93743ԺԸ դար։
նոտր։
Ա-ԺԱ։
թուղթ։
դրոշմազարդ շագանակագոյն կաշի, միջուկը ստուարաթուղթ։
բաւարար. էջ 213-229 վերի մասէն ջուրի հանդիպած ըլլալով՝ վնասուած է գրադաշտը. բնագիրը թերի է վերջաւորութեան։
եւ այլ զարդեր չունի։
կարմիր։ ՍԵԶԲՆԱՏԱՌՔ սեւ։
Սպահանէն դրկած է Տիար Յարութիւն Սահակեան. ստացած ենք 1800ին։ Բովանդակութիւն. Ա. Յովհաննէս Կաթողիկոս, Բ. Ղեւոնդ պատմիչ. Ա. Յովհաննէս Կաթողիկոս, Պատմութիւն հայոց. 1. Էջ 1. «Յոհաննու Հայոց Կաթողիկոսի, Յառաջաբան պատմութեան. (Չ)դադարումն դարուց ժամուց եւ ժամանակաց, թէպէտեւ իսկապէս զհօրէ ասաց բանն դնել իւրում իշխանութեան, ի բաց միանգամայն տարեալ ի մարդկայնոցս գիտութեանց, զյոյժ հաւաստին եւ զյաւէտ կարելին»։ - Վերջ էջ 5. «Եւ վասնզի այսոքիկ այսպէս քեզ տեսեալ եղեւ, այսուհետեւ թէ հաճոյ քեզ թուի ի յերկուցն զիս ի բաց տարեալ, ի Սեմա(յ) ասեմ նահապետութեանց եւ ի Քամայ, զմերն Յաբեդի ըստ կարգի բանիս սակաւուք ինչ յայտարարութեամբք ասացից, վասնզի եւ ոչ իսկ պիտոյ է այժմու ճառիս, այլում տեղւոյ եւ ժամանակի թողլի է»։ 2. Էջ 5. «Յետ երկնասահանացն հեղեղացն եւ անդնդապտոյտ ջրահեղձն լինելոյ բոլոր շնչականաց, եւ յետ ակամայ կամաւ նաւարկութեանն Նոյի»։ - Վերջ էջ 224. «Վասն այսորիկ թշնամիք տեառն ստեցին մեզ եւ յանտառաբոյծ խոզից եւ յանցաւորաց ճանապարհի կոխեցաք իբրեւ զկաւ գռեհաց եւ ի գլուխս մեր կուտեցան քարինք ձորոյն Նաքովրայ»։ 3. Էջ 225. «Բան ինքնորոյն սակս յիշատակի անուան իւրոյ. Թագաւորք աստուածասէրք եւ բարեպաշտօնք, իշխանք եւ պետք եւ հրամ(նա)տարք հայոց, եղբարք մեր եւ առաքեալք»։ - Վերջ 227. «Արդ այսքան բան ձեզ յինէն բաւականասցի, բայց անարժանս ես եւ հեղգ ապաշաւս Յոհաննէս նուաստ Կաթողիկոս Հայոց. աղաչեմ»։ Ձեռագիրս համեմատելով 1867ին Երուսաղէմ տպագրուած «Պատմութիւն Յովհաննու Կաթողիկոսի» հետ, կը տեսնենք որ աւելի ունի Յառաջաբանը, իսկ բնագրին մէջ կը պակսին Ա-ԿԷ գլուխներու ստորաբաժանումԲ. Ղեւոնդ վարդապետ, Պատմութիւն. 4. Էջ 227. «Պատմութիւն Ղեւոնդէս մեծի վարդապետի որ յաղագս երեւելոյն Մահմէտի եւ զկնի նորին թէ որպէս կամ որով օրինակաւ տիրեցին տիեզերաց եւս առաւել թէ հայոց. Նախ եւ առաջին որք եւ Ամիր Լմումնիք անուանեցան, զի զքսան ամ կալեալ զիշխանութիւն Սահմէտի մեռանի»։ 5. Էջ 229. «Յաղագս ասպատակելոյ Իսմայիլի զաշխարհս հայոց եւ հարկանելոյ զզօրս հայոց. Իսկ ի գալ միւսոյ ամին սկսան խրոխտալ ընդդէմ արքային պարսից եւ գումարէր բազմութիւն զօրացն»։ 6. Էջ 233. «Եթէ զիարդ յաւուրս նորա էր իշխանն Գրիգոր եւ որ ինչ անցք անցին ընդ յաշխարհս հայոց եւ մահուան իշխանացն. Ի սորա յառաջնում ամի իշխանութեանն եւ ի ԻԵ ամի Կոստանդնի կայսեր, որ էր թոռն Հերակլի»։ 7. Էջ 235. «Վասն իշխանութեանն Աշոտի եւ այրեցածին հոռոմի եւ մահուանն Աշոտոյ. Իսկ ապա յետ մահուան Գրիգորի յաջորդէ գիշխանութիւն Աշոտ պատրիկ»։ 8. Էջ 237. «Վասն Մօռին կռուին. Յետ այնորիկ զոր պատմեցաք դարձեալ զօր առաքէր արքայն յունաց որում Ափսեմերուն կո9. Անդ. «Ճառեցից դարձեալ վասն անհնարին աղիտիցն որ եհաս ի տոհմէն Իսմայիլի ի վերայ մեր. Յետ վեշտասան ամի իշխանութեան Ապտլմելիքի, դարձեալ գրգռեալ սիրտ նորա ի չարասէր սատանայէ»։ - Վերջ էջ 250. «Բայց թէ ընծայ յինէն խնդրեսցես ըստ օրինի թագաւորաց տաց քեզ, եւ յարուցեալ խաղաղութեամբ երթիցես ի տեղի քո։ Իսկ Մահմատ դարձեալ յղեալ առ Ճենբակուր. տո՛ւր ինձ, ասէ, աղջկունս ԼՌ եւ գնացից ի»։ Համեմատելով Ձեռագիրս 1857ին Փարիզ տպագրուած «Ղեւոնդ Պատմագիր»ի հետ, կը տեսնենք որ Ձեռագիրս չունի տպագրին գըլուխներու բաժանումը, այլ այնքան միայն որքան վերեւ տեսանք։ Ձեռագիրս կը մնայ կիսատ եւ կը հասնի տպագրին էջ 62ը։ Իսկ յետագայ գրիչ մը շարունակած է գրել երկու էջ եւս (էջ 251-252) եւ կ'աւարտէ հետեւեալ կերպով. «Իսկ նորա առեալ ընդ իւր զբազմութիւն զօրացն եւ զամենայն յաղթանդամ հայազունսն իւր, որոց արիութիւն զօրութեանն հռչակեալ էր առ նոսա, եւ եկեալ բնակէր մերձ առ նմա եւ բազում աւուրս մարտնչէին ընդ միմեանս»։