773

ID

Number

1733

Old record number

1863

Title

ԲԺՇԿԱՐԱՆ ԽԴ

Start date

ՌՄԻԲ = 1773

End date

ՌՄԻԲ = 1773

Date details

ՌՄԻԲ - 1773։

Copy place

Վան։

Reference

Type

Number of pages

381

Dimension

10,5x16

Layout

միասիւն (7,5x12,5)։

Writing details

նօտը

Codicology

Ա-ԺԵ։

Principal subject

Subject details

թուղթ հաստ։

Number of lines

19։

Binding

դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը տախտակ. զոյգ փականքներէն երկրորդը կէսէն պոկուած է։

State of preservation

բաւարար։

Copyist

Պետրոս։

Owner

Մահտեսի Խաչատուր։

Commanditaire

Illuminator

Binder

անյայտ։

Parchment flyleaf

Lettrines

թոչնագիրք աննաշակ։

Initials

կարմիր թանաքով են։

Marginal illuminations

Էջ 12։

Images

էջ 11, մեծութիւն՝ 7,5x11 սմ., բազմագոյն, կը ներկայացնէ յուղարկաւորութեան տեսարան մը. յոյժ անյաջող։

Canon tables 1

չունի։

Canon tables 2

էջ 12, 200, 248, բազմագոյն եւ անյաջող։

Title text

Blank pages

Էջ 9-10, 193-199, 243-247։

Colophon

Բնագրին գրչութեամբ. Էջ 380. «Շնորհօք ամենազօր սուրբ Հոգւոյն գրեցաւ այս Հագիմարանս, որ է բժշկութիւն ամենայն ցեղ ցաւոց, թվին ՌՄԻԲ (1773), Ապրիլ ամսոյ Իին աւարտեցաւ, ի քաղաքն Վան, ձեռամբ ապիկար եւ խեղ Պետրոսին, ի վայելումն մահդեսի Խաչատուրին։ Արդ, ով հմտագունեղ բժիշկք, որք հանդիպիք այս գրքոյս, յիշեցէք զծնողս իմ եւ սխալանաց իմոց ներումն շնորհեցէք։

Informations

Ս. Ղազար բերած է Հ. Եսայի Վրդ. Տայեցի, 1923ին։ Մատեանս է Բժշկարան, հետեւեալ կար1. Էջ 1. «Ցանկ եւ ցուցմունք հագիմարանիս» (Ա-ՃԼԱ)։ Էջ 12. «Ա. Որ գլուխն ցաւի»։ Էջ 19. «Բ. Որ ականջն ցաւի»։ Էջ 22. «Գ. Որոյ աչքն ցաւի»։ Էջ 28. «Դ. Որ քթէն արիւն երթայ»։ Էջ 30. «Ե. Որոյ բերանն ցաւի»։ Էջ 32. «Զ. Որոյ ատամն ցաւի»։ Էջ 37. «Է. Որոյ լեզուն ցաւի»։ Էջ 38. «Ը. Խռչակ որ զձայն ընբռնէ»։ Էջ 38. «Թ. Որոյ սիրտն ցաւի»։ Էջ 42. «Ժ. Որոյ լերդն ցաւի»։ Էջ 46. «ԺԱ. Որ փայծաղն ցաւի»։ Էջ 50. «ԺԲ. Որոյ փորն ցաւի»։ Էջ 53. «ԺԳ. Որոյ պորտն ընկնի»։ Էջ 55. «ԺԴ. Որ մէջքն ցաւի»։ Էջ 58. «ԺԵ. Որ կռնակն ցաւի»։ Էջ 59. «ԺԶ. Որոյ յուսն ցաւի»։ Էջ 60. «ԺԷ. Որ արմուկն ցաւի»։ Էջ 61. «ԺԸ. Որ խալալիքն ցաւի»։ Էջ 62. «ԺԹ. Որ ձեռքն դողայ»։ Էջ 64. «Ի. Որոյ կուրծքն ցաւի»։ Էջ 65. «ԻԱ. Որոյ ուռեցք դիպնու»։ Էջ 67. «ԻԲ. Որոյ արանքն ի վայր գայ»։ Էջ 69. «ԻԳ. Որ ամենայն ցեղ վատ խոստուկ ունի»։ Էջ 70. «ԻԴ. Որ ծունկն ցաւի»։ Էջ 71. «ԻԵ. Որոյ անդամն ցաւի»։ Էջ 72. «ԻԶ. Որոյ ոլոքն ցաւի»։ Էջ 72. «ԻԷ. Որոյ ոտից կոճն ցաւի»։ Էջ 73. «ԻԸ. Որոյ ոտից թաթն ցաւի»։ Էջ 74. «ԻԹ. Որոյ ոտից մատներն ցաւի»։ Էջ 74. «Լ. Որ ոտից տապանն ցաւի»։ Էջ 75. «ԼԱ. Որ պիսակոտ լինի»։ Էջ 79. «ԼԲ. Որոյ յարդն դեղնի կամ յարաղանի դիպնու»։ Էջ 81. «ԼԳ. Որ կապած լինի»։ Էջ 83. «ԼԴ. Որ դեղած լինի»ս Էջ 85. «ԼԵ. Որ գէշ բոր լինի կամ խոց»։ Էջ 90. «ԼԶ. Որ ֆռանկուիւզի լինի»։ Էջ 90. «Լէ. Որ ջերմոտ լինի»։ Էջ 93. «ԼԸ. Որ վատնատար դիպնու»։ Էջ 95. «ԼԹ. Որ տղան լալու լինի»։ Էջ 96. «Խ. Որոյ տղան ի մօր փորն մեԷջ 97. «ԽԱ. Որ թէ կինն տղայ անցնելոյ Էջ 99. «ԽԲ. Որ կամի զտղայն անցնեԷջ 100. «ԽԳ. Որոյ մարդն գէշ խազ ուԷջ 102. «ԽԴ. Որ անզաւակ լինի»։ Էջ 104. «ԽԵ. Որոյ վատուժի մարդն»։ Էջ 107. «ԽԶ. Որ ուզէ ուշ ծերանալ»։ Էջ 107. «Խէ. Որ պինչն եւ քիթն կալնու»։ Էջ 107. «ԽԸ. Վասն մլհամ զուգելոյ»։ Էջ 110. «ԽԹ. Որ ամենայն ցեղ նուզլայ Էջ 110. «Ծ. Որ ամենայն մախուպ զուԷջ 111. «ԾԱ. Որոյ մարդն կոճացնել է»։ Էջ 112. «ԾԲ. Որ մարդն հարի ի գերուԷջ 113. «ԾԳ. Որ կոլինն ունենայ»։ Էջ 114. «ԾԴ. Որ կատաղած շունն խայԷջ 115. «ԾԵ. Որ վարդացաւ լինի»։ Էջ 116. «02. Որ ուզէ զհիւանդն ճանա Էջ 117. «Ծէ. Որ միսն երի մարդուն»։ Էջ 119. «ԾԸ. Որ գէշ բաղլամոտ լինի»։ Էջ 119. «ԾԹ. Ով որ ուզէ զչարն հեռաԷջ 120. «Կ. Որ մարդն դիւահարի»։ Էջ 120. «ԿԱ. Որ սարսափ ցաւ ունի»։ Էջ 121. «ԿԲ. Որ մարդն հերք ունի»։ Էջ 123. «ԿԳ. Որ վատ քամի ունի»։ Էջ 124. «ԿԴ. Որ մարդոյն գոզն արգիյի»։ Էջ 126. «ԿԵ. Վասն ձկանց տըլսմի»։ Էջ 127. «ԿԶ. Վասն թռչնոց տըլսմի»։ Էջ 127. «Կէ. Վասն կանթեղի տլսմի»։ Էջ 128. «ԿԸ. Վասն մսածի որ ի ցրտէ Էջ 129. «ԿԹ. Որ օձ մտանէ ի մարդոյ Էջ 130. «Հ. Որ մարդն ծարաւ ունենայ»։ Էջ 131. «ՀԱ. Որ մարդն ուզէ չհարբեԷջ 132. «ՀԲ. Որ մարդն մահմուր լինի»։ Էջ 133. «ՀԳ. Որ մարդն մաղաս ունի»։ Էջ 133. «ՀԴ. Որ ուզէ մարդն խոր ի Էջ 135. «ՀԵ. Որ ի քրտանց նեղու»։ Էջ 135. «ՀԶ. Որ շատ կոծիծ ունի»։ Էջ 136. «Հէ. Որ մարդն խումրայ յինի»։ Էջ 138. «ՀԸ. Որ մաղտանի կապ լինի»։ Էջ 138. «ՀԹ. Որ շոքն զմարդն զարնէ»։ Էջ 139. «Ձ. Որ ուզէ զկինն կոյս առնէ»։ Էջ 140. «ՉԱ. Որ ուզէ զկնոջ գործք իմաԷջ 141. «ՉԲ. Որ նստոյ տեղն ի դուրս Էջ 142. «ՉԳ. Որ նստոյ տեղն շրջի»։ Էջ 142. «ՉԴ. Որ գորտնուկ լինի»։ Էջ 144. «ՉԵ. Որ վախոտ լինի»։ Էջ 145. «ՉԶ. Որ ուզէ ի վատէ զատ Էջ 145. «Չէ. Որ մոջն բուն լինի»։ Էջ 147. «ՁԸ. Որ մարդոյ ցորենի աման կամ խոր օջիլ ընկնի»։ Էջ 147. «ՉԹ. Որ առ մարդն դող ընկնի»։ Էջ 148. «Ղ. Որ հանդերձն թանաք թափի»։ Էջ 149. «ՂԱ. Որ մարդոյ երեսն պրիկ Էջ 150. «ՂԲ. Որ մարդն հեւք ընկած Էջ 151. «ՂԳ. Որ մարդն յանկողինն շռէ»։ Էջ 152. «ՂԴ. Ով որ գէշնիք ունենայ»։ Էջ 153. «ՂԵ. Որ տունն սողնոտ լինի»։ Էջ 153. «ՂԶ. Որ տունն լու շատ լինի»։ Էջ 154. «ՂԷ. Որ տունն հանճոտ լինի»։ Էջ 154. «ՂԸ. Որ մարդն խիստ ոճըլոտ Էջ 155. «ՂԹ. Որ մարդոյ երակն ուռչի»։ Էջ 155. «Ճ. Որ ցեց ընկնի առ մարդն»։ Էջ 156. «ՃԱ. Որ մարդն լուծման դեղ Էջ 157. «ՃԲ. Որ մարդն սունկ լինի»։ Էջ 161. «ՃԳ. Որ ուզէ ատելութեան դեղ էջ 162. «ՃԴ. Որ մուրուքն գերծի»։ Էջ 163. «ՃԵ. Ով ուզէ ոսկէ դեղ»։ Էջ 163. «ՃԶ. Ով ուզէ մազ բուսուցաԷջ 164. «ՃԷ. Ով ուզէ կոճիրաց դեղ»։ Էջ 166. «ՃԸ. Որ քոս լինի մարդն»։ Էջ 166. «ՃԹ. Որ տափակ ճիճու ունի»։ Էջ 167. «ՃԺ. Որ ի բաղայբուշտն քար»։ Էջ 168. «ՃԺԱ. Եւ ճռան գլուխ ցաւի»։ Էջ 168. «ՃԺԲ. Եւ մարդոյն լերդն ցաւի»։ Էջ 168. «ՃԺԳ. Եւ թէ գովութեան նշան Էջ 168. «ՃԺԴ. Եւ թէ բոլոր մարմինն Էջ 168. «ՃԺԵ. Եւ թէ ի ներսն տաքութիւն Էջ 169. «ՃԺԶ. Եւ թէ փորուն արիւն երԷջ 170. «ՃԺէ. Եւ թէ զայս խոտերս չգտանես»։ Էջ 170. «ՃԺԸ. Եւ թէ առացի անդամին»։ Էջ 170. «ՃԺԹ. Եւ թէ չկարէ ջրվաթել»։ Էջ 171. «ՃԻ. Եւ դարձեալ թէ առնացի Էջ 171. «ՃԻԱ. Մօր փորն զտղայն սաԷջ 171. «ՃԻՐ. Եւ թէ մարդոյն երեսն խոց Էջ 172. «ՃԻԳ. Եւ թէ մարմինն պնդի եւ Էջ 172. «ՃԻԴ. Եւ թէ գոզ ունենայ Էջ 172. «ՃԻԵ. Եւ հանց դող թէ բռնէ»։ Էջ 172. «ՃԻԶ. Եւ այս ԼԲ ցաւոց դեղն»։ Էջ 173. «ՃԻէ. Եւ ամէնին զթրիաքն»։ Էջ 174. «ՃԻԸ. Եւ զայս աւագ թրիաքն»։ Էջ 174. «ՃԻԹ. Եւ աւուրս կռապաշտուԷջ 175. «ՃԼ. Այլ եւ կինն թէ ամուլ Էջ 175. «ՃԼԱ. Փորացաւի, օձի կծածի»։ 2. Էջ 176. Օրհնութիւն աղօթանման. «Շնորհօք եւ ողորմութեամբն արարչին եւ անմահին Աստուծոյ, որ պարգեւող է ամենայն բարեաց, փառք ստեղծողին երկնի եւ երկրի...»։ 3. Էջ 180. «Այլ խրատ վասն ազգի ազգի ցաւոց որ մին ժամ կարէ բժշկել. Եւ այս գրքիս անունն թաղլիմ ըլապան կոչեն, եւ այսոր ընկերնն մինն Հաճ ըլ ապայեամն է, Եահիա իպն Իսայ, Պաղտատայ կշտին, ջիզրացի է զայս գիրքս թարքմանօղն. սա երկու գիրք է թարքմանել, մէկն թաղմիմ ըռապան, մէկն այլ հաճլ պայեամ. եւ զայս գիրքս Մահմատ Զաքարեան թարքմանել է, որ աւելի Նղապն Ռազի կասեն...»։ 4. Էջ 200. «Ա. Խոտ մի կայ որ արփենայ ասեն զանունն, ի թիւթաց եւ ի կախարդաց է եւ թէ երկիւղ լինի ճարտարացն»։ Էջ 201. «Բ. Պատմութիւն համասփիուռ Էջ 204. «Գ. Բոյս մի կայ զոր տաճիկն ղուլբլ ղամար անուանէ, որ թարքմանի յուսին, նոյնպէս զարմանալի եւ հրաշագործ եւ է ըստ իմաստնոց վկայութեան զօրաւոր»։ Էջ 205. «Դ. Դեղ մի կայ մարդածաղիկ Էջ 207. «Ե. Վասն խոտին, որ լօշտակ ասեն ոմանց»։ Էջ 217. «Զ. Վասն կնոջ, որ ամուլ է, իմանան թէ ուստի է»։ Էջ 219. «Է. Դեղ սրտացաւի»։ Էջ 219. «Ը. Վասն երակ առնելոյ թէ զինչ խասիաթ ունի»։ Էջ 228. «Իեղ բերանոյ ցաւի, որ կելվիլ Էջ 232. «Վասն դեղ շինելոյ աչաց զարտասունքն կտրելու»։ 5. Է 248. «Բառ ի վերայ ամենայն բժըշկական վարդապետացն պատմութիւն վասն դեղերոյն. Զշրաս որ խնդրեն, որ է պրուխն, որ է փայլկտուկ, որ է խունսայ, որ է շրէշն. Ա. Անդայուսմ. որ է նանայ, որ է ընդիտայէ պռէհն, որ է ջրի դաղձն, որ է յարաբկերէն հութեէ» ասէ։ Արխրո...» (և-Եյ։- Վերջ Էջ 300. «Բառ եւ պատմութիւն միկնած ամենայն ցաւոց. Արաղանն դեղնութիւն է. Արծուիք, որ է աղէց ուռեց...»։ Էջ 307. «Այլ ցեղ ցաւք.Սահրայ, ըխտարութիւն է. ըխտաւորութիւն երեք ցեղ է...»։ Էջ 334. «Վասն ամենայն ցեղ հընդկաց. Յորենն տաք է...։ Գարին...»։ Էջ 337. «Վասն ամենայն ցեղ մըգաց, որ եմիշ Նուռն...։ Դամոնն...»։ Էջ 348. «Վասն ամենայն խաւարտի, որ է կանանչ. Հազարն...։ Բողկն...»։ Էջ 360. «Վասն ամենայն ցեղ մսերոյ. ()րկեմի միսն տաք է...։ Գառին...»։ Էջ 363. «Վասն ամենայն ցեղ ձկանց». «Վասն ամենայն ցեղ ջրոց»։ Էջ 365. «Վասն ամենայն ցեղ գինոյ»։ Էջ 367. «Վասն ամենայն ցեղ կաթի»։ Էջ 370. «Վասն ամենայն ազգ ձէթ շինեԷջ 372. «Գիր խոցի եւ ելունդի»։ Էջ 377. «Վասն մարդոյ, որ անպատճառ եւ առանց սիրոյ սերմն գնայ»։ - Վերջ էջ 380։

Content