1740429ԺԸ դար։
նօտր։
Ա-ԺԳ։
թուղթ մաքուր։
շագանակագոյն կաշի, կլոր դրոշմազարդերով. աստառը թուղթ։
բաւարար։
Անտոն վարդապետ։
կարմիր նուաղ թանաքով են։
էջ 296-304։
կը պակսին։ Մատեանս է Բժշկարան Անտոն վարդապետի. այսպէս կ'անուանենք, որովհետեւ բնագրին մէջ կը կարդանք. «Եւ ես Անդօն վարդապետս տեսի եւս ըզհինգերորդեղէնըն..., բազում անգամս ճառտարեցի զնա ի քաղաքն Բերիոյ եւ ի քաղաքն Երաբօլիս, որ է Թռապօլուս եւ ի լեառն Լիբանանու, այսպէս պարտիս գիտել» (էջ 167)։ Ունի հետեւեալ բովանդակութիւնը. 1. Էջ 1. «Գիրք Երրորդ. Առաջին գիրքն որ յաղագս արմատից հասարակ կանոնաց բժշկութեան, եւ զերկրորդ գիրքն, որ է յաղագս մասնաւոր կանոնաց անդամոց մարմնոյ բժշկութեան, եւ այժմ հասանի այս երրորդ գիրքն, որ է յաղագս հասարակ հիւանդութեանց, որք ոչ են յատուկ ի միոյ անդամոյ, այլ ի կողմանսն մարմնոյ։ Վասն որոյ անուանի գիրքն Զարդարանի, որ զարդարէ զմարմինն, յորժամ պատահի նմա խոցուածքըն եւ հիմայից տգեղութիւնն եւ այլ նմանք սոցին։ Եւ բաժանեցաք զնա եօթն մասունսն, եւ յամենայն բանսն յունի զբացում դուռս, եւ ամէն դուռն պարունակէ զբազում 2. Էջ 2. «Մասն Առաջին, ի եօթնից մասանցն, որ յաղագս մեկնութեան հիմայից, որ պարունակէ զերկուս դուռս։ «Դուռն առաջին. Որ է յաղագս աւուրի հիմայի։ Գլուխ Առաջին. Յաղագս որպիսութեան եւ սահմանի հիմայի»։ Էջ 5. «Գլ. Բ. Յաղագս յայնոցիկ որ պատրաստք են ի ընդունումն հիմայից»։ Էջ 5. «Գլ. Գ. Յաղագս ժամանակաց հիԷջ 8. «Գլ. Դ. Յաղագս նշանաց ժամանակացն որք ցուցանեն զթեթեւութիւն եւ զսաստկութիւն հիւանդութեան»։ Էջ 13. «Գլ. Ե. Յաղագս աւուրի հիմա Էջ 17. «Գլ. Զ. Յաղագս ճառտարութեանց աւուրի հիմայն ըստ հասարակ կանոնի»։ Էջ 18. «Գլ. Է. Յաղագս կերպից աւուրի հիմայից»։ Էջ 19. «Գլ. Ը. Յաղագս հոգացողական հիմայսն»։ Էջ 20. «Գլ. Թ. Յաղագս նեղացողական հիմայսն»։ Էջ 21. «Գլ. Ժ. Յաղագս խորհրդակցողական հիմայսն»։ Էջ 21. «Գլ. ԺԱ. Յաղագս բարկացողական հիմայն»։ Էջ 22. «Գլ. ԺԲ. Յաղագս տքնունողական Էջ 23. «Գլ. ԺԳ. Յաղագս ննջողական հիմայիցն»։ Էջ 23. «Գլ. ԺԴ. Յաղագս ուրախեցուցողական հիմայն»։ Էջ 24. «Գլ. ԺԵ. Յաղագս երկնչողական Էջ 24. «Գլ. ԺԶ. Յաղագս կրումն մարմնեղինական հիմայն եւ աշխատողական հիԷջ 25. «Գլ. ԺԷ. Յաղագս հանդարտողական հիմայն»։ Էջ 25. «Գլ. ԺԸ. Յաղագս արտաքսողական հիմայն»։ Էջ 26. «Գլ. ԺԹ. Յաղագս խոստուկեղինական հիմայն»։ Էջ 27. «Գլ. Ի. Յաղագս մարիլեղինական Էջ27. «Գլ. ԻԱ. Յաղագս քաղցողինական Էջ 28. «Գլ. ԻԲ. Յաղագս ծարաւեղինական հիմայն»։ Էջ 28. «Գլ. ԻԳ. Յաղագս խծկումեղինական հիմայն»։ Էջ 30. «Գլ. ԻԴ. Յաղագս շովայտողինական աւուրի հիմայն, որ է շատ ուտելոյ կնայ հիմայն»։ Էջ 33. «Գլ. ԻԵ. Յաղագս յուռումեղինական հիմայն»։ Էջ 35. «Գլ. ԻԶ. Յաղագս չորացումեղինական հիմայն»։ Էջ 35. «Գլ. Իէ. Յաղագս այրեցումեղինական հիմայն»։ Էջ 36. «Գլ. ԻԸ. Յաղագս ցրտուցեղինական հիմայն»։ Էջ 37. «Գլ. ԻԹ. Յաղագս ցամաքեցուցանողական հիմայն»։ 3. Էջ 39. «Դուռն երկրորդ. Յաղագս հասարակ խօսակցութեանն սաֆրավեղէն ի բորբոսական հիմայիցն»։ Էջ 46. «Գլ. Ա. Յաղագս հասարակ խօսակցութեանն եւ յաղագս նշանաց բորբոսեալ հիմայից արիւնաւոր»։ Էջ 47. «Գլ. Բ. Յաղագս նշանաց մշտահանապազ հիմայն»։ Էջ 47. «Գլ. Գ. Յաղագս նշանաց պատահմանց հիմայից»։ Էջ 49. «Գլ. Դ. Յաղագս յիրաց, որք զանազանին զբորբոսեալ հիմայից ի միմեանց պալղամն սավտէ եւ յաղագս յիրաց, որ հաղորդակցուցանեն զնոսա ընդ միմեանս»։ Էջ 51. «Գլ. Ե. Յաղագս դողդողման եվ ցրտումեղինականութեան փշրումն եւ սրրսրռալն մարմնոյն»։ Էջ 54. «Գլ. Զ. Յաղագս նշանի, որ ցուցանի զհասարակ ճառտարութեան բորբոսման հիմայից»։ Էջ 67. «Գլ. Է. Յաղագս կերակրոյ տինդայ հիւանդացելոցն»։ Էջ 72. «Գլ. Ը. Յաղագս կանոնի ըմպեցուցանելոյ զսուքն ճիպիլն եւ զգարի ջուրն»։ Էջ 74. «Գլ. Թ. Յաղագս ճառտարութեանց. նախ ճառտարութեան յուշգնակի եւ սրբագոյն հիմայից»։ Էջ 78. «Գլ. Ժ. Յաղագս պատահմանց, որ դժուարագոյն լինի ի մէջ հիմայից սրագուԷջ 79. «Գլ. ԺԱ. Յաղագս կառավարութեան թոթւելոյն եւ դողդողալոյն եւ ցրտանալոյն յորժամ սաստկանայ»։ Էջ 81. «Գլ. ԺԲ. Յաղագս կառավարութեան բազմութեան քրտնելոյ ի մէջ հիմաԷջ 82. «Գլ. ԺԳ. Յաղագս կառավարութեան բազում քնթէ արիւն հոսելոյ»։ Էջ 83. «Գլ. ԺԴ. Յաղագս կառավարութեան փոխմանն, որ պատահի սաստկապէս ի մէջ հիմայից»։ Էջ 84. «Գլ. ԺԵ. Յաղագս կառավարութեան փորու քշելոյն, որ պատահի ի մէջ հիԷջ 84. «Գլ. ԺԶ. Յաղագս կառավարութեան սաստիկ ծարաւոյ ի մէջ հիմայի»։ Էջ 85. «Գլ. ԺԷ. Յաղագս կառավարութեան ափշման եւ լռութեան, որ պատահի ի մէջ հիմայի»։ Էջ 86. «Գլ. ԺԸ. Յաղագս կառավարութեան ծանրութեան գլխոյն ի մէջ հիմաԷջ 87. «Գլ. ԺԹ. Յաղագս կառավարութեան տնքնմանն, որ պատահի ի մէջ հիմայից եւ այլոց»։ Էջ 87. «Գլ. Ի. Յաղագս կառավարութեան խոստուկն, որ լինի ի յորովայնսն ի մէջ հիԷջ 88. «Գլ. ԻԱ. Յաղագս խոշորութեան եւ կպչոտութեան լեզուաց ի մէջ հիմայից»։ Էջ 89. «Գլ. ԻԲ. Յաղագս աղտոտ փռընկտալն, որ պատահի նոցա»։ Էջ 89. «Գլ. ԻԳ. Յաղագս խոստման գըյխոյն, որ պատահի ի մէջ հիմայից»։ Էջ 90. «Գլ. ԻԴ. Յաղագս կառավարութեան հազոյն, որ պատահի ի մէջ հիմայից»։ Էջ 91. «Գլ. ԻԵ. Յաղագս անկման զանկութեան կերակրոյն ի մէջ հիմայից»։ Էջ 91. «Գլ. ԻԶ. Յաղագս կառավարութեան պոլիմոս քաղձն, որ պատահի ի մէջ հիԷջ 92. «Գլ. ԻԷ. Յաղագս կառավարութեան սեւութեան լեզւի, որ պատահի ի մէջ հիմայից»։ Էջ 92. «Գլ. ԻԸ. Յաղագս սրտի մարիլն, որք պատահին ի մէջ հիմայից»։ Էջ 93. «Գլ. ԻԹ. Յաղագս նեղութեան եւ կառավարութեան աղմունքն, որ պատահի ի մէջ հիմայից»։ Էջ 94. «Գլ. Լ. Յաղագս կառավարութեան դժուար կլանելոյ, որք պատահին ի մէջ հիէջ 94. «Գլ. ԼԱ. Յաղագս ցրտութեան՝ ճոթոց, որք պատահին ի մէջ հիմայից»։ Էջ 95. «Գլ. ԼԲ. Յաղագս հասարակ Խօսակցութեան վասն սաֆրավեղէն հիմայից»։ Էջ 97. «Գլ. ԼԳ. Յաղագս ղպ հասարակապէս հիմային, որ անուանի թրի թավոս»։ Էջ 101. «Գլ. ԼԴ. Յաղագս ճառտարըւթեան կատարեալ եւ անկատարեալ ղպ հիմաԷջ 108. «Գլ. ԼԵ. Յաղագս այրմնեցողական հիմայի, որ անուանի հարապէվար հիմայ մերուքայ եւ յունարէն ֆարիքգոս»։ Էջ 108. «Գլ. ԼԶ. Յաղագս սաֆրավեղէն ղպ հիմային, որ թարգմանի թիրիթաւոս եւ նշանաց կատարեալ հիմային»։ Էջ 111. «Գլ. ԼԷ. Յաղագս մշտահանապազ հիմայն եւ նշանաց նորին»։ Էջ 111. «Գլ. ԼԸ. Յաղագս նշանաց անկատար դպ հիմայից»։ Էջ 112. «Գլ. ԼԹ. Յաղագս ճառտարութեան կատարեալ ղպ հիմայի»։ Էջ 115. «Գլ. ԼԹ. Յաղագս ճառտարութեան մշտահանապազ հիմայի»։ Էջ 116. «Գլ. Խ. Յաղագս ճառտարութեան անկատար ղպ հիմայի»։ Էջ 118. «Գլ. ԽԱ. Յաղագս այրեցումողական հիմային, որ անուանի հարապէվար հիմայ մերուքայ եւ յունարէն անւանի ՓաԷջ 120. «Գլ. ԽԲ. Յաղագս Յառտարութեան այրմեցուցանողական հիմայի»։ Էջ 123. «Գլ. ԽԳ. Յաղագս արիւնի հիմայն, որ անուանի հիմայ ըլ տէմ»։ Էջ 126. «Գլ. ԽԴ. Յաղագս ճառտարութեան արիւնաւորի հիմայի»։ էջ, 130. -Գլ. ԽԵ. Յաղագս պալղամոտ Էջ 135. «Գլ. ԽԶ. Յաղագս իֆիլեալոս հիմայն, որ խոր()ւ մտանէ ի նա ցրտութիւնն ի մէջ մարմնոյն եւ յայտնեալ լինի ի արտաքս ջերմութիւնն»։ Էջ 137. «Գլ. Խէ. Յաղագս Լեփօրիեա հիմային, որ ի ներքս յունի մտեալ ջերմութեան եւ ի արտաքս մարմնոյն ցրտութիւն նորա յայտնի»։ Էջ 139. «Գլ. ԽԸ. Յաղագս հիմայն, որ լինի ի նա ամենայն ի երկուցունց իրացս այսոցիկ եւ երկուցուն տեղեացս, այսինքն զջերմութեանն եւ զցրտութեանն»։ Էջ 140. «Գլ. ԽԹ. Յաղագս մարուցումեղինական խառնուածեղէն հիմայն»։ Էջ 143. «Գլ. Ծ. Յաղագս մարուցումեղինական եւ բարակայ նօսռ»։ Էջ 143. «Գլ. ԾԱ. Յաղագս աւուրեղէն եւ գիշերեղէն պալղամոտ հիմայի»։ Էջ 144. «Գլ. ԾԲ. Յաղագս ճառտարութեան պալղամուտ հիմային այսոքիկ»։ Էջ 150. «Գլ. ԾԳ. Յաղագս ճառտարութեան մշտահանապազ մնացական հիմայի»։ Էջ 151. «Գլ. ԾԴ. Յաղագս ճառտարութեան իֆիալոս հիմային եւ լիփօրիեայ հիԷջ 151. «Գլ. ԾԵ. Յաղագս ճառտարութեան մարեցումեղինական հիմայն»։ Էջ 152. «Գլ. ԾԶ. Յաղագս ճառտարութեան բարակայ նօսռ մառեցումեղինական Էջ 153. «Գլ. Ծէ. Յաղագս ճառտարութեան ցերեկեղէն եւ գիշերեղէն հիմայն»։ Էջ 153. «Գլ. ԾԸ. Յաղագս սարուցումեղինական, որ անուանի գօրօմօտիոս հիԷջ 154. «Գլ. ԾԹ. Յաղագս չորեքեղէն շրջմեղինական հիմայն, որ անուանի հարապեվար հիմայ յուռուպե, եւ ռամկօրէն ասեն մթելէթէ եւ յունարէն անուանի դըդըռԷջ 159. «Գլ. Կ. Յաղագս ճառտարութեան չորեքեղէն դըդըռայոս հիմայն»։ Էջ 165. «Գլ. ԿԱ. Յաղագս վեցեղենական եւ եօթեղենական հիմայն, որ անուանի յունարէն Փիմաթոս եւ ոմանք ասեն զնա անուանեն շրջիք, որ է տօամայ»։ Էջ 168. «Գլ. ԿԲ. Յաղագս բարակ հիմաԷջ 171. «Գլ. ԿԳ. Յաղագս հասարակ նշանքն բարակ հիմային են այսոքիկ»։ Էջ 173. «Գլ. ԿԴ. Յաղագս ճառտարութեան բարակ հիմայի»։ Էջ 183. «Գլ. ԿԵ. Յաղագս ծերոց բարակ հիմայից»։ Էջ 186. «Գլ. ԿԶ. Յաղագս ժանտաղթեաց եւ նմանօղ սոցին, որպէս զծաղիկ հիմայն եւ հարսանէթի հիմայն, որէ հասրէ է»։ Էջ 193. «Գլ. Կէ. Յաղագս նառտարու թեան ժանտաղթի հիմայի»։ Էջ 197. «Գլ. ԿԸ. Յաղագս ծաղկի հիԷջ 203. «Գլ. ԿԹ. Յաղագս հասբէ հիմաԷջ 204. «Գլ. Հ. Յաղագս ճառտարութեան ծաղկի եւ հասբէի, որ է հարսանէթ»։ Էջ 208. «Գլ. ՀԱ. Յաղագս ըսգուշացուցանելոյ եւ պահպանելոյ անդամոցն ի յաղթէ ծաղկի եւ հարսանէթի»։ Էջ 210. «Գլ. ՀԲ. Յաղագս հիմայից յուռմանց»։ Էջ 212. «Գլ. ՀԳ. Յաղագս նշանաց եւ Յառտարութեանց հիմայից յուռմանց»։ Էջ 215. «Գլ. ՀԴ. Յաղագս բաղադրեցելոց հիմայից»։ Էջ 218. «Գլ. ՀԵ. Յաղագս շաթլ դրպ հիԷջ 222. «Գլ. ՀԶ. Յաղագս նառտարութեան շաթլ ղըպ հիմայի»։ Էջ 224. «Գլ. ՀԷ. Յաղագս համադառնման հիւանդութեան»։ 4. Էջ 225. «Մասն Երկրորդ. Յաղագս գիտելոյ զվէճսն, որ է պօհրանն եւ իմանալոյ ցվնիռսն նորա. եւ այս երկու դուռ է եւ ի այսմ մասի յիշեմք զկացութիւնս պօհրանի եւ աւուրքն եւ նշանքն նորին եւ նշանք եփմանն եւ պատմեմք զմիոյ միոյ նշանաց, այսինքն զչար նշանքն եւ զբարի նշանքն. քանզի այսու կախեալ է ճանաչումն պօհրանի առ ի դատել եւ գիտել ի նշանացն զոր ինչ լինելոց է հիւանդին ի փոփոխել կացութիւն նորա սոյնպէս եւ զառողջութիւն եւ զմահն, պատնառաւ անկմանն զօրութեան կամ զօրեղ մնալն նորա եւ զներկայ պատահմունքն թէ մնան երկարապէս կամ ոչ»։ «Դուռն Առաջին. Յաղագս պօհրանի եւ կարծեացն, որ արացուցանեն զբարի եւ զչարըս, եւ այս դուռնս ունի բազում գլուխս։ «Գլ. Ա. Յաղագս պօհրանի եւ զինչ լինելն նորա եւ բաժանմանց եւ վնռոց նորա»։ Էջ 234. «Գլ. Բ. Յաղագս հասարակապէս խոսելոյ նշանաց պօհրանի»։ Էջ 239. «Գլ. Գ. Յաղագս նշանաց շարժման նիւթոյն ի վէրէ կողմն ի մէջ պօհրանի»։ Էջ 239. «Գլ. "Ի. Յաղագս նշանաց փոխմանն ի մէջ պօհրանի»։ Էջ 239. «Գլ. Ե. Յաղագս նշանաց ծկընտումն նիւթոյ քրտնմանն ի մէջ պօհրանի»։ Էջ 240. «Գլ. Զ. Յաղագս նշանաց եւ ծկտըման նիւթոյ ի մէզի անդամսն ի մէջ պօհրանի»։ Էջ 241. «Գլ. է. Յաղագս նշանաց ծկտումըն նիւթոյ աղբի ճանապարհն ի մէջ պօհԷջ 241. «Գլ. Ը. Յաղագս նշանացն, որ գուշակեն թէ պօհրանն լինելոց է ի արգանդի կանանց ճանապարհն ի մէջ պօհրանի»։ Էջ 242. «Գլ. Թ. Յաղագս նշանաց, որք գուշակեն ի պօհրանն լինելոց է ի բացումն տամառոց նստողականին, որ է մայասլն»։ Էջ 242. «Գլ. Ժ. Յաղագս նշանաց, որք ցուցանեն զի լինիլն պօհրանի փոփոխմամբ ի մէջ պօհրանի»։ Էջ 243. «Գլ. ԺԱ. Յաղագս նշանաց փոփոխումն նիւթոյ ի վայր կողմանցն ի մէջ պօհրանի»։ Էջ 243. «Գլ. ԺԲ. Յաղագս նշանից փոփոխումն նիւթոյն ի վեր կողմն ի մէջ պօհԷջ 244. «Գլ. ԺԳ. Յաղագս նշանաց փոփոխման նիւթոյ առ ի այլ հիւանդութիւնսն»։ Էջ 244. «Գլ. ԺԴ. Յաղագս նշանաց պօհրանի խոցուածեղինի»։ Էջ 245. «Գլ. ԺԵ. Յաղագս նշանաց բարի եւ չար խոցուածոց»։ Էջ 246. «Գլ. ԺԶ. Յաղագս նշանաց թաշէնունի անկմանն»։ Էջ 246. «Գլ. ԺԷ. Յաղագս նշանաց, որ գուշակեն զբարի պօհրանն»։ Էջ 247. «Գլ. ԺԸ. Յաղագս չար նշանաց պօհրանաց»։ Էջ 248. «Գլ. ԺԹ. Յաղագս նշանաց եփմանն խառնուածոյ»։ Էջ 248. «Գլ. Ի. Յաղագս նշանաց բարի հիւանդութեանց»։ Էջ 249. «Գլ. ԻԱ. Յաղագս նշանաց չար հիւանդութեանց»։ Էջ 250. «Գլ. ԻԲ. Յաղագս չար նշանաց զմիոյ միոյ անդամոց եւ զգայարանաց մարմԷջ 256. «Գլ. ԻԳ. Յաղագս նշանաց, որ գուշակեն զչարութիւն հիւանդութեան»։ Էջ 264. «Գլ. ԻԴ. Յաղագս զանազան չար նշանաց, որք ժողովեալք լինին ի միասին ի մէջ սաստիկ հիմայից եւ այլոց հիւանդուԷջ 266. «Գլ. ԻԵ. Յաղագս նշանաց երկարութեան հիւանդութեան»։ Էջ 267. «Գլ. ԻԶ. Յաղագս նշանաց հիւանդութեան, որ կատարի միով պօհրանով եւ Էջ 268. «Գլ. Իէ. Յաղագս նշանաց դադարումն„ հիւանդութեան, որ անուանի Էջ 269. «Գլ. ԻԸ. Յաղագս պատճառաց Էջ 269. «Գլ. ԻԹ. Յաղագս կերպի մեռանելոյ հիւանդին»։ Էջ 272. «Գլ. Լ. Յաղագս պատահմանց, ոը( բանդիպին նոր առողջաց ի հիւանդու Էջ 273. «Գլ. ԼԱ. Յաղագս կառավարչւդեան նոր առողջացելոցն ի հիւանդու5. Էջ 276. «Դուռն Երկրորդ. Յաղագս ժամանակաց պօհրանի եւ աւուրց եւ շրջանաց «Գլ. Ա. Յաղագս սգիսպն հիւանդութեան եւ սգսումն թուող պօհրանի»։ Էջ 277. «Գլ. Բ. Յաղագս պատճառի ի աւուրս պօհրանի եւ շրջանաց նորին»։ Էջ 284. «Գլ. Գ. Յաղագս համեմատութեանց պօհրանի աւուրցն առ միմեանս ըս(տ) զօրութեան եւ տկարութեան եւ չափակցութեանց առ հիւանդութեանց»։ Էջ 286. «Գլ. Դ. Յաղագս աւուրցն, որք անկանին ի միչակս պօհրանին»։ Էջ 287. «Գլ. Ե. Յաղագս զօրութեան եւ տկարութեանց աւուրցն, որ կակղանին ի միչակս պօհրանին»։ էջ 288. «Գլ. Զ. Յաղագս բարի եւ չար աւուրքն ըստ կարգի նոցա եթէ պօհրանեղէնք են եւ եթէ անկեալք են միչակ եւ եթէ են աւուր գուշակման»։ Էջ 288. «Գլ. Է. Յաղագս աւուրքն, որ ոչ են պօհրանին եւ ոչ անկանին այլ են միչաԷջ 289. «Գլ. Ը. Յաղագս աւուրցն գուԷջ 292. «Գլ. Թ. Յաղագս յիմանալոյ եւ քննելոյ ի պօհրանի աւուրցն յորժամ լինի ի ներքոյ տարակուսութեան»։ Էջ 294. «Գլ. Ժ. Յաղագս համեմատութեան պօհրանի աւուրցն առ բազմագունեղ հիւանդութեանցն»։ - Վերջ էջ 295։