97516371303։
նոտր։
Ա-Ժ։
թուղթ։
ստուարաթուղթ կիսակաշի։
բաւարար. թուղթը բարակ ըլլալով՝ առաջին էջի գրատողերը մաշած եւ կոտրած են։
Տէր Ստեփաննոս Աթոռակալ Տանն Սիւնեաց։
եւ այլ զարդեր չունի։
սեւ։
Յիշատակարան հին բնագրին, 1. Էջ 198. «Փառք...։ Յանգ ելեալ աւարտեցաւ գեղեցկայարմար պատմութիւնս այս, զոր արարեալ ստուգաբանութեամբ, անյայտ եւ գիտնական վարդապետին Թովմայի, սկսեալ ի յԱդամայ մինչեւ ի Նոյ եւ անդի եկն աստիճանաւ վերուստ ի վայր, մի առ մի եւ բազում աշխատանաւք, ճշգրտաբար եկն եհաս ի յազգն Արծրունեաց, եւ մի ըստ միոջէ շարակարգեալ զազգն եւ զիրն եւ զթիւն եւ զպատճառս նոցա, եւ թէ որպէս բազում ջանք եւ աշխատութիւն կրեալ նոցա հանդերձ պատերազմաւ ընդդէմ այլազգեաց, եւ բարձին զչարութիւն նոցա ի բազում տեղեաց, որչափ եւ կարողութիւն նոցա եհաս։ Եւս առաւել աստուածապսակ եւ բարեպաշտ եւ ամենիմաստն թագաւորն Հայոց Գագիկ, որ իմաստութեամբ եւ ուղղափառ վարուքն իւրովք եւ կամաւքն Աստուծոյ տիրեաց բազում աշխարհաց, զոր կայ յիշատակեալ ի սմա, եւ խաղաղութեամբ պահեաց զամենայն աւուրս կենաց իւրոց ի հնգից թշնամեաց, եւ եղեւ առիթ շինութեան եկեղեցեաց, եւս առաւել գերահռչակ եւ սքանչելագործ սուրբ եկեղեցւոյս Աղթամարայ, ընդ որոց հովանեաւ շարագրեցաւ պատմութիւնս այս ի թուականութեանս հայոց յեւթն հարիւրերորդի յիսներորդի երկրորդի (1303), եւ յաշխարհակալ թագաւորութեան Ղազանի, հրամանաւ եւ ծախիւք աստուածապատիւ եւ երջանիկ երիցս երանեալ ամենիմաստ հայրապետիս հայոց Տեառն Զաքարիայի, որ է յոյժ բարի եւ առատամիտ եւ աղքատասէր եւ աստուածային ձրիւքն բարգաւաճեալ, եւ ի խնդրոյ աստուածարեալ, գիտնական եւ արդիւնական վարդապետի, միանգամայն եւ արհիական աստիճանի արժանացելոյ Տեառն Ստեփանոսի, որ է ակն արեւելեան եւ աթոռակալ մեծի Սիւնեաց տանն, եւ եթէ նախնականաւքըն քննեսցուք զնա, ոչ ոք է յիշխանաց եւ յիշեցելոց արեւելից կողմանցն բարձրագոյն քան զնա, զի ամենեցուն քաջայայտ է ազգքն եւ նախնիքն նորա, եւ նա այնպէս է ի մէջ նոցա փառաւորագոյն եւ պայծառ՝ որպէս զարեգակնն ի մէջ աստեղաց։ Եւ նա վասն սիրոյն աստուածային խնդրեաց զպատմութիւնս ի մերոյ աստուածընկալ եւ սրբասէր եւ աթոռակալ սուրբ Լուսաւորչին, ի Տեառն Զաքարիայէ. իսկ սա մեծ ջանիւ ետ գծագրել զսա յաղագս խնդրոյ նորա, եւս առաւել կամեցող եղեալ այսմ գործոյ, ամենիմաստ եւ բարեմիտ, հեզ եւ խոնարհ, հարազատ եղ բայր Տեառն Զաքարիայի Ամիրգաւրգին, զոր տէր Աստուած զնոսա ընդ երկայն աւուրս արասցէ, անփորձ պահելով յամենայն որոգայթից թշնամեաց, յերեւելեաց եւ աներեւութից, հոգւով եւ մարմնով, զամենայն աւուրս կենաց իւրեանց. ամէն։ «Եւ ես ամենամեղս եւ անարժանս եւ անյիշելիս ի կարգս գրչաց եւ կրաւնաւորաց Դանիէլ անուն, ըստ իմում տկարութեանս, յանձն առի գրել զսա ի դուռն մեծ եւ պանծալի սուրբ Խաչիս Աղթամարայ, զոր վերագոյնն յիշեցաք։ Եւ դարձեալ յերես անկեալ աղաչեմ զբարի ընթերցողսդ, եւ անմեղադրութիւն խնդրեմ վասն սխալանաց գրոցս, եթէ աւելի կամ պակաս գտանիցի ի սմա, եթէ կէտ, եթէ տուն եւ եթէ ստոր եւ եթէ յայլ ինչ բառ, ի Խէ կամ ի Հոյ, զի գիտնականքն քաջ գիտեն որ ի հին գրեանք այսպիսեացս ոչինչ փոյթ է արարած, եւ ես անհմուտ գոլ սոցա, զոր լսեալ էաք յեկեղեցական գրոց ի բառիցս յայսցանէ զնոյն գրեցաք, եւ զոր արտաքոյ սոցա էր, ոչ գիտելով թէ որպէս էր։ Եւ ի ձէնջ խնդրեմ, զի ըստ աստուածասէր կամաց ձերոց՝ միայն զԱստուած ողորմին շնորհէք մեզ եւ ծնաւղաց մերոց, զի եւ դուք գտջիք զողորմութիւն յԱստուծոյ յաւուրն աներեկ գալստեան նորա, եւ ինքն եղիցի աւրհնեալ, գովեալ եւ բարեբանեալ յամենայն արարածոց, յանիմանալեացն եւ ի զգալեացս, այժմ եւ հանապազ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն։ «Դարձեալ կրկին աղաչեմ եւ զուսուցիչն իմ զՍիմէոն պատուական քահանայ, որ ի բազում արուեստից իւրոց զընդ սակաւ գիրս մեզ ուսոյց, եւ զնա յիշել ի տէր սրտի մտաւք եւ զծնողսն նորա, եւ Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ փառք յաւիտեանս. ամէն»։ 2. Էջ 24. «Զմեղապարտ եւ զանարժան գրիչս յիշեցէք ի Քրիստոս, որ գրեցի զսա ի դուռն սուրբ Խաչիս Ախթամարա. ԶԾԲ (1303) թուին»։ 3. Էջ 54. «Գծագրեցաւ գիրքս այս առաջի սուրբ Խաչիս Աղթամարայ, հրամանաւ տեառըն Զաքարիայի վերադիտողի հայոց սեռի, զոր տէր Աստուած յամայրամ ժամանակս շնորհեսցէ սմա անփորձ յամենայն որոգայթից, երեւելեաց եւ աներեւութից, հանդերձ բարեպաշտ եղբարբն իւրով, որոյ անունն Ամիրգաւրգի ճանաչի, ընդ որ աղաչեմ եւ զմեղուցեալ գրիչս յիշեցէք ի Քրիստոս»։ 4. Էջ 100. «Քրիստոս Աստուած, այս սուրբ վկայիս բարեխաւսութեամբ զՏէր Զաքարիայ զՀայոց վերադիտողն բարձրացոյ աւր ըստ աւրէ ի վերայ աշխարհիս պայծառ իբրեւ զարեգակն. եւ զսիրտ աշխարհակալ թագաւորին Ղազանի՝ քաղցրացոյ ընդդէմ նորա, եւ յաջողեա՛ զգործս իւր ի բարի ի ժամանակս նորա յերկարեա մինչեւ ի խորին ծերութեան։ Ընդ նմին եւ զրհարազատ եղբաւր իւրոյ զԱմիրգաւրգոյ, որոյ հրամանաւ գրեցաւ պատմութիւնս այս, ի բարձրանշան եւ ի հռչակաւոր դուռն սուրբ խաչիս Աղթամարայ, ի թուականիս Հայոց ՉԾԲ (1303). եւ քեզ փառք հանդերձ հարբ եւ ամենասուրբ հոգւովդ. ամէն»։ Յիշատակարան նոր ընդօրինակողին. 5. Էջ 200. «Յիշատակարան մատենի գրողիս. Շնորհօք տեառն մերոյ եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի զՊատմագիր Թովմայ վարդապետի, զօրինակեալն յԱղթամար յոտս սուրբ Նշան եկեղեցւոյ, հրամանաւ Զաքարիայ Կաթողիկոսի, ի Դանիէլ գրչէ հինգ հարիւր երեսնեւութ ամօք յառաջ, առեալ ածեն ի թագաւորեալ քաղաքս ի Պօլիս։ Անդ անկանի ձեռս ուսումնասէր մահտեսի Խաչատուր ամիրայի, ի տանէ Տագէսեանց, յետ որոյ ի տեղեկանալ պատուական Հարց մերոց ի միաբանութենէ Սխիթարեան որ ի Վնէժ, հետամուտ լինին զմատեանն զայն ի ձեռս բերել։ Ի չլինել հնարից, ստիպին գաղափարել տալ զնոյնն։ Ուստի հարկադրեցին զիմ անարժանութիւն գերապատիւ Վեր. Հ. Փիլիպպոս Վրդ. Թերճիման Ասլան եւ Վեր. Հ. Անանիա Վրդ. Ճէլալեան, օրինակել զնոյն ձեռագիր։ Եւ ես դպիր Անտոն վարժապետս, որդի Դիռնեայ Պօլսեցւոյ Քեոլէեանց, յանձըն առի զնոյն ի գլուխ հանել յետ քառասուն եւ հինգ ամաց վարժապետութեան իմոյ, ի հասակի շուրջ տասանց եօթնիցս, որ բազում վշտօք ի գլուխ տարայ յամի տեառն 1841 Յունիսի 9, յաւուր ամառնամտին սկսեալ եւ աւարտեցի յետ յիսուն աւուրց։ Բայց թէ զո՛ը ճիգն աշխատութեան ունէի ի գաղափարելն զայն ոչ ոք կարէ գիտել բացի գրականաց։ Զի նոյն իսկ մատենագիրն վկայէ զանձնէն ի լուսանցս գրոյն. "ւաղ զայս շոգս ու զճանճերս զաչքս կու հանեն՝ ասելով։ Այլ ես զսորին բան անդր եւս տարայ գրելով ի յիշատակարանիս, թէ տօթ ամարան, ճանճից սըտնեղութիւն, լուոց խայթմունք, եւ ի վեր քան զամենայն անկարգ գրուածք գրչիս, որ զտառս բառից ցրիւ գրեալ ունէր եւ զյոլով բառս խառնեալս ընդ միմեանս, եւ զմի կամ զերկուս տառս կցեալ էր ընդ այլում բառի եւ զվերջատառս նոյն բառիցն խառնեալ ընդ այլ բառ, որ գլխովին ցնորեցուցանէ զօրինակողըն. եթէ տեղեկութիւն չիցէ ումեք գրոց բանի եւ պատմութեան, կարծեմ բնաւ չբաւէ ի գլուխ հանել ըստ օրինի զնոյն մատեան։ «Եւ արդ ես յետինս ամենեցուն, որ ըստ կարի իմում վճարեցի զառաջիկայ գործս, ըստ ամենայնի պահելով զհաւատարմութիւն, յար եւ նման, անսխալ եւ անթերի գրելով, միայն խնամք արարչին էր այն որ զօրացոյցն զիս եւ ետ վճարել։ Վասն որոյ աղերս արկանեմ առաջի պատուական հաքքքո մի անմաս հանել զիս ի մաքրափայլ աղօթից ձերոց եւ անմահ պատարագացդ, որոց մնամ պատրաստական ի կենդանութեանս, եւ յետ վախճանի իմոյ պահել զհոգի իմ անմոռաց յիշմամբ»։
տե՛ս Յիշատակարան։ Հին բնագրին՝