176013311885։
շեղագիր։
չեն նշուած։
կիսակաշի ստուարաթուղթ։
բաւարար։
նախ գրիչը ապա Սերովբէ Ալիշան գնած է 1888ին։
բնագրին կապոյտ թանաքով։
Հին բնագրին 1. Էջ 175. «Քանզի բազում եւ յոլով հայու եւ հոռոմի եւ թուրքի փորձեցեալ է ի Քիրէմէթ գիւղ կայ Աննայ դայեակն է ասացեալ բազում խնդրանօք, որ ասէին իւրն Չիյտէմի կին։ Ի թուին Հայոց ՌիՃՀԳ (1724) Դեկտեմբերի ԺԳ, օրն կիրակի, եւ իւր բժըշկութեան արուեստն էր օգտակարութեամբ Աստուծով։ Եւ զայս ընդ բժշկութենէն ներակցեալ, որ յայսմ գործս սմա ուսուցեալ, վարդապետն ի տեսլին էր առեցեալ, որպէս ի վերոյ գրեցաք, եւ ես բազմամեղ ծառայս Աստուծոյ եւ անպիտան հետեւող բժշկութեան արուեստի ի նոյն գիւղ քահանայագործութիւն առնելով, բազում աղերսիւ օրինակն ինքն ասաց, դայեակ Աննայն աղախին Քրիստոսի, հանգուցեալն ի Տէր, եւ ես գրեցի անարժան ծառայս անուամբ եւեթ քահանայս եւ հանգուցեալ իրիցուհիս իմ բազում միջնորդեաց աղաչելով ի նմանէ, որ կոչի Բամպուխ աղախին Քրիստոսի եւ է ազնիւ Աստուծով գործող։ Աղաչեմ Տերամբ առ ձեզ, եղբայրք, գրեցեալ անւանքն յիշեսջիք ի Տէր»։ Բնագրին գրչութեամբ. 2. Էջ 176. «Յամի տեառն 1885, Օգոստոս 16. Ի հայրապետութեան սրբոյ աթոռոյն Էջմիածնի Տ. Տ. Մակարայ սրբազան կաթողիկոսի Ամենայն Հայոց եւ ի պատրիարգութեան սրբոյն Երուսաղեմայ հանգուցեալ Տ. Եսայեայ արքեպիսկոպոսի, եւ ի պատրիարգութեան Կ. Պօլսոյ Տ. Յարութիւն սրբազան արքեպիսկոպոսի, վերստին ընդօրինակեցաւ բժշկարան կոչեցեալ մատեանս ի ձեռամբ Աւիտ(ի)սի, որ է որդի Մարգար քահանայի Բաղիշեցւոյ, ի Կ. Պօլիս, ընդ հովանեաւ սուրբ Յարութեան եկեղեցւոյ Բերայի։ «Վասն որոյ աղաչեմ՝ որք հանդիպիք այսմ մատենի, թէ ընթերցմամբ թէ գործածութեամբ եւ եթէ վասն ընդօրինակելոյ, ի խնկանուէր աղօթս ձեր, յիշեսջիք զպիտակ Աւետիս զգրող բժշկարանիս եւ զվերոյիշեալ Մարգար քահանայն հայրն իմ, որ ի գրելն իմում զնա ինձ օժանդակէր, եւ զբարեպաշտ տիրուհի մայրն իմ զՄարիամ տիկին, եւ զհարազատ եղբայրս զպարոն Նշան եւ զպարոն Արսէն, եւ զքորքս զԱտլաս, զԱնգին եւ զԵալտուզ. եւ զհանգուցեալ նախնիսն մեր, զհաւն իմ Յարութիւն, զհայր Մարգար քահանայի եւ զնորին հայր Մուրատ, եւ զհայր Մուրատին զՂրումբօ, այսինքն՝ Ղումրի, որոյ անուամբն մականուանեալ մեր սերունդ կոչի Ղմրօեան։ «Աղաջեմ եւ զայս, զի եթէ հարկ լիցի ումեք ընդօրինակել զբժշկարանս, օրինակեսցէ ընդ նմին եւ զայս յիշատակարանս առանց զեղծման, որպէս եւ մեք ընդօրինակեցաք զյիշատակարան բնագիր բժշկարանի»։
19 Ապրիլ 1888ին Պոլսոյ մէջ Սերովբէ Ալիշան գնած է Ձեռագիրս եւ 1894ին դրկած է Ս. Ղազարի Մատենադարանը։ Մատեանս է Բժշկարան, ընդօրինակուած 1724 թուի օրինակէ մը։ Դեղերն ու անոնց բացատրութիւնները օրինակուած ըլլալով խառն, առանց կանոնի, գրիչը պատրաստած է անոնց այբբենական ցանկը, որ մենք կը հրատարակենք ստորեւ. 1. Էջ ա. «Խրատք շահաւէտք մեծին Ճալիանոսի, որ տաճիկ բառով Լոգման հէքիմ ասի, որ է ինքն իմաստուն Գալիանոսն, վասն շահու եւ օգտութեան մարդոյս բնութեան. Նախ պարտ է մարդոյ քիչ ուտել եւ քիչ խմել...»։ - Վերջ էջ ժբ։ 2. Էջ 1. «Յայլմէ հաւաքեալ բժշկապետաց լաւ եւ պատուական սպեղանիք մարդկայինս բնութեան յումեմնէ բանասէր իմաստասիրէ». այսուհետեւ կը սկսին դեղագիր3. Էջ 207. «Ցանկ կարգաւ ըստ այբուբենից տառից. Ա. Աթէշփուր 70։ Ականջացաւի 25, 37, 100։ Ակրացաւի 28։ Աղեթափի 44։ Աղից վայր եկածի 88։ Աղն շինելոյ 148։ Ամենայն ցեղ մսոց բնութեան յայտնի 153։ Ամուլ կնոջ 105։ Այր եւ կին թէ թէ գեր լինին 121։ Անծին կնոջ 106։ Անկողինն շռողի 102։ Աչաց դեղրունք 9, 23, 24, 25, 29, 38, 186, Էջ 208. «Բ. Բարակ ցաւի 122։ Բերանացաւի 26, 28, 29։ Բժիշկքն, որ չկարեն բժշկել 60։ Բորի 93, 95»։ Էջ 208. «Գ. Գզըլ քուլաք 71։ Գիրութեան 81։ Գլխացաւի 22, 23, 35, 36։ Գոզիլ թէ չկարէ 102։ Գոզն կապուածի 7»։ Էջ 209. «Դ. Դանկով զարկածի 74։ Դեղնութեան 21, 79։ Դողդոջոտ անճար ցաւոց Էջ 209. «Ե. Եախը սրաճայիւ 183։ Եախը քամոյ 199, 192։ Ելունդի 71։ Եղ քամոյ 199։ Իաքի բորի 94։ Երեսի վիրաց 38։ Էջ 210. «Զ. Զաւակ շինելոյ 103։ Զաւակն ձգելոյ 9։ Զօրութիւն յաւելցնէ 81»։ Էջ 210. «Ը. Ըխտաւորի 101։ Ըղեղն իրախային թէ ճեղքի 86։ Ընկղի ցքին քաշիլ 132»։ Էջ 210. «Թ. Թէմրէյիի 185։ Թիրէմէնթիի 137։ Թրի զարկած 77։ Թըպղայի դեղ կանանց 110»։ Էջ 210. «Ի. Իւղ (այլեւայլ) 49, 92, 124, 126-8, 130-7, 139-142, 144-7, 149»։ Էջ 212. «Խ. Խապարճխի 74։ Խասխն ճիղքածի 6։ Խոզագլուխ ցաւ 72, Խլուրտուկ 70։ Խրատ վասն ծծմբոյ 143։ Խոտն մտնելոյ թարթիփ 66։ Խունագիր 197։ Խօսք միահամուռ խառնուածոց մարդկան 168»։ Էջ 213. «Ծ. Ծիծն խոստէ 113։ Ծծացաւի Էջ 213. «Կ. Կաթից բնութիւնքն 155։ Կանանց (այլեւայլ) 69, 104, 107-111, 114։ Կշտացաւի 110։ Կրծացաւի 41»։ Էջ 214. «Հ. Հազի 41-43, 46։ Հայան թէ ճեղքի 83։ Հապ (այլեւայլ) 13-7, 50-1, 91, 182։ Հարսի եւ փեսի կապածի 174։ Հաւազարկի 78։ Հիւմմայի 191»։ Էջ 215. «Չ. Չայնի 27։ Ձիոյ դեղ 103»։ Էջ 215. «Ղ. Ղուլիննի 115»։ Էջ 215. «Ճ. Ճանաչել եօթն կերպիւ հիւանդին 163։ Ճիճին սպաննել 47։ Ճուարիշ (3 տեսակ) 52, 82»։ Էջ 215. «Մ. Մազի 48։ Մալաֆրանուխի 91։ Մահու 49, 73, 163։ Մաճուն (այլեւայլ) 1-5, 39-40, 44, 47, 52-4, 56-7, 108, 117, 179, 181, 198, 201, 202, 204։ Մայասրլի 89։ Մարդն, որ ճանաչի 40, 41, 76, 100։ Մէլհէմ (այլեւայլ) 18, 54, 76-78։ Մէջքն թէ բռնի 115։ Մէզի 102, 173։ Միջացաւի 103, 116։ Միջոց պաղի 49։ Միտքն բացուելու 153։ Մոջնբունի 185։ Միւսէլլէս գինի շինել 152։ Մօրուաց ներկի»։ Էջ 218. «3. Յարանքն թէ հով կայ (եւ այլն) 6-7։ Էջ 218. «Ն. Նազիլիի 191։ Նամազ պուրնի 186։ Նուպաթ ճուլապ 55։ Նիհարութեան 81։ Նշանք (զանազանք) 156-7, 163։ Նորածին տղին 83։ Նուշ սնուցած 55։ Նռան ապուր 54։ Նստած տեղն... 92»։ Էջ 219. «Շ. Շարապ թմրհնտոյ 56։ Միջացաւի 55։ Շերպէթ (այլեւայլ) 10-13, 62, 153»։ Էջ 219. «Ո. Ոսկրացաւի 19։ Ոտքն եւ ձեռքն 121։ Ուռեցկի 202։ Ուռ թէ լինի 20»։ Էջ 220. «Չ. Չէօրէկ օթուի 123»։ Էջ 220. «Պ. Պաղլամն քակելոյ 48։ Պատանեկաց փուշտակն 83։ Պէվասըրի 87։ Պորտին 43։ Պտուղ շատ տալոյ ծառին կերպն 153։ Պօղացի 38-39, 70»։ Էջ 220. «Ջ. Ջերման 80։ Ջուր գեղեցիկ 150։ Ջրուաթն 194»։ Էջ 221. «Ս. Սաղոմոնի հարցումն վասն տղայաբերի 104։ Սապան 58։ Սարմասի 82։ Սեր կազմելոյ 149։ Սերման մարդոյ 8։ Սէքպան 57։ Սիրտն խէժ ունողի 41։ Սրդրի 19-20, 117։ Սութիայ 74։ Սրաճայի 74, 183։ Սրոյ կտրածի 74։ Սրտացաւի 40, 115»։ Էջ 222. «Վ. Վախով իլունդ հանողի 68։ Վիզն թէ խոց ելանէ 74»։ Էջ 222. «§. Տազ գլխոյ 27։ Տաստանպու 59։ Տիլ ալթըի 183։ Տլէ 116։ Տղացկանի արիւնն թէ չդադրի 110-1։ Տղոց աղիքն 83։ Տղոց քունն 17։ Տուզլու պալղամի 182։ Տօլունայ 73»։ Էջ 222. «Փ. Փոշտանկի 48։ Փորացաւի 43, 47։ Փրդածի եւ ծուռ բուսածի 77»։ Էջ 223. «Ք. Քամոյ (այլեւայլ) 119, 194, 199։ Քէլի 18-19։ Քէշինիշի 47։ Քիւթ եղածի Էջ 223. «0. Օձիկ ցաւոյ 185։ Օձն, որ ի բերանն երթայ 47։ Օգուտ պիտառութիւն»։ Էջ 223. «Ֆ. Եռանկ ցաւոց 60։ Եռանկ բորի 99։ Եռանկ զահմիթի 95։ Ֆռանկ ծաղկի