6281242բնագիրը գրուած է 1373ին, սկիզբի լատիներէն խորհրդատետրը՝ 1700-1721 տարիներուն, քանի այդ տարիներուն գահակալած է Կղեմէս ԺԱ., որ կը յիշուի աղօթքներուն մէջ։
բոլորգիր։
հին բնագիրը՝ 18, որոնցմէ առաջինը կորսուած է, բ ունի 9 թղ., գ, դ, զ-ժ՝ 12 թղ., ե՝ 8 թղ., մնացածները իւրաքանչիւրը 10 թղ.։ նորոգողին կողմէ հին բնագրին վրայ աւելցուած է 3 թերթ, 12-12-7 թուղթերով։
մագաղաթ բարակ եւ ընտիր, իսկ նորոգողին կողմէ աւելցուածը (թղ. 203-232), ինչպէս նաեւ ձեռագրիս սկիզրի լատիներէն գրութիւնը (թղ. 1-15) թուղթ։
փայտեայ կաշեպատ, որու դրոշմանիշերը հազիւ կը տեսնուին. ինկած են գոցելու զոյգ ականջները, մնացած են անոնց մետաղեա, մասերը կողքերուն վրայ։ Ներքին կողմէն ծածկուած են թուղթով, որու վրայ գրուած է ժամանակագրութիւն մը (տե՛ս ստորեւ՝ Յիշատակարան)։
բաւական լաւ. խոնաւութեան հանդիպած ըլլալով՝ ձեռագրիս առարին կէսը ստորին լուսանցքին վրայ մնացած է հետքը։ Թերի է սկիզբէն եւ վերջաւորութեան. թուղթ ինկած է ընդ մէջ թղ. 136-137։ Մագաղաթեայ ձեռագիրը սկիզբը ունի յաւելուած մը (թղ. 1-15), թղթեայ, լատիներէն գրութեամբ. նորոգողին կողմէ աւելցուած են թղ. 203-232, թղթեայ, նոտր գրութեամբ։
չունի։
նախնական ձեւով, միագոյն։
ինչպէս նաեւ բնագրին միջանկեա, կարեւոր բառեր՝ կարմիր են։
եւ այլ զարդեր չկան. հաւանաբար թղ. 145ա1. ի վրայ եղած է կիսախորան մը՝ որ պոկուած հանուած է, եւ ներքին լուսանցքին վրայ մնացած է բազմագոյն հատուած մը։
կարմիր են։
թղ. 70բ, 144բ, 192բ։
1. Թղ. 144ա2. «Տէր Յիսուս Քրիստոս, Աստուած ճշմարիտ, քո անմահ պատարագիդ եւ անճառելի խոնարհութեամբ եւ կենսաբեր եւ փրկագործ չարչարանաց միջնորդութեամբն, ջնջեա՛ զձեռագիր յանցանաց Աստուածատուր աբեղի Կեսարացոյ, եւ գըրեա՛ զանուն նորա ի գիրն կենաց եւ զնոցայն որ բոլորով սրտիւ զամէնն ասեն։ (...) Ով եղբարք, յիշեսջիք զգծող գրոցս ի սուրբ պատարագս եւ ի յաղօթս ձեր, ոչ թէ վասն իմ արժանաւորութեանս, այլ ողորմութեան աղագաւ, զի գրեալ է որ ողորմի՝ ողորմութիւն գտցէ, եթէ յիշէք եւ դուք լիցիք յիշեալ (ի) Քրիստոսէ. ամէն»։ 2. Թղ. 148բ2. «Ճշմարիտ Աստուած իմ, Քրիստոս, վասն այսքան եւ անճառելի խոնարհութեանդ եւ մարդասիրութեան քո, ուրախացոյ զիս, Տէր իմ եւ Աստուած իմ Յիսուս, եւ բարձ յինէն զխաւար բազմադիմի չարեաց իմոց եւ ջնջեա՛ զձեռագիր յանցանաց իմոց, եւ գրեա՛ զիս ի գիրն կենաց։ «Ով եղբարք իմ եւ սիրելիք Աստուծոյ իմոյ, յիշեսջիք ի սուրբ աղօթս ձեր զԱստուածատուր աբեղա(յ) զգծող գրոցս, ոչ թէ վասն արժանաւորութեան իմոյ, այլ կողկողագին աղերսանօք, իբրեւ զսովեալն ի հաց եւ զծարաւեալս ի ջուր դիմեալ, նոյնպէս եւ ես դիմեալ ի յաղօթս ձեր, եւ դուք ողորմեցարուք ողորմելոյս, եւ թողութիւն խնդրեցէք յԱստուծոյ՝ մեղաւորիս, եւ Աստուած ձեզ ողորմեսցի ամէն, ամէն, ամէն, դա3. Թղ. 192ա2. Բնագրէս տարբեր գրչութեամբ, նոտրագիր կայ հետեւեալր. «Ի թուականիս ՌԳՃՀԳ ( = 1373) յիշատակարան միսալիս»։ Կը հետեւի հայատառ վրացերէն տասը տող, եւ ապա ուրիշ տասը տող վրացերէն լեզուով։ 4. Ձեռագրիս առաջին կողքին ներսի երեսին վրայ, ինչպէս նաեւ անոր յաջորդող չթուարկուած էջի մը վրայ կը գտնենք սխալագիր գրութիւն մը՝ որ հոս կ'արտագրենք։ «Թվն. ՌՉԺԹ ( = 1719), Հոգտեմբերի ժբ ( = 12) օրն մտանք նաւ, վասն երթալոյ Վանայդիկն։ Ժա ( = 11) օր Քօռպուզ նստեցինք։ Նովեմբերի զ ( = 6) հասանք Վանայդիկ, գ ( = 3) օր Մալայմուք կացինք, նովեմբի ժ ( = 10) եկինք Վանայդիկ կուշտին, ջրհոսթ գցեց, նստեց Նազարէթն, կամի մէջն կայցինք։ Դիցեմբերի իա ( = 21) օրն ելանք կամէն, գնացինք Վանայտիկ մեր վանքն, որ անուն է Սան Զվան-Փաւլուայ։ Բ ( = 2) ամիս տեղն կացինք։ «Թվն. ՌՉԻ ( = 1720), Փետրուվարի ժը = 18), Վանայտիկէն ելանք։ Մարտի ժդ = 14) օրն հասանք մեծն Հռօմ, կացինքլ ( = 30) օր։ Հռօմօ ելանք ծովով, ե ( = 5 օրումն հասանք Ալիկօռնօ։ Ելանք ծովով գնացինք Ճէնվայ, գ ( = 3) օրումն, Մայիսի իե ( = 25) օրն։ Մին ամիս կացինք Ճէնվա, մեր վանքուն, որ անուն է Սայն Քաստէլօ։ Սուրբ Յօվանէս Մկրտիչի տօնին մտանք նաւ, առ ի երթայլ Ըսպանիայ։ «Յուլիսի ժբ ( = 12) օրն հասանք Ըսպանիայ։ Առաջի քաղաքն որ է Ալիկանթայ, եւ այս քաղաքիս մեր վանքում օթաղ արինք ը ( = 8) օր։ Ապայ ելանք կալէրօվ, դ ( = 4) օրումն հասանք Սան Փիլիպ, մեր վանքն. անդ կացին ե ( = 5) օր։ Ապայ գնացինք Վալէնցիայ։ Յուլիսի իթ ( = 29) գնացինք Վալէնցիայ, որ է Սուրբ Վէնսէնսիոսի վանքն, որ է մեր վանքն, եւ պատարակ մատուցինք սուրբ Վէնսէնսիոսի խուցումն. եւ մնացինք այս վանքումն լթ ( = 39) յաւուր, վասն ժողովքի, եւ ելանք այս վանքէն Սեպտեմբերի զ( = 6) յաւուրն՝ դէպի մայրաքաղաքն Մայ«Վալէնցիոյ ը ( = 8) օրումն հասանք Մայրտրիդ։ Սեմբտեմբերի ժգ ( = 13) օր Մայդրիդ. մին ամիս եւ դ ( = 4) օր կացինք մեր կարքի օսպիցումն։ Յետ նորա գնացինք բ ( = 2) օրումն Սքօվիայ, մեր վանքն, որ է առջի վանքն սուրբ հայրն մերոյ Դօմինիկոսի, որ սուրբ հայրն Դօմինիկոս Սպանիայ յերկրումն սահմանէլ իւր սրբազան կարքն. եւ պատարաք մատուցինք ի վերայ բեմին եւ օթեւանին, որ սուրբն մեր Դօմինիկոս բազում ժամանակ այս վերոգրեալ խցումն կացել էլ։ Եւ տեսինք Սպանիայ թագաւորն Փիլիպոս ե ( = 5)երորդն եւ թագուհին մեր վանքն դռանն։ Այս վանքումն ժդ ( = 14) օր, որ է թիվին ՌՉԻ ( = 1720), ի Հոգտեմբերի, Սիմօնի եւ Յուդայի դօն(ին)։ «Թվ. ՌՉԻԲ ( = 1722) Յունվարի ի ( = 20) մտանք ի երկիրն Փուրթուկալի, որ է Մէրթուլայ, ի վանքն սուրբ հայրն մեր սուրբ եռանցիսկոսի։ Հայր պատրի Վարտիանն էր պատրի Պետրոս սանդայ Կատարինայ»։ «Թվն ՌՉԻԳ ( = 1723), Յուլիսի ի ( = 5) օրն մտանք նաւ, եւ թ ( = 9) օրուս ելանք ճանապարհ։ Մէկ օրէն էլ երկրիր չի երեւաց, մինչեւ թ ( = 9) օրումն հասանք Կամարիայ։ Մէկ օրէն յետն էլ երկրիր երեւաց, մինչեւ Փօրթըռիքօ։ Վերջն հե ( = 75) օրումն հասանք Հնդըստան։ Առաջի քաղաքն Լայ Վերայ Գրուչ «Ես ֆր. Պետրոս Ղօրան եւ Ջվանն պրէդիկայթօր ճէնէրեալ, գնացի նոր Հնդըստան, մնացի դեղն գ ( = 3) դարի»։
1877ին Պոլիսէն Սերովրէ Ալիշան գնած է Միաբանութեանս ի հաշիւ եւ ղրկած Ս. Ղազար։ Մատեանս է ճաշոց եւ Խորհրդատետր լատին եկեղեցւոյ, թարգմանուած հայերէնի, գործածուած Միաբանող Եղբայրներու կողմէ։ Հին եւ Նոր Կտակարանի համար գործածուած են հայկական վաղեմի թարգմանութիւնը, մինչ մնացած բնագիրը, աղօթքներ, քարոզներ եւ անոնց համապատասխան խորագիրները՝ թարգմանութիւն են լատիներէնին։ Ստորեւ կու տանք ձեռագրին գլխաւոր բաժանումները։ 1. Թղ. 1ա-15բ. Խորհրդատետը։ Մինչ ձեռագիրս ամբողջ մագաղաթ է, այս հատուածը գրուած է դեղնորակ թուղթի վրայ, կարմիր եւ սեւ մելանով, մեծատառ գրչութեամբ։ Ընդօրինակութիւնը կատարուած է 1700-1721 տարիներուն, քանի բնագրին մէջ կը յիշուի Կղեմէս ԺԱ. Պապին անունը, որ նոյն տարիներուն գահակալած է։ Բնագիրս պէտք է բաւական գործածուած ըլլայ, քանի ստորին լուսանցները սեւցած են։ 2. Թղ. 16ա-18բ. Տօնացոյց Յուլիս-Դեկ. տեմբեր ամիսներուն։ Շատ հաւանաբար Յունուար-Յունիսի մասը ինկած կորսուած է։ Տօնացոյցի սուրբերը լատին եկեղեցւոյ յատուկ սուրբերն են։ 3. Թղ. 19ա1. «Այս է գիրք պատարագ տետր ըստ սահմանի սուրբ եկեղեց(ւ)ոյն Հռոմայ»։ «Եթէ կամիցիս գիտել ո՞ւր սկսանիցի զադուէնթն, որ է Գալուստ Տեառն, իմա՛ զի ի մէջ Իէ աւուրն Նո(յ)եմբերի, ուր եւ պատահեսցի կիրակի, այն է առաջի կիրակի Գայրստեանն։ Եւ զսոյն այլ կերպիւ ասեն թէ որ կիրակէ աւելի մերձ լինի ի տօն սրբոյն Անդրէի առաքելոյն, թէ յետո(յ) թէ յառաջ, այն է առաջի կիրակէ»։ 4. Թղ. 19ա2. «Պատարագ առաջի կիրակէի Գալստեան Տեառն։ Ժամամուտ. Առ քեզ Տէր համբարձի զանձն իմ. Աստուած իմ ի քեզ յուսացայ...։ Փոխ. Զճանապարհս քո Տէր ցոյց ինձ...։ Եւ կրկնի ժամամուտն. Առ քեզ Տէր...։ Սոյնպէս ասի միշտ Ժամամուտն. եթէ ոչ ի ժամանակի ինչ, այսինքն չարչարանաց, զի յայնժամ ոչ ասի. Փառք։ Աղօթք քեյ. Տէր ընդ ձեզ։ Պխ. Եւ ընդ հոգւոյդ քում։ Աղօթեսցուք. Հայցեմք ի քէն Տէր, զարթո զզօրութիւն քո...։ Պխ. Ամէն։ «Յայսմեետէ մին, ի մինիլ Ծննդեան զկնի աղօթից կիրակէի ասի ի պատիւ Աստուածածնին աղօթս։ Գի՛տ ի հասարակ պատարագն։ Երկրորդ աղօթք. Հաշտեալ ընկալ Տէր. կամ աղօթք վասն Պապուն...»։ 5. Թղ. 20ա1. «Կանոն երկրորդ կիրակէի Գալստեան»։ 6. Թղ. 21ա1. «Կանոն երրորդ կիրակէի Գալստեան». 7. Թղ. 21բ1. «Կանոն ձմեռնա(յ)ին եղանակին, որ լինի յետ Լուցիայ կուսին»։ 8. Թղ. 22բ2. «Կանոն Ուրբաթի»։ 9. Թղ. 23ա2. «Կանոն Շաբաթ օրն»։ 10. Թղ. 25բ2. «Կանոն չորրորդ կիրակէի Գալստեան»։ 11. Թղ. 26ա2. «Կանոն վինիլի Ծննդեան Տեառն», 12. Թղ. 27ա1. «Կանոն Ծննդեան Քրիստոսի, ի մէջ գիշերի պատարագ»։ 13. Թղ. 27բ2. «Կանոն ընդ արշալուսն»։ 14. Թղ. 28բ1. «Կանոն Ծն(ն)դեան Տեառն մեծ պատարագին»։ 15. Թղ. 25բ1. «Կանոն սրբոյն Ստեփանոսի Նախավկային»։ 16. Թղ. 30բ1. «Կանոն երանելոյն Յովհաննու առաքելոյն Տեառն եւ Աւետարան17. Թղ. 31ա2. «Կանոն Մանկանցն Բեդլեհեմի»։ 18. Թղ. 32ա2. «Կանոն սրբոյն Թօմայի եպիսկոպոսի եւ մարտիրոսի»։ 19. Թղ. 33ա1. «Կանոն կիրակէին որ ի մէջ ութօրէիցն Օննդեան»։ 20. Թղ. 33բ2. «Կանոն սրբոյն Սեղբեստրոսի պապին»։ 21. Թղ. 34ա2. «Կանոն Թլփատութեան Տեառն. ժամամուտ. Մանուկ ծնաւ մեզ եւ որդի տուաւ մեզ...»։ «Աղ. Աստուած որ ի ձեռն պտղաբեր կուսութեանն երանելւոյն Սարիամու...»։ 22. Թղ. 34բ1. «Եւ լինի յիշատակ սրբոյն Բասիլիոսի եւ քահանայապետ»։ 23. Թղ. 34բ2. «Եւ լինի յիշատակ Մարդինեայ կուսին»։ 24. Թղ. 35ա1. «Կանոն վիճիլի Յայտնութեան Տեառն»։ 25. Թղ. 36բ1. «Կանոն առաջի կիրակէին յետ Յայտնութեան»։ 26. Թղ. 38ա1. «Կանոն երկրորդ կիրակէին զկնի Յայտնութեան»։ 27. Թղ. 41ա2. «Կանոն կիրակէին որ կոչի եօթանասներորդ, որ զկնի Առաջաւորաց Հայոց»։ Կարգաւ կը յաջորդեն կիրակի օրերու կանոնները, որոնք կը կոչուին «Վաթսներորդ», որմէ ետք կու գայ Մոխրոց, այն է «Կանոն չորեքշարաթին որ ասի անիւնից»։ 28. Թղ. 51ա1. «Կանոն առաջի կիրակէին Քառասնորդաց»։ կը շարունակէ Քառասնորդաց ամէնօրեայ կանոնները։ 29. Թղ. 94բ2. «Կանոն կիրակէի Ծաղկազարդին»։ Ծաղկազարդի կանոնին մէջ կայ,նաեւ Դռնբացէքի արարողութիւնը։ 30. Թղ. 103բ1. «Կանոք մեծի Երկուշաբաթի» եւ այլն։ 31. Թղ. 113բ1. «Կանոն մեծի Հինգշա32. Թղ. 116ա2. «Կանոն մեծի Ուրբա33. Թղ. 123ա2. «Կանոն մեծի Շաբաթոջ աւուրն, որ է վիճիլ սուրբ Ձատկին»։ 34. Խորհրդատետր։ Աւագ Շաբաթ օրուան կանոնը աւարտելուն, ընդ մէջ թղ. 136-137ի թուղթ մը ինկած ըլլալով, թղ. 137աի խորագիրը չունի սկիզբի մասը։ Ամբողջ էջի խորագիրը, եւ յաջորդ թուղթերը, մինչեւ թղ. 148բ՝ Խորհրդատետրի բնագիրն է, թարգմանուած լատիներէնէ։ Բնագրին մէջ ուշագրաւ է որ սրբագործումը կանխող աղօթքները լատիներէն են՝ հայատառ։ 36. Թղ. 149ա1. «Կանոն Զատկին Յարութեան», 36. Թղ. 155բ2. «Կանոն առաջին կիրակէին որ զկնի ձատկին որ կոչի Նոր կիրաՄինչ Զատիկի յաջորդող շաբթուան եօթը օրերը ունէին առանձին կանոններ, Նոր կիրակիին կը յաջորդեն միայն հինդ կիրակիներու կանոնները, աւարտին՝ «Կանոն վիճիլի Համբարձման»։ 37. Թղ. 161ա1. «Կանոն Համբարձման»։ 38. Թղ. 162բ2. «Կանոն Գալստեան Հոգւոյն սրբոյ որ ասի Պենտէկոստէ»։ Հոգեգալստեան յաջորդող շաբթուան վեց օրերը ունին առանձին կանոններ, որոնք կ'աւարտին «Կանոն սուրբ Երրորդութեան»։ Ապա կը յաջորդեն քսան եւ մէկ կիրակիներու կանոնները, ու այս կերպով կ'աւարտի ճաշոցի առաջին մասը։ 39. Թղ. 193ա1. «Կանոն վիճիլի առաքելոյն Անդրէի»։ - Թղ. 193բ2. «Կանոն տօնի սուրբ Անդրէի»։ 40. Թղ. 194բ1. «Ի տօնի մաքրութեան Մարիամու Աստուածածնի»։ Աստուածամօր ուղղուած աղօթք մը ընդօրինակած ատեն, գրիչր կարմրատառ կը ծանօթագրէ. «Զայլ չեմ գրել, զի չկա(յ) մագաղաթ վասն աղքատութեանս»։ 41. Թղ. 196ա1. «Կանոն վինիլի միո, առաքելոյ»։ - «Կանոն միոյ մարտիրոսի եւ քահանայի»։ - «Ի տօնի բազմաց մարտիրոսաց»։ - «Ի տօնի միոյ խոստովանողի»։ «Ի տօնի վարդապետաց»։ - «Ի տօնի կուսանաց»։ 42. Թղ. 200բ1. «Ի տօնի սուրբ Լօրէն43. Թղ. 201ա1. «Կանոն փոխման սրբոյ Աստուածածնին»։ 44. Թղ. 292ա2. «Կանոն սրբոյ Խաչին»։ 45. Թղ. 202բ2. «Վասն յիշատակի Աստուածածնին»։ Հոս կը դադրի հին բնագիրը, կիսատ կը մնայ կանոնը, ու մագաղաթեայ ձեռագրին կը յաջորդէ թուղթէ նոր յաւելուածը՝ նոտրագիր։ 46. Թղ. 203ա-232. Յաւելուած մըն է, յատկապէս տէրունական տօներու (Ծնընդեան, Յայտնութեան, Համբարձման, Հոգե գալստեան...) յատուկ ժամամուտներով, աղօթքներով, ընդօրինակուած՝ առձեռն գործածութեան համար։