597

ՃԱՇՈՑ Բ

ԺԱ դար - ԺԲ դար

ID

Number

597

Old record number

1625

Title

ՃԱՇՈՑ Բ

Start date

ԺԱ դար

End date

ԺԲ դար

Date details

արտաքին պարագաներէն եւ գլխաւորաբար գիրէն դատելով՝ ԺԱ կամ աւելի հաւանական ժԲ դար։

Copy place

Reference

Type

Number of pages

163

Dimension

17,5x26(16,5x25, Թղ. 117-163՝ 14,8x23,3)

Layout

միասիւն (12x18,5)։

Writing details

անցման բոլորգիր, երբեմն երկաթագիր, Թղ. 84բ-85ա ամբողջ երկաթագիր է. նոյնպէս ընթերցուածներուն առաջին տողը։

Codicology

24, որոնցմէ առաջին երեքը (ա-գ) կորսուած են, մնացածներէն դ ունի 6 թղ., ը, իդ՝ 7 թղ., իգ՝ 9 թղ., իսկ միւսները իւրաքանչիւրը 8 թղ.։ Ամէն անգամ չեն նշանակուած թերթահամարները, տեսնուած տեղերը թերթահամարները սովորական կերպով չեն նշանակուած, այլ ժա.ի տեղ՝ ունի ի, ժբ.ի տեղ՝ լ, ու կը հասնի մինչեւ ս (սիդ)։

Principal subject

Subject details

թուղթ։

Number of lines

21-23։

Binding

արդի խաւաքարտ, կիսով չափ լաթակազմ։

State of preservation

ոչ այնքան լաւ, սկիզբը ինկած են առաջին երեք թերթերը, ինչպէս վերջաւորութեան՝ ձեռագիրը կիսատ կը մնայ. Թղ. 69էն սկսեալ մինչեւ 109 խոնաւութեան պատճառով վնասուած են վերի ներքին մասը, զանազան տեղեր ալ չորութեան հետեւանքով ճաթրտած են. Թղ. 117էն սկսեալ ձեռագրին չափը կը փոխուի, սակայն նոյն գրիչը շարունակած է գրութիւնը։

Copyist

եւ այլն անյայտ, որովհետեւ կը պակսի յիշատակարանը։

Owner

Commanditaire

Illuminator

Binder

Parchment flyleaf

չկան։

Lettrines

չկան, ընթերցուածներու առաջին գիրը սովորականէն աւելի մեծ է։

Initials

Marginal illuminations

թէեւ կան՝ սակայն չափազանց անյաջող են, միագոյն. հաւանաբար նոյն գրիչին գործը, որովհետեւ բնագրին մելանով են։

Images

Canon tables 1

եւ այլն զարդեր չկան։

Canon tables 2

Title text

բնագիրին նման սեւ մելանով են. Թղ. 61բ-63բ ընթերցուածներու առաջին տողը կարմիր մելանով են։

Blank pages

Թղ. 116բ։

Colophon

Թղ. 116բ. «Միտքս սբաղեցաւ Նաանաւ, մի՛ մեղադ(ր)էք, զի խիստ տաւթ էր եւ քրտնահեղ. բա(յ)ց ես մենայս ախմարութեան չեմ եկել եւ այլ բազում»

Informations

1860ին գնուած է Փարիզ։ Մատեանս է Ճաշոց, հին կարգաւորութեամբ, սկիզբն ու վերջը թերի. կը բովանդակէ հետեւեալ կանոնները։ 1. Թղ. 1ա. (Երրորդ աւուր ՅայտնուՀմմտ. Ա. Ճշց. § 4, ձեռագրին սկիզբը թուղթ ինկած ըլլալով՝ Պօղոսի թուղթը կը սկսի կէսէն «սիրեցեր զարդարութիւն եւ ատեցերն բառերով։ 2. Թղ. 2ա. «Ի չորրորդում աւուր ծորովին ի սուրբ Սիովն եւ այս կանոն կատարի»։ Հմմտ. Ա. Ճշց. § 5, սակայն «Ապա աւրէնքն» ընթերցուածին փոխարէն ունի «Զայս ասեմ ցորքան ժամանակս... ժառանդ Աստուծոյ»։ 3. Թղ. 3ա. «Ի հինգերորդում աւուր ժողովին ի սուրբ լե(ա)ռն Ձիթենեաց եւ այս կանոն կատարի» (Հմմտ. Ա. Ճշց. § 6)։ 4. Թղ. 4բ. «Ի վեցերորդում աւուր ժողովին ի Ղազարովն եւ այս կանոն կատարի» (Հմմտ. Ա. Ճշց. § 7)։ 6. Թղ. 7բ. «Յեւթներորդում աւուր ժողովին ի սուրբ Գողգոթայ եւ այս կանոն կատարի» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 8)։ 6. Թղ. 8բ. «Յաւուրն ութերորդի ժողովին ի սուրբ Յարութիւն, յաւուրն թլփատելոյ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի եւ այս կանոն կատարի» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 9)։ 7. Թղ. 9ա. «Յամենայն յիշատակ սրբոց մարտիրոսացն այս կանոն կատարի. Յունուարի ամսոյ յաւուր ԺԱ. յիշատակ Պետրոսի եւ Աբիսողոմայ» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 10)։ 8. Թղ. 10բ. «Նորին ԺԵ. յիշատակ Անտոնի անապատականի» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 9. Թղ. 12ա. «Յունուարի ամսոյ ԺԹ. յիշատակ Թէոդոսի թագաւորի մեծի» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 12)։ 10. Թղ. 13ա. «Փետրուարի ամսոյ ի ԺԴ. քառասներրորդ ծնունդ Տեառն մերոյ Քրիստոսի» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 13)։ 11. Թղ. 14բ. «Մարտի ամսոյ Թ. յիշատակ Քառասնիցն, ժողովին ի մատրանն Ստեփաննոսի եւ նոյն կանոն կատարի, եւ վկայ(աբան)ութիւն նոցա»։ 12. Թղ. 14բ. «Մարտի ամսոյ ի Ժ. յիշատակ նիւրղի եպիսկոպոսի Երուսաղեմացւոյ» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 24)։ 13. Թղ. 15բ. «Մարտի ամսոյ որ աւր (ԺԹ.) յիշատակ Յովաննու եպիսկոպոսի Երուսաղեմացւոյ, եւ նոյն կանոն կատարի որ եւ կիւրղին յիշատակին»։ 14. Թղ. 15բ. «Ընթերցուած վարդապետութեան ի գիր անկելոցն ի սուրբ քառասնորդսն եւ հանդերձելոցն կնիք առնուլ. Ա. Ընթ. յԵս. մարգ. Լուացարուք սրբեցարուք»։ Ա-ԺԹ ընթերցուածները օրինակուած են իրար ետեւէ, ինչ որ Ա. Ճաշոցին մէջ (§§ 15-34) ցրուած էին քառասնորդաց կանոններուն միջեւ. վերջին (ԺԹ) ընթերցուածին կը յաջորդէ «Կատարեցաւ կանոն վարդապետութեան առ հանդերձեալսն մկրտել ընթերցուածք ԺԹ»։ 15. Թղ. 41ա. «Ընթերցուածք որ ի սուրբ քառասնորդսն կատարին. Յառաջնում շաբաթու պահոցն չորեքշաբթի աւր ի տասներորդ ժամուն ժողովին ի սուրբ Սիովն եւ այս կանոն կատարի» (հմմտ. Ա. Ճշց. §§ 16-17)։ 16. Թղ. 49բ. «Յերկրորդումն շաբաթու պահոցն երկշաբաթի աւր» (Հմմտ. Ա. Ճշց. §§ 19-23)։ 17. Թղ. 72ա. «Յերրորդում շաբաթու պահոցն» (հմմտ. Ա. Ճշց. §§ 25-26), 18. Թղ. 77բ. «Ի չորրորդում շաբաթու պահոցն» (հմմտ. Ա. Ճշց. §§ 28-29)։ 19. Թղ. 82ա. «Ի հինգերրորդում շաբաըր (առասնորդացն», (Հմմտ. Ա. 3յց. §։ 20. Թղ. 87բ. «Ի վեցերրորդ շաբաթու քառասնորդացն» (հմմտ. Ա. Ճշց. §§ 34-35)։ «Կատարեցաւ կանոն վեցերրորդ շաբաթու քառասնորդացն»։ 21. Թղ. 93ա. «Յառաջ քան զվեց աւր սուրբ Զատկին շաբաթի աւր ի տասներորդ ժամուն ժողովին ի Ղազարովն եւ այս կանոն կատարի» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 36)։ 22. Թղ. 94ա. «Ի կիրակէ աւր Արմաւենեացն ժողովին ի սուրբ մատրան քաղաքին եւ այս կանոն կատարի»։ Հմմտ. Ա. Ճշց. § 37. «Եւ յելանելն նոցա յԵրիքովէ, աւետարանին տեղ՝ կայ «Եւ իբրեւ մաւտ եղեն յերուսաղէմ... որ ի Նազարեթէ գալիլեացւոց»։ Կը պակսի նաեւ վերջին խորագիրը եւ աւետարան Յովհ. «Եւ մտանեն յեկեղեցին եւ ընթեռնուն աւետ. ըստ Յովհ. Ի վաղիւ անդր»։ 23. Թղ. 95բ. «Երկշաբաթի աւր ի Զատկի պահոցն» Հմմտ. Ա. Ճշց. § 38. կը պակսի վերջին աւետարանը։ 24. Թղ. 102ա. «Երեքշաբաթի աւր ժըղովին ի լեառն Ձիթենեաց ի տասներրորդ ժամու» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 39)։ 25. Թղ. 114ա. «Չորեքշաբաթի աւր ի տասներրորդ ժամու ժողովին ի սուրբ մատրան քաղաքին» (հմմտ. Ա. Ճշց. § 40)։ 26. Թղ. 121բ. «Հինգշաբաթի աւր հին Զատկին վասն որոյ ասաց Յիսուս ցաշակերտսն իւր. Ցանկութեամբ ցանկացայ զզայտիկս զայս ուտել ընդ ձեզ։ Եւ ժողովին ի յեւթներրորդ ժամու ի սուրբ մատրանն քաղաքի եւ այս կանոն կատարի. Ընթ. Ա. ի Ծննդոց. Եւ եղեւ յետ բանիցս այսոցիկ... զի լՎար ձայնի իմում։ Ընթ. Բ. յԵս. մարգ. Հոգի տեառն ի վերայ իմ... սքանչելի լինիջիք։ Ընթ. Գ. ի Գործոց առաք. Եւ յաւուրսն յայնոսիկ յարուցեալ... մետասան առաքեալսն։ Սղ. ՍԴ. կց. Կակուղ էին բանք «Յետ սաղմոսին թարգմանութիւն նստին եւ արձակին երեխայքն. եւ յետ արձակման երախայիցն, ժողովին եւ այս կանոն կատարի. Սղ. ԻԲ. կց. Պատրաստ արարեր առաջի։ Պաւղ. Կորնթ. Զի ես ընկալայ... աշխարհի դատապարտեսցուք։ Աւտ. Մթ. Եւ իբրեւ երեկոյ եղեւ կայր բազմեալ ընդ... ի լեառն Ձիթենեաց։ Եւ պատարագ մատչի ի սուրբ մատրանն եւ առաջի սրբոյ խաչին»։ «Եւ նոյն ժամոյն երթան ի սուրբ Սիոն եւ այս կանոն կատարի. Սաղմոս նոյն եւ Առաքեալ նոյն։ Աւտ. Մկ. Յառաջնում աւուր բաղարջակերացն... ելին ի լեառն Ձիթենեաց»։ «Եւ նոյն ժամոյն ելանեն ի լեառն Չիթենեաց եւ կատարեն զերեկոյին պաշտաւնն եւ յարեն ի նոյն հսկումն։ Եւ ըստ երից սաղմոսաց գորղայաց եւ աղաւթք հանդերձ ծունը դնելով կատարեն»։ «Առաջին գոբղայն Սղ. Բ. կց. Իշխանք ժողովեցան ի»։ «Երկրորդ գոբղայն Սղ. Խ. կց. Բան անաւրէնութեան եդին»։ «Երրորդ գութդայն Սղ. ԾԸ. Կց. Փրկեա զիս ի թշնամեաց իմոց»։ «Չորրորդ գոբղայն Սղ. ԿԱ. կց. Նոքա ի ձեռանէ քումմէ մերժ»։ «Հինգերորդ գուբղայն Սղ. ՃԸ. Կց, Խաւսեցան զինեւ լեզուաւք»։ «Եւ յետ հինգ սաղմոսին եւ հինգ գուբղայիցն ի նմին իսկ ի մէջ գիշերոյն ընթեռնուն աւետարան ըստ Յովհ. Եւ իբրեւ ել, ասէ Յիսուս, այժմ փառաւորեցաւ որդի մարդոյ եւ Աստուած փառաւորեցաւ... յորս եմուտ ինքն եւ աշակերտքն իւր»։ «Ի նմին իսկ ժամու գիշերոյն ելանեն ի բլուրն եւ այս կանոն կատարի. Սղ. ՃԸ. կց. Փոխանակ սիրոյ իմոյ մատնէին զիս. այլ ես յաղաւթս կայի։ Աւտ. Ղկ. Եւ ելեալ գնաց ըստ սովորութեանն ի լեառն ձիթենեաց... մտանիցէք ի փորձութիւն»։ «Ի նմին ժամու գիշերոյն ժողովին յաշակերտարանն եւ ընթեռնուն աւետ. ըստ Մկ. Եւ առնու ընդ իւր զՊետրոս եւ զՅակոբոս... գնասցուք աստի զի մերձեցաւ որ մատնելոցն է զիս»։ «Ի նմին ժամու գիշերոյն իջանեն ի լեառնէն Ձիթենեաց ի Գեդսեմանի, եւ ընթեռնուն աւետ. ըստ Մթ. Յայնժամ գայ Յիսուս ընդ նոսա գեղ մի որ անուանէր Գեթսեմանի... թողին զնա եւ փախեան»։ «Ի նմին ժամու գիշերոյն երթան ի վանսն Կայիափայ եւ ընթ. աւետ. ըստ Ղուկ. Եւ կալան զնա ածին... ելաց դառնապէս»։ «Ի նմին ժամու գիշերոյն գան սաղմոսաւ յապարանսն Պիղատոսի եւ ընթեռ. աւետ. Յովհ. Եւ ածեն Յիսուս ի վանացն... զի ի խաչ ելանիցէ»։ «Ի նմին ժամու գիշերոյն գան սաղմոսելով զՃժէ. սաղմոսն. Խոստովան եղերուք տեառն զի բարի. մինչ գալ առաջի սրբոյ Գողգոթայ, եւ անդէն ընթեռնու աւտ. ըստ Սար. Իսկ նոցա կալեալ զՅիսուս ածեն.. Պիղատոսի դատաւորի»։ 27. Թղ. 137բ. «Այգոյն ուրբարին դնի պատուական փա(յ)տ խաչին առաջի սուրբ Գողգոթայ»։ Հմմտ. Ա. Ճշց. § 42. հոս չորս աւետարանները աւելի համառօտ են հետեւեալ կերպով. ունի՝ Մթ. ԻԷ. 3-56 (փխ. 1-56), Մկ. ԺԵ. 16-41 (փխ. 1-41), Ղկ. ԻԳ. 32-49 (փխ. ԻԲ. 66 - ԻԳ. 49), Յովհ. ԺԹ. 25-37 (փխ. 17-37)։ 28. Թղ. 151բ. «Շաբաթ աւրն առաւաւտուն ի սուրբ Յարութեանն ասի սաղմոս ՁԸ. կց. Եդին զիս ի բգի( = գրի) ներքնումն։ Կարդացումն Եսայեայ. Սուրբ ես Տէր Աստուած մեր որ բնակ. Վերջն՝ դողումն կալցի զամբարիշտն։ Աւետ. ըստ Մթ. Եւ ի վաղիւ որ էր յետ... հանդերձ զաւրականաւքն»։ «Շաբաթն աւր ե(րի)կունն ճրագալուցին սուրբ Զատկին սաղմոսէ եպիսկոպոսն զՃԺԲ. սաղմոսն կց. Եղիցի անուն տեառն։ ի նմին ժամու ելանի ի սուրբ Յարութեանն, եւ լուցանէ եպիսկոպոսն եւ վիճակեալքն, եւ իսկոյն սկսանին զհսկումն սրբոյ Զատկին, եւ ընթեռնուն ընթերցուածք ԺԲ. եւ ըստ միոյ միոյ ընթերցուածին Աղաւթք հանդերձ ծունը դնելով։ Կատարեն Սղ. ՃԺԵ. Կց. Այսաւր է զոր արար տէր եկայք ցնծասցուք։ Ընթ. ի Ծննդ. Ի սկզբանէ արար Աստուած զերկին»։ Հմմտ. Ա. Ճշց. § 43. 12 ընթերցուածներէն մնացած են առաջին վեցր. «Լուսաւորեա լուսաւորեա» ընթերցուածը կը մնայ կիսատ ու կ'աւարտի ձեռագիրը. մնացածը կը պակսի, ձեռագիրը կիսատ մնալուն պատճառով։

Content